Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã có những nhận định về bước tiến này.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh

C/O là một trong những chứng từ quan trọng giúp hàng hóa Việt Nam chứng minh nguồn gốc xuất xứ, từ đó hưởng ưu đãi thuế quan trong các Hiệp định thương mại tự do (FTA). Thời gian qua, hoạt động cấp C/O đã được Bộ Công Thương triển khai ra sao, thưa Bộ trưởng?

Khi tham gia các FTA, thị trường XK của hàng hóa Việt Nam ngày càng được mở rộng và tăng khả năng cạnh tranh do được hưởng ưu đãi thuế quan trong các khu vực thương mại tự do. Tuy nhiên, để được hưởng ưu đãi, hàng hóa phải đáp ứng các quy định về xuất xứ trong từng Hiệp định hay phải được cấp C/O. Vì vậy, C/O được coi là “giấy thông hành” cho hàng hóa XK của Việt Nam hưởng ưu đãi thuế quan.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ và xung đột thương mại gia tăng như hiện nay, C/O còn là công cụ phòng chống gian lận xuất xứ, ngăn ngừa các nước thứ ba lợi dụng danh nghĩa hàng Việt Nam để hưởng lợi không chính đáng. C/O vừa là tác nhân tạo thuận lợi XK, vừa là công cụ đảm bảo môi trường cạnh tranh công bằng, lành mạnh cho DN.

Theo thống kê của Bộ Công Thương, số lượng C/O ưu đãi trong 5 năm qua tăng khoảng 20-25% mỗi năm, từ 323 nghìn bộ năm 2013 lên đến hơn 1 triệu bộ năm 2019. Trong đó, C/O mẫu D (cấp cho hàng hóa XK đi các nước ASEAN) tăng từ 66 nghìn bộ năm 2013 lên khoảng 185 nghìn bộ năm 2019. Những con số này cho thấy C/O đóng vai trò ngày càng quan trọng khi Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, cũng là lý do hoạt động cấp C/O luôn được Bộ Công Thương quan tâm.

Có vai trò quan trọng như vậy, Bộ Công Thương đã thực hiện những cải cách gì đối với thủ tục cấp C/O thời gian qua?

Với mong muốn tạo thuận lợi cho DN XK hàng hóa, hoạt động cấp C/O đã được Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương) điện tử hóa vào năm 2004 thông qua Hệ thống Quản lý và cấp chứng nhận xuất xứ điện tử (eCoSys). Đến năm 2014, khi Việt Nam bắt đầu triển khai Cơ chế Một cửa Quốc gia (VNSW) và tham gia Cơ chế Một cửa ASEAN (ASW), hoạt động cấp C/O được đưa vào như những TTHC tiên phong của Bộ Công Thương tham gia các cơ chế này.

Ngoài ra, ngày 9/12/2019, Thủ tướng Chính phủ khai trương Cổng Dịch vụ công trực tuyến quốc gia cung cấp 4 dịch vụ công thực hiện tại cấp Bộ và 5 dịch vụ công thực hiện tại cấp địa phương. Trong 4 dịch vụ công thực hiện tại cấp Bộ, Bộ Công Thương có hai thủ tục là cấp C/O và đăng ký khuyến mãi (chiếm 50%).

Thủ tục và thời gian cấp C/O cũng liên tục được rút ngắn, trước đây là 3 ngày làm việc, nay chỉ còn 4-6 giờ làm việc. Trường hợp C/O được phân luồng ưu tiên, thời gian có thể được rút ngắn hơn.

Bộ Công Thương đã ban hành quy định phân luồng đối với hồ sơ C/O, qua đó các DN chấp hành tốt, không có vi phạm được đưa vào Luồng Xanh và tạo thuận lợi nhiều hơn trong việc xét duyệt hồ sơ. Ngược lại, những DN có vi phạm bị đưa vào Luồng Đỏ thì sẽ phải theo dõi chặt, áp dụng quy trình kiểm tra thực tế để ngăn ngừa khả năng gian lận về xuất xứ hàng hóa.

Bộ Công Thương cũng đang tiến hành thí điểm cho phép tự chứng nhận xuất xứ trong ASEAN và hướng dẫn DN thực hiện tự chứng nhận đối với hàng hóa XK đi EU được hưởng quy chế GSP. Đây là những bước tiến cải cách mạnh mẽ, tạo thêm nhiều thuận lợi để DN đẩy mạnh XK vào các thị trường có FTA.

Thưa Bộ trưởng, tại sao việc điện tử hóa thủ tục cấp C/O mẫu D có nhiều thuận lợi, nhưng đến bây giờ mới được Bộ Công Thương triển khai?

Ngay khi Việt Nam tham gia vào Cơ chế ASW và thiết lập cơ chế VNSW, Bộ Công Thương đã là một trong những cơ quan đầu tiên đưa thủ tục cấp C/O Mẫu D vào thực hiện trên các hệ thống này. Tuy nhiên, việc cấp C/O điện tử không chỉ phụ thuộc vào Việt Nam mà còn phụ thuộc vào hệ thống cấp cũng như chấp nhận C/O điện tử của các nước đối tác. Mặc dù vậy, với tinh thần cải cách và tạo thuận lợi cho DN, năm 2016, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 2412/QĐ-BCT ngày 15/6/2016 về cấp C/O mẫu D điện tử. Theo đó, thương nhân XK đề nghị cấp C/O mẫu D nộp hồ sơ, chứng từ điện tử nhưng C/O vẫn được cấp dưới dạng bản giấy. Đến năm 2017, Bộ Công Thương mở rộng hoạt động cấp C/O điện tử cho hàng hóa XK sang thị trường liên minh kinh tế Á Âu (C/O mẫu EAV) và Chile (C/O mẫu VC).

