Nghi ngờ về gian lận thương mại

Tiêu chuẩn VietGAP "thực hiện sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam" - sản phẩm an toàn - do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành đối với từng sản phẩm, nhóm sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản. Để lấy chứng nhận này tưởng khó nhưng thực tế lại dễ như... mua rau, mà báo Tuổi trẻ thông tin, hiện đang được dư luận quan tâm.

Trao đổi với Vuasanca , ông Nguyễn Như Cường - Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) - cho biết, về quy trình cấp phép VietGAP như sau: Hiện có 3 đơn vị gồm Cục Trồng trọt, Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) và Bộ Khoa học và Công nghệ được phép cấp giấy phép cho Tổ chức chứng nhận sự phù hợp. Việc cấp giấy phép cho các Tổ chức này căn cứ vào điều kiện tiêu chuẩn của Nghị định 107/2016 của Chính phủ ban hành.

Người tiêu dùng mua rau tại siêu thị Winmart. Ảnh minh họa

Trong đó, nếu Tổ chức chứng nhận sự phù hợp chỉ làm duy nhất lĩnh vực trồng trọt thì sẽ do Cục Trồng trọt phụ trách. Nếu Tổ chức này làm từ 2 lĩnh vực trở lên, ví dụ cả chăn nuôi và trồng trọt thì sẽ gửi hồ sơ đến Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản và Cục này sẽ xem xét cấp phép. Còn nếu Tổ chức này trong cả lĩnh vực nông nghiệp, công thương và khoa học công nghệ thì sẽ nộp hồ sơ lên Bộ Khoa học công nghệ để xin cấp phép.

Khi đảm bảo đủ các yêu cầu theo nghị định 107/2016 của Chính phủ ban hành thì các Tổ chức này sẽ được cấp phép và sẽ hoạt động như là một doanh nghiệp.

Về phía các doanh nghiệp, đơn vị sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản… muốn chứng nhận sản phẩm của họ là sản phẩm được sản xuất theo quy trình, tiêu chuẩn VietGAP thì sẽ đăng ký và làm việc với các Tổ chức chứng nhận sự phù hợp này.

Sau khi đăng ký, các Tổ chức này sẽ tiến hành đánh giá lại doanh nghiệp sản xuất theo quy trình và yêu cầu của Tiêu chuẩn VietGAP đã được ban hành.

Khi đủ điều kiện thì các Tổ chức chứng nhận sự phù hợp sẽ cấp cho các doanh nghiệp sản xuất này một chứng nhận là sản phẩm được sản xuất theo quy trình VietGAP. Tổ chức chứng nhận sự phù hợp cũng có trách nhiệm giám sát, đánh giá các doanh nghiệp sản xuất - đơn vị mà các Tổ chức này đã cấp chứng nhận.

Còn phía cơ quan quản lý nhà nước sẽ không quản lý các doanh nghiệp sản xuất mà chỉ quản lý các Tổ chức chứng nhận sự phù hợp. Hay nói cách khác, việc cấp chứng nhận VietGAP là do các Tổ chức chứng nhận sự phù hợp làm chứ không phải Cục Trồng trọt hay Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Tính đến thời điểm này, trong lĩnh vực trồng trọt, theo số liệu không đầy đủ, có trên 40 tổ chức được cấp quyết định là Tổ chức chứng nhận sự phù hợp VietGAP. Trong đó, Cục Trồng trọt cấp cho 12 tổ chức, còn trên 30 tổ chức do Bộ Khoa học và Công nghệ hoặc Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản cấp.

“Hằng năm, đơn vị chức năng sẽ yêu cầu các Tổ chức chứng nhận sự phù hợp báo cáo. Tuy nhiên, chúng tôi cũng chỉ yêu cầu được những đơn vị mà chúng tôi cấp chứng nhận thôi, còn những đơn vị khác thì chúng tôi không đủ thẩm quyền. Trong trường hợp có việc gì xảy ra thì các cấp thẩm quyền sẽ thực hiện việc thanh tra, kiểm tra đột suất. Nếu vi phạm thì sẽ bị xử phạt”, ông Cường chia sẻ thêm.

Về tình trạng tràn lan việc cấp giấy chứng nhận VietGAP như báo Tuổi Trẻ phản ánh, ông Cường cho rằng, ở đây, vấn đề có thể là do gian lận thương mại chứ không phải cấp tràn lan từ cơ quan quản lý.

