Hàng ngàn tỷ đồng tiền nhàn rỗi được gửi ngân hàng

Thanh tra Bộ Tài chính vừa công bố kết luận thanh tra tại 8 công ty xổ số kiến thiết trên cả nước gồm: TP. Hồ Chí Minh, Thủ đô, An Giang, Đồng Nai, Tây Ninh, Cà Mau, Lâm Đồng, Bà Rịa - Vũng Tàu. Sau thanh tra, Bộ Tài chính chỉ ra bất cập của các công ty xổ số có số tiền gửi tiết kiệm ngân hàng lớn nhưng chưa xây dựng quy chế tiền gửi.

Theo đó, số tiền gửi tại ngân hàng của các công ty xổ số kiến thiết gồm: Công ty Xổ số Kiến thiết TP. Hồ Chí Minh 1.226 tỷ đồng; Công ty Xổ số Kiến thiết An Giang 1.024 tỷ đồng; Đồng Nai hơn 987 tỷ đồng; Tây Ninh 737 tỷ đồng; Cà Mau có 659 tỷ đồng; Bà Rịa - Vũng Tàu 638,5 tỷ đồng.

Các công ty xổ số thường gửi tiền với các kỳ hạn: không kỳ hạn, từ 1 đến dưới 3 tháng, từ 3 tháng đến dưới 12 tháng. Lãi suất dao động 3,7 - 7,25% (tùy theo kỳ hạn gửi). Doanh thu tài chính từ tiền gửi ngân hàng năm 2023 của những công ty xổ số trên dao động từ 35 - 74 tỷ đồng (tùy từng công ty).

Các Công ty Xổ số Miền Nam chiếm hơn 93% thị phần cả nước (Ảnh minh hoạ)

Thanh tra chỉ ra, đa số các công ty xổ số chưa xây dựng quy chế quản lý nội bộ liên quan đến tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn, chưa ban hành quy trình lựa chọn tổ chức tín dụng để gửi tiền. Điều này chưa đúng quy định của Bộ Tài chính về đầu tư, quản lý, sử dụng vốn tại doanh nghiệp. Định mức tồn dư tiền mặt, tiền gửi có quy định nhưng không phù hợp, dẫn đến tại nhiều thời điểm lượng tiền tồn dư gửi ngân hàng không kỳ hạn còn lớn.

Đơn cử, tại Công ty Xổ số kiến thiết Đồng Nai, số dư tiền mặt hàng tháng hơn 1.000 tỷ đồng nhưng chưa xây dựng phương án, kế hoạch gửi tiền và chưa xây dựng quy chế gửi tiền nhàn rỗi để đảm bảo an toàn vốn, tối ưu hóa lợi nhuận.

Đáng chú ý, nhiều công ty xổ số có lượng tiền gửi ngân hàng cao hơn vốn điều lệ. Tiêu biểu như Công ty Xổ số Vũng Tàu có số tiền gửi ngân hàng bằng 104% vốn điều lệ; Công ty Xổ số Cà Mau có vốn điều lệ 464 tỷ đồng, tiền gửi ngân hàng 659 tỷ đồng và Công ty Xổ số Tây Ninh cũng tương tự, vốn điều lệ 488 tỷ đồng nhưng tiền gửi ngân hàng 737 tỷ đồng.

Sau thanh tra, Bộ Tài chính yêu cầu 3 công ty xổ số (Tây Ninh, Cà Mau và Bà Rịa - Vũng Tàu) xác định vốn điều lệ phù hợp, tránh tình trạng dư thừa vốn gửi ngân hàng.

Nhiều bất cập lựa chọn đại lý, tổ chức quay số mở thưởng

Một trong những bất cập của các công ty xổ số là việc lựa chọn đại lý bán vé số chưa đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch và khách quan. Tại Công ty Xổ số Tây Ninh, Thanh tra Bộ Tài chính chỉ ra rằng, năm 2023, công ty chưa tổ chức đấu thầu để lựa chọn các tổ chức, cá nhân đủ điều kiện, có mạng lưới đáp ứng được yêu cầu phân phối vé.