Năm 2015, Bộ Công Thương ban hành Thông tư số 28/2015/TT-BCT thực hiện thí điểm cơ chế tự chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa XK đi các nước ASEAN.

Ngày 9/12/2019, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ký Quyết định số 3624/QĐ-BCT về việc ban hành Quy trình cấp Giấy chứng nhận xuất xứ mẫu D điện tử hoàn toàn khi XK hàng hóa sang các nước Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Singapore, Brunei và Camphuchi, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2020.

Theo Quyết định này, DN sẽ nộp toàn bộ các văn bản trong hồ sơ đề nghị cấp C/O qua mạng Internet. Tổ chức cấp C/O phê duyệt, chấp thuận cấp C/O và gửi dữ liệu qua Tổng cục Hải quan sang các nước ASEAN, không phát hành C/O giấy. Đây là một TTHC trực tuyến ở cấp độ 4.

DN sẽ được hưởng lợi ích gì với Quyết định này của Bộ Công Thương, thưa Bộ trưởng?

Bộ Công Thương đã có một số dịch vụ công trực tuyến triển khai ở cấp độ 4, nhưng thủ tục cấp C/O Mẫu D điện tử có ý nghĩa đặc biệt vì khối lượng hồ sơ rất lớn. Chúng tôi ước tính, việc cấp C/O Mẫu D điện tử giúp DN tiết kiệm được hàng chục nghìn ngày công khi không phải mất thời gian gửi hồ sơ đến các tổ chức cấp C/O và thời gian để tổ chức cấp C/O gửi trả lại mẫu C/O đã cấp. Qua đó, DN tiết kiệm được hàng tỷ đồng tiền giấy tờ khi không còn phải cấp C/O giấy.

Bên cạnh đó, việc cấp C/O Mẫu D điện tử tạo ra một phong cách làm việc mới, không cần sự tiếp xúc trực tiếp giữa DN và người cung cấp dịch vụ công. Các DN có khối lượng hồ sơ lớn hoặc ở xa khu vực trung tâm sẽ hưởng lợi nhiều nhất khi thời gian, công sức và chi phí được cắt giảm đáng kể.

Đặc biệt, việc triển khai cấp C/O mẫu D điện tử là một bước đổi mới quyết liệt trong công tác cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ cơ quan quản lý nhà nước của Bộ Công Thương để tạo thuận lợi cho DN cũng như quản lý nhà nước. Khối lượng công việc và hồ sơ giấy phải lưu ở các tổ chức cấp C/O cũng sẽ giảm đáng kể. Nhờ đó, các tổ chức cấp C/O có thể tăng chất lượng dịch vụ công và thời gian để giải quyết các hồ sơ cấp C/O mẫu ưu đãi khác.

Mặc dù chúng ta đã tham gia hệ thống ASW và triển khai hệ thống VNSW, nhưng một số DN lo ngại việc truyền dữ liệu điện tử qua các hệ thống này có thể bị tắc nghẽn do đường truyền của ASW chưa đáp ứng về dung lượng và một số vấn đề kỹ thuật khác. Vậy Bộ Công Thương có biện pháp gì để giải quyết những tình huống đó?

Đây cũng chính là điều mà Bộ Công Thương đang rất quan tâm và cũng là băn khoăn của Bộ. Chúng tôi cũng nhận thức rất rõ rằng, thành công của hoạt động này phải có sự phối hợp chặt chẽ của DN, các Bộ ngành, đặc biệt là Bộ Tài chính trong việc đảm bảo hệ thống vận hành ổn định, trao đổi dữ liệu thông suốt với các nước ASEAN.

Bộ Công Thương sẽ trao đổi với Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), là cơ quan chủ quan và đầu mối được Chính phủ giao xây dựng hệ thống VNSW và kết nối với hệ thống ASW để tìm ra giải pháp kỹ thuật giúp tránh ách tắc trong việc kết nối trao đổi dữ liệu điện tử với các nước. Đồng thời, Bộ Công Thương cũng có cơ chế trao đổi với nhóm công tác về ASW để thảo luận với các nước ASEAN, đưa ra những biện pháp kỹ thuật xây dựng hệ thống ASW tốt hơn. Bộ Công Thương cũng khuyến nghị các DN cần chủ động xây dựng hạ tầng công nghệ tốt để có thể tham gia vào việc truyền tải dữ liệu điện tử trên các hệ thống này.

Thời gian tới, Bộ Công Thương cam kết sẽ mở rộng và phát triển nhiều dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 hơn nữa, xứng đáng là một trong những đơn vị tiên phong trong cải cách hành chính, triển khai Chính phủ điện tử, thực hiện phương châm Chính phủ kiến tạo, phục vụ người dân và DN ngày càng tốt hơn.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!