Có thể có hai loại gian lận. Thứ nhất, do các tổ chức chứng nhận sự phù hợp làm gian lận, không thực hiện đúng quy trình mà vẫn cấp cho các doanh nghiệp không đủ điều kiện chứng nhận VietGAP.

Thứ 2, việc tem VietGAP thật dán vào sản phẩm Viet GAP dởm có thể do chính các đơn vị sản xuất đã được công nhận VietGAP hoặc do các nhà cung cấp cho các đơn vị phân phối. Tránh nhiệm này thuộc cả doanh nghiệp sản xuất, nhà cung cấp cho các doanh nghiệp phân phối và của cả Tổ chức chứng nhận sự phù hợp.

Liên quan đến vấn đề chứng nhận VietGAP tưởng khó nhưng thực tế lại dễ như... mua rau, mà báo Tuổi trẻ thông tin, ông Cường cho biết, với các Tổ chức chứng nhận sự phù hợp thuộc Cục Trồng trọt cấp phép, hiện Cục đang yêu cầu họ báo cáo. Đồng thời, sẽ rà soát lại và kiểm tra xem có đúng tình trạng xảy ra như thế hay không, sai phạm ở đâu, nếu cần thiết thì chúng tôi sẽ thực hiện thanh tra và kiểm tra đột xuất. Tùy theo mức độ vi phạm chúng tôi sẽ xử lý như phạt tiền hoặc thu hồi giấy phép.

“Trong số 5 tổ chức mà báo Tuổi trẻ đưa tin là có gian lận thì chỉ có 1 tổ chức do Cục Trồng trọt cấp, còn 4 tổ chức còn lại chúng tôi không biết đơn vị nào cấp cả”, ông Cường chia sẻ thêm.

Sẽ điều tra, xác minh rau VietGAP “dởm”

Về phía Cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và thủy sản, trong Công văn số 1231/QLCL-CL2 ngày 21/9 của Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản gửi các đơn vị chức năng liên quan nêu rõ, trong những ngày gần đây, Báo Tuổi trẻ đăng tải một loạt bài viết với tiêu đề “Rau sạch dởm 'biến hình' vào siêu thị”.

Theo đó, Báo Tuổi trẻ phản ánh một số công ty đã thu gom rau ở chợ đưa về đóng gói, dán nhãn VietGAP rồi bán cho siêu thị.

Qua các bài viết của Báo Tuổi trẻ nêu trên cho thấy hiện tượng vi phạm các quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm, ghi nhãn hàng hóa, truy xuất nguồn gốc ảnh hưởng đến sức khỏe và quyền lợi người tiêu dùng.

Để ngăn chặn, phòng ngừa các vi phạm nêu trên, Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản đề nghị Ban Quản lý an toàn thực phẩm TP. Hồ Chí Minh, TP. Đà Nẵng, Bắc Ninh; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh/ thành phố trực thuộc Trung ương tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về đảm bảo an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa, quyền lợi người tiêu dùng…

Lưu ý kết hợp kiểm tra nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, ghi nhãn hàng hóa trong các hoạt động thẩm định, thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch. Tổ chức thanh tra đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm. Khi phát hiện vi phạm cần tổ chức điều tra, truy xuất, thu hồi, xử lý hàng hóa vi phạm và các tổ chức, cá nhân vi phạm theo quy định của pháp luật hiện hành.

Riêng đối với địa bàn TP. Hồ Chí Minh, Lâm Đồng, đề nghị Ban Quản lý an toàn thực phẩm TP. Hồ Chí Minh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lâm Đồng tổ chức điều tra, xác minh nội dung thông tin báo nêu đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh có trụ sở đóng trên địa bàn quản lý và truy xuất, thu hồi, xử lý vi phạm theo hướng dẫn nêu trên. Kết quả triển khai đề nghị gửi báo cáo về Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản trước ngày 5/10/2022.

Phóng viên Vuasanca cũng đã liên hệ với ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để ghi nhận những ý kiến phản hồi về những thông tin trên, những đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng như giải pháp như thế nào về việc này. Ông Phùng Đức Tiến cho biết, Bộ sẽ trao đổi lại về công tác quản lý chất lượng nông - lâm - thủy sản với các đơn vị chức năng và sẽ thông tin lại.