Năm 1960, một nhóm quốc gia giàu năng lượng nhưng tương đối nghèo đã hết kiên nhẫn khi bị các quốc gia giàu có hơn gạt bỏ và quyết định làm rung chuyển mọi thứ. Đảo lộn trật tự toàn cầu, họ kết hợp với nhau để thành lập OPEC, tổ chức các nước sản xuất dầu mỏ mà ngày nay có sự dao động lớn về giá nhiên liệu trên toàn thế giới. Hơn 60 năm sau, Liên minh châu Âu hiện đang có kế hoạch thực hiện những bước đi đầu tiên theo hướng ngược lại.

Các nhà lãnh đạo EU họp tại Brussels đang lên kế hoạch trở thành một câu lạc bộ mua khí đốt tự nhiên. Bước đi triệt để này được đưa ra để đối phó với tình trạng giá cao ngất ngưởng đang dẫn đến lạm phát, trừng phạt người tiêu dùng và doanh nghiệp, đồng thời gây tổn hại cho nền kinh tế châu Âu. Brussels đã lên kế hoạch phân bổ khí đốt khẩn cấp nếu nguồn cung bị vắt kiệt trong thời tiết lạnh giá hơn vào mùa đông năm nay.

Vào thời điểm các mối quan hệ chính trị căng thẳng, với việc liên minh lịch sử giữa Pháp và Đức đang cảm thấy căng thẳng, người ta nghi ngờ về việc liệu những cải cách sâu rộng đối với năng lượng của EU có thể khả thi về lâu dài hay không. Nhưng nếu các nhà lãnh đạo có thể đồng ý, thì một kế hoạch như vậy sẽ hoạt động như thế nào? Và một nhóm của người mua như vậy - xác định mức giá mà EU sẵn sàng trả - sẽ có ý nghĩa gì đối với các nguyên tắc cạnh tranh và thị trường mở của châu Âu?

Theo các đề xuất do Ủy ban châu Âu đưa ra, các nước EU và các công ty khí đốt tương ứng của họ sẽ được yêu cầu hợp pháp sử dụng nền tảng mua bán tập trung để cố gắng đảm bảo ít nhất 15% lượng khí đốt tự nhiên mà họ cần để cung cấp cho các cửa hàng của mình vào năm 2023. Với nhiều cảnh báo về sự thắt chặt nguồn cung cấp khí đốt toàn cầu trong năm tới và khả năng Nga tiếp tục siết chặt xuất khẩu sang châu Âu, thành công là rất quan trọng đối với khả năng của khối trong việc vượt qua cuộc khủng hoảng năng lượng và bảo vệ công dân của mình về lâu dài.

Đề xuất này thể hiện một bước tiến lớn khác so với chính thống về năng lượng của EU trước đây. Năm 2014, khi Nga sáp nhập Crimea, cựu Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đã tưởng tượng ra một liên minh năng lượng mới bao gồm một "cơ quan duy nhất của châu Âu chịu trách nhiệm mua khí đốt". Ông coi đó là một phương tiện quan trọng để EU có thể chống lại sự phụ thuộc năng lượng của Nga. Giữa những hoài nghi từ những người ủng hộ thị trường tự do ở Đức và Anh trước Brexit, ý tưởng đó đã không tồn tại hơn một năm. Nhưng ngày nay, trong một môi trường năng lượng địa chính trị ngày càng thù địch, mọi thứ dường như đều có thể xảy ra.

Dieter Helm, giáo sư chính sách kinh tế tại New College, Oxford và là cựu cố vấn năng lượng cho cả Ủy ban và Chính phủ Ba Lan dưới thời Tusk, cho biết, người châu Âu sẽ thử mọi cách thay thế khác, nhưng cuối cùng, họ sẽ nhận ra rằng khả năng thương lượng này là cách để giúp họ thoát khỏi lỗ hổng và vì lợi ích lâu dài của họ. Nhóm người mua ở châu Âu để mua khí đốt là một việc cực kỳ hợp lý phải làm.

Các đề xuất mua chung của Ủy ban châu Âu là nền tảng của một kế hoạch rộng lớn hơn để điều chỉnh giá khí đốt ở châu Âu. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết: Trong khi các nhà lãnh đạo EU đã xung đột về một số hình thức giới hạn giá khí đốt, hiện nay có "sự ủng hộ rộng rãi" xung quanh ý tưởng mua chung. Điều đó có thể chứng tỏ sự lạc quan. Đề cập đến cách tiếp cận tổng thể của EU đối với thị trường khí đốt, bà von der Leyen cho biết đã đến lúc EU đưa ra “tín hiệu rõ ràng sẵn sàng trở thành đối tác đáng tin cậy trên thị trường - nhưng không phải bất cứ giá nào nữa”.

Arturo Varvelli, thành viên chính sách cấp cao tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu, cho rằng trong một thế giới căng thẳng, đây có khả năng là sự ra đời của một cơ chế hoặc một chính sách đơn nhất mang lại nhiều lợi ích trong những năm tới. Hành động chung có thể là một ý tưởng tốt ngoài việc mua khí đốt, trong các lĩnh vực như đầu tư cơ sở hạ tầng và lựa chọn chính sách năng lượng. Các nhà ngoại giao EU vẫn còn hoài nghi.

Theo Ủy ban, yếu tố bắt buộc của kế hoạch bao gồm 13,5 tỷ mét khối nhu cầu khí đốt của EU, tương đương với việc sử dụng khí đốt hàng năm của Hy Lạp, Bulgaria, Croatia và Slovenia cộng lại. Nói cách khác, rất nhiều khí đốt - nhưng không phải tất cả khí mà khối cần. Trong khi đó, dự thảo đề xuất đưa ra cách thức hoạt động của chương trình này trong thực tế và bao gồm một cảnh báo quan trọng, theo đó các công ty khí đốt sẽ không có nghĩa vụ phải thực sự mua khí đốt với giá thương lượng thông qua chương trình của EU.

Một kế hoạch mua chung tự nguyện thông qua cái gọi là nền tảng năng lượng của EU đã được đề ra vào đầu năm nay, nhưng đã gặp phải nhiều khó khăn và mức độ hấp thụ tối thiểu. Các quan chức Ủy ban châu Âu chắc chắn phải cảnh giác khi so sánh với OPEC. EU đang tìm cách sử dụng sức mạnh kinh tế tập thể của mình để mang lại kết quả tốt nhất có thể cho người dân và doanh nghiệp của mình trong thời điểm khó khăn này trên thị trường năng lượng toàn cầu. Bất kỳ quy định nào cũng sẽ tôn trọng luật cạnh tranh của EU.