Từ khi dịch COVID-19 xuất hiện, hầu hết các nước đều có xu hướng siết chặt các quy định và kiểm soát nhập khẩu nhằm ngăn chặn dịch xâm nhập vào nội địa thông qua hàng hóa nhập khẩu, nhất là qua nông sản, thủy sản nhập khẩu. Xu hướng này gây nhiều khó khăn cho hàng xuất khẩu, cho doanh nghiệp và nông dân Việt Nam, những người vốn đã rất lao đao trong bối cảnh dịch bệnh. Có những thời điểm mà hàng nông sản xuất khẩu của ta ùn ứ tại các cửa khẩu biên giới với Trung Quốc (tháng 3 năm 2020), hàng thủy sản của ta không thể xuất khẩu sang Lào, Campuchia do các nước này ban hành biện pháp tạm dừng nhập khẩu thủy sản (Lào tháng 12 năm 2020, Campuchia tháng 01 năm 2021).

Trước những khó khăn đó, Bộ Công Thương đã phối hợp với các Bộ, ngành liên quan thúc đẩy phía Trung Quốc, Lào, Campuchia thống nhất triển khai mô hình thông quan phòng dịch tại các cửa khẩu biên giới đường bộ từ cuối quý I năm 2020. Nhờ đó, lưu chuyển hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới đường bộ trên tuyến biên giới phía Bắc, phía Tây và Tây Nam được đảm bảo thông suốt, không gián đoạn trong phần lớn của năm 2020. Nhờ sự tác động của Bộ Công Thương, Campuchia và Lào lần lượt hủy bỏ các biện pháp tạm dừng nhập khẩu thủy sản từ Việt Nam (Campuchia tháng 02 năm 2021, Lào tháng 4 năm 2021). Mặc dù bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, thương mại song phương giữa Việt Nam với từng nước Lào, Campuchia, Trung Quốc vẫn tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2020 và 3 tháng đầu năm 2021.

Tuy nhiên, gần đây, dịch COVID-19 đang quay trở lại khu vực. Đầu tháng 5 năm 2021, Việt Nam bắt đầu xuất hiện nhiều ca nhiễm COVID-19 mới trong cộng đồng. Campuchia, Lào tiếp tục phải đối mặt với làn sóng dịch thứ 3, bắt đầu từ tháng 3, 4 năm 2021 vẫn chưa kết thúc. Trong bối cảnh đó, cả 3 nước Trung Quốc, Lào, Campuchia đều có khả năng tiếp tục siết chặt hơn nữa các biện pháp phòng dịch ở các cửa khẩu biên giới đường bộ, gây ảnh hưởng tới lưu chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu qua biên giới.

Lường trước tình hình trên, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã chủ động gửi công thư tới Bộ trưởng Bộ Công Thương Lào, Bộ trưởng Bộ Thương mại Campuchia, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Trung Quốc đề nghị phối hợp chặt chẽ thực hiện mô hình thông quan tại các cửa khẩu biên giới đường bộ theo hướng vừa phòng dịch nhưng vẫn tạo điều kiện cho lưu chuyển hàng hóa thông suốt, không gián đoạn. Đặc biệt, Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng đề nghị Tổng cục Hải quan Trung Quốc miễn kiểm tra, xét nghiệm vi-rút Sars-Cov-2 trên nông thủy sản, thực phẩm đông lạnh của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Bộ đối tác, các địa phương biên giới theo dõi sát tình hình phòng chống dịch, tình hình thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu biên giới đường bộ với Lào, Campuchia, Trung Quốc để kịp thời phát hiện khó khăn, vướng mắc và xử lý, vì an toàn của người dân, vì lợi ích của người nông dân, người tiêu dùng và doanh nghiệp xuất khẩu.

Trước đó, Bộ Công Thương đã liên tục làm việc với các địa phương vùng biên giới, cũng như tổ chức các Hội nghị hướng dẫn thông tin quy định của thị trường và giới thiệu cẩm nang hướng dẫn xuất khẩu nông sản vào thị trường Trung Quốc - một trong những thị trường xuất khẩu chủ lực của hàng hóa nước ta tại nhiều địa phương. Trong đó, cung cấp tiềm năng thị trường, những thay đổi gần đây về chính sách quản lý hoạt động xuất nhập khẩu, những vấn đề đặt ra đối với việc thúc đẩy xuất khẩu nông thủy sản sang thị trường Trung Quốc đồng thời đưa ra những khuyến nghị cụ thể cho doanh nghiệp và cơ quan hữu quan trên địa bàn các địa phương trong việc khai thác dư địa thị trường đối với các sản phẩm thế mạnh của địa phương. Bộ Công Thương cũng đặc biệt lưu ý doanh nghiệp cần chủ động thay đổi để thích ứng với đòi hỏi ngày càng cao về chính sách, nhu cầu và thị hiếu của thị trường Trung Quốc đối với chất lượng hàng hóa nhập khẩu.