Nhận định trên được Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) nêu trong báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình doanh nghiệp cuối năm 2023 và triển vọng kinh doanh năm 2024 - Góc nhìn từ khu vực doanh nghiệp.

Kết quả này dựa trên khảo sát hơn 2.700 doanh nghiệp do Ban IV phối hợp với VnExpress thực hiện hồi tháng 12/2023.

Về triển vọng kinh tế trong năm 2024, bức tranh nhìn chung vẫn mang nhiều điểm tiêu cực. Trong bức tranh tiêu cực chung đó, doanh nghiệp ngành xây dựng; các doanh nghiệp quy mô nhỏ, nhỏ và vừa; doanh nghiệp khu vực ngoài nhà nước; doanh nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh thể hiện mức độ đánh giá tiêu cực hơn.

Tuy nhiên, so với các con số của khảo sát tháng 4/2023, khảo sát tháng 12/2023 cho thấy, đánh giá của doanh nghiệp về triển vọng kinh tế vĩ mô tích cực hơn ở tất cả các mặt. Theo đó, số lượng doanh nghiệp đánh giá tích cực/rất tích cực tình hình kinh tế vĩ mô cao gấp 2,7 lần so với lần khảo sát trước; tương tự, về đánh giá tích cực/rất tích cực về kinh tế ngành hiện tại tăng 2,5 lần; đánh giá tích cực về triển vọng kinh tế vĩ mô 12 tháng tới, con số này cũng cao gấp 3 lần; mở rộng quy mô mạnh cao gấp 2 lần và mở rộng quy mô vừa phải cao gấp 2,5 lần.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ rõ, 72,8% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết dự kiến sẽ giảm quy mô, tạm ngừng kinh doanh hoặc ngừng kinh doanh trong năm 2024. Trong số này, có 11,8% doanh nghiệp cho biết dự kiến ngừng kinh doanh, chờ giải thể; 12,2% dự kiến tạm ngừng kinh doanh; 48,4% dự kiến giảm quy mô. Trong số các doanh nghiệp dự kiến còn hoạt động năm 2024, có 58,9% doanh nghiệp cho biết có thể giảm quy mô lai động trên 5%; 60,2% doanh nghiệp cho biết dự kiến giảm doanh thu.

Các doanh nghiệp cũng nhận định, tình hình còn rất nhiều khó khăn, thách thức. Trong đó, có 82,4% doanh nghiệp đánh giá tiêu cực/rất tiêu cực về tình hình kinh tế 6 tháng cuối năm 2023; 69,1% doanh nghiệp đánh giá tiêu cực/rất tiêu cực về tình hình kinh tế năm 2024.

Về các khó khăn, thách thức lớn nhất là các doanh nghiệp đang phải đối mặt gồm: Khó khăn về đơn hàng (51,2%); khó khăn về dòng tiền (41,5%); khó khăn trong việc thực hiện thủ tục hành chính và đáp ứng các quy định của pháp luật (51,4%); nguy cơ hình sự hóa các giao dịch kinh tế (37,9%); khó khăn về tiếp cận vốn vay (37,7%).

Thực tế, trong năm 2023, Chính phủ đã xây dựng, đề xuất Quốc hội và trực tiếp ban hành nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp. Ban IV cho biết, dù nhiều chính sách hỗ trợ của doanh nghiệp đã quyết liệt, đạt được một số hiệu quả, với năm 2024 nhiều biến số, Chính phủ, địa phương cần tiếp tục đẩy mạnh hơn hoạt động này. Bởi nếu không được vun đắp kịp thời, sức lực doanh nghiệp sẽ cạn kiệt.

"Năm nay được xem là thời điểm cấp thiết cần tiếp tục khoan thư sức dân, sức doanh nghiệp nhằm nuôi dưỡng niềm tin, năng lực phục hồi", Ban IV cho biết.

Trong ngắn hạn, doanh nghiệp cho biết, mong Chính phủ tiếp tục giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh. Điều này nên được cụ thể bằng việc đẩy mạnh hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) cho doanh nghiệp, giúp họ có thêm dòng tiền trong sản xuất, kinh doanh.

Doanh nghiệp đề nghị Nhà nước có chính sách, kế hoạch thực hiện cụ thể để vực dậy các doanh nghiệp đang "chết lâm sàng" mà không thể làm thủ tục ngừng kinh doanh hoặc giải thể. Việc này nhằm tránh lãng phí tài nguyên của các chủ đầu tư, chủ doanh nghiệp và gỡ vướng vấn đề pháp lý.

Doanh nghiệp cũng đề xuất thay đổi các quy định về giới hạn 30% lãi vay ngân hàng trong giao dịch liên kết; giảm thuế thu nhập cho doanh nghiệp nhỏ và vừa về 18%, sau đó là 15% để doanh nghiệp củng cố nguồn lực trong ngắn hạn.

Với vốn vay, doanh nghiệp đề xuất Chính phủ có nguồn vốn lãi suất thấp, điều kiện vay không quá khó khăn (nhìn vào khả năng trả nợ trong tương lai hoặc đánh giá thương hiệu, hay các số liệu về người lao động, hoặc bằng cách chứng minh hiệu quả mô hình kinh doanh) để giúp các doanh nghiệp nhỏ có vốn sản xuất.

Hay với môi trường kinh doanh, nhiều doanh nghiệp mong mỏi Chính phủ cần quyết liệt hơn trong việc cải cách thủ tục hành chính ở các tỉnh bởi hiện tượng trên nóng, dưới lạnh.

Các doanh nghiệp cho rằng cần đơn giản hóa thủ tục hành chính đi đôi với nâng cao mức độ chịu trách nhiệm của người đứng đầu lĩnh vực nếu để xảy ra sai phạm. Trong đó phân cấp, phân quyền rõ ràng, tránh chồng chéo trong công tác quản lý nhà nước.

Khẳng định, đây là thời điểm vàng để cải cách, giải quyết triệt để những vấn đề nội tại của nền kinh tế cũng như mô hình phát triển để tạo ra những động lực mới. Do đó, Ban IV cũng đề xuất Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh vào đầu tư hạ tầng, nhân lực chất lượng cao (đặc biệt nhân lực cho hệ sinh thái bán dẫn, xu hướng công nghệ xanh), có chính sách hỗ trợ khu vực tư nhân thực chất để có thể chuyển đổi, đón các làn sóng đầu tư mới.