Công ty Xổ số Tây Ninh chưa tổ chức đấu thầu để lựa chọn đại lý. Ảnh minh hoạ

Công ty xổ số Tây Ninh có 5 đại lý mới, mà chủ hợp đồng cũ là bố, mẹ sang hợp đồng mới cho con. Trong hợp đồng đại lý chưa có điều khoản cam kết: không giảm giá bán, không tặng vé xổ số, không tặng quà dưới hình thức hiện vật, bằng tiền hoặc phiếu mua hàng… Hồ sơ hợp đồng đại lý chưa có tài liệu chứng minh người làm đại lý không phải là người lao động, viên chức quản lý làm việc tại công ty xổ số; không phải là vợ, chồng, cha, cha nuôi, mẹ, mẹ nuôi, con, con nuôi, anh, chị, em ruột, anh, chị, em nuôi của lãnh đạo công ty xổ số.

Tương tự, Công ty Xổ số Kiến thiết An Giang ký hợp đồng với 7 đại lý mới năm 2023 nhưng chưa đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, khách quan. Có 2 chủ hợp đồng đại lý bán vé chuyển, tách hợp đồng cho vợ và con trai, đại lý chuyển từ bố sang con và từ anh trai sang em gái.

Bên cạnh đó, Công ty Xổ số kiến thiết TP. Hồ Chí Minh vi phạm khi quay số mở thưởng. Năm 2023, Công ty Xổ số kiến thiết TP. Hồ Chí Minh tổ chức 104 kỳ quay số mở thưởng vé số truyền thống (vào thứ Hai, thứ Bảy hằng tuần). Tuy nhiên, Thanh tra Bộ Tài chính cho biết, công ty không có biên bản thực hiện kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần về khối lượng, kích thước từng quả bóng sử dụng để quay số mở thưởng theo quy định.

Công ty Xổ số kiến thiết TP. Hồ Chí Minh vi phạm khi quay số mở thưởng. Ảnh chụp màn hình

Việc giám sát kỳ quay số mở thưởng vé số truyền thống không đảm bảo số lượng thành viên hội đồng tối thiểu giám sát mở thưởng theo quy định. Năm 2023, có tới 67 kỳ quay số mở thưởng không có thư ký hội đồng, 63 kỳ quay số không đủ thành viên hội đồng.

Lý giải về việc không đảm bảo số lượng thành viên hội đồng tối thiểu, Công ty Xổ số kiến thiết TP. Hồ Chí Minh cho biết, do thay đổi nhân sự của hội đồng giám sát xổ số. Trong đó, chủ tịch hội đồng, phó chủ tịch hội đồng chuyển công tác, thành viên hội đồng nghỉ hưu, một thành viên từ trần. Các thành viên hội đồng là lãnh đạo sở, ngành của TP. Hồ Chí Minh thường xuyên có việc đột xuất, giải quyết công việc cơ quan nên không kịp đến giám sát quay số mở thưởng.

Thống kê của Bộ Tài chính cho thấy, trong 63 công ty xổ số kiến thiết kinh doanh xổ số truyền thống trên cả nước thì 21 công ty phía Nam chiếm đến 93,3% thị phần; “miếng bánh” chưa đến 7% còn lại thuộc về 42 doanh nghiệp xổ số miền Bắc và miền Trung.

Năm 2023, gần 13,7 tỷ tờ vé số đã được bán ra, mang về doanh số tiêu thụ cho các công ty xổ số miền Nam gần 136.700 tỷ đồng. Lợi nhuận trước thuế của các công ty cán mốc hơn 17.025 tỷ đồng, tăng gần 15% so với năm 2022.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, doanh thu xổ số kiến thiết khu vực miền Nam đạt 69.557 tỷ đồng, nộp ngân sách 26.155 tỷ đồng (hơn 1 tỷ USD), tăng 18,72% so với cùng kỳ năm 2023.