Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, từ đầu năm 2020, tình hình thế giới có nhiều diễn biến nhanh và khó lường. Bên cạnh tình hình phức tạp của các yếu tố khách quan, diễn biến thương mại gạo toàn cầu tiếp tục có phát sinh tác động không nhỏ đến hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Theo đó, các nước sản xuất (cả nước xuất khẩu và nhập khẩu) đều nỗ lực gia tăng sản lượng. Ngày 5/3, Bộ Nông Nghiệp và Nông thôn Trung Quốc phát đi thông báo cho biết, nước này có thể hoàn thành mục tiêu về sản lượng gạo trong năm nay, bất chấp sự bùng phát của dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới virus corona (Covid– 19).

Ứng phó đối với rủi ro về giá, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo cần thực nghiêm túc Nghị định số 107/2018/NĐ-CP

Mặt khác, nhu cầu nhập khẩu thấp từ một số thị trường truyền thống của Việt Nam gồm: Trung Quốc, Indonesia, Malaysia.

Trong khi đó, Philippines tăng cường kiểm soát nhập khẩu gạo. Cụ thể, ngày 10/02/2020, Bộ Công Thương ban hành Công văn số 784/BCT-XNK cho biết, Cục Thực vật (Bộ Nông nghiệp Philippines) đã thông báo tới Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam về việc Bộ Nông nghiệp Philippines tiến hành “Đánh giá lại Hệ thống quản lý An toàn thực phẩm đối với gạo xay xát nhập khẩu vào Philippines" căn cứ theo Luật An toàn Thực phẩm No. 10611 điều chỉnh, sửa đổi theo Luật Thuế hóa Gạo RA 11203.

Theo đó, Philippines đề nghị Việt Nam cung cấp các tài liệu liên quan đến quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm của Việt Nam, bao gồm các thông tin: cơ quan quản lý về thực phẩm thực vật, trong đó có an toàn thực phẩm đối với gạo xuất khẩu; thông tin về hệ thống quản lý an toàn thực phẩm đối với gạo xay xát trong quá trình sản xuất, chế biến, phân phối và xuất khẩu; thông tin về danh sách các thương nhân xuất khẩu gạo sang philippines; quy trình kiểm tra và chứng nhận quá trình sản xuất, chế biến, phân phối và xuất khẩu để đảm bảo an toàn thực phẩm đối với gạo xuất khẩu của Việt Nam; các thông tin về chương trình giám sát an toàn thực phẩm của Việt Nam,… Philippines sẽ tiến hành cử Đoàn chuyên gia làm việc với Cơ quan quản lý an toàn thực phẩm đối với gạo xuất khẩu, tham quan khu vực sản xuất, nhà máy chế biến do Cơ quan quản lý an toàn thực phẩm chỉ định. Dự kiến Đoàn chuyên gia sẽ làm việc tại Việt Nam từ ngày 9 - 12/3/2020.

Các động thái và tình hình trên đã và đang gây áp lực không nhỏ lên hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Trước tình hình đó, để đảm bảo mục tiêu, nguyên tắc điều hành xuất khẩu gạo được quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15/8/2018 cũng như có biện pháp để ứng phó đối với rủi ro về giá, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đã ban hành công văn hỏa tốc số 225/XNK-NS ngày 8/3/2020 đề nghị các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo nghiêm túc thực hiện các quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về dự trữ lưu thông và bình ổn giá thóc, gạo hàng hóa trong nước.

Theo đó, thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu tương đương 5% số lượng gạo mà thương nhân đã xuất khẩu trong 6 tháng trước đó theo quy định tại Điều 12 Nghị định số 107/2018/NĐ-CP. Đồng thời có trách nhiệm tổ chức hệ thống phân phối gạo, cung ứng ngay lượng gạo tồn kho và lượng gạo dự trữ lưu thông để bình ổn thị trường nội địa theo chỉ đạo của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định tại Khoản 2 Điều 15 Nghị định số 107/2018/NĐ-CP.

Bên cạnh đó, để thực hiện mục tiêu xuất khẩu đã được Thủ tướng Chính phủ giao và triển khai hiệu quả các quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP, Cục Xuất nhập khẩu cũng đã đề nghị Sở Công Thương các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam tăng cường khuyến nghị các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo trên địa bàn hoặc là hội viên Hiệp hội nghiêm túc chấp hành quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP cũng như các văn bản chỉ đạo liên quan của Bộ Công Thương và của Cục Xuất nhập khẩu.

Tiếp tục hoàn thiện cơ sở vật chất, nâng cao ý thức trong sản xuất, chế biến và kinh doanh nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho hạt gạo, xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam, thương hiệu doanh nghiệp. Thường xuyên theo dõi sát giá thóc, gạo trên địa bàn, nhất là thời điểm thu hoạch rộ vụ Đông Xuân 2019 - 2020, kịp thời báo cáo Cục Xuất Nhập khẩu khi thị trường có biến động.

Phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn địa phương hướng dẫn các thương nhân, hợp tác xã, người nông dân thực hiện quy trình sản xuất an toàn, đảm bảo chất lượng đối với gạo xuất khẩu, tạo thuận lợi cho công tác chuyển hướng thị trường một cách hiệu quả, kịp thời khi có vấn đề phát sinh.

Theo Reuters, giá gạo 5% tấm tại Việt Nam trong tuần đầu tháng 3/2020 tăng từ mức 365 - 375 USD/tấn lên 390 - 400 USD/tấn, mức cao nhất kể từ tháng 12/2018, nhờ nhu cầu mạnh mẽ. Philippines vẫn là người mua gạo Việt lớn nhất, nhưng đơn hàng từ Malaysia, Cuba và châu Phi cũng đang gia tăng.

Số liệu Tổng cục Thống kê, trong 2 tháng đầu năm 2020, xuất khẩu gạo của Việt Nam khoảng tăng 11,5% so với năm ngoái lên 811.000 tấn. Năm nay, Hiệp hội Lương thực Việt Nam đặt mục tiêu xuất khẩu 6,7 triệu tấn gạo.