Theo ông Nguyễn Cảnh Cường - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Anh, EU đã ban hành Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM) mới với thời gian chuyển tiếp từ 1/10/2023 và có hiệu lực đầy đủ từ 1/1/2026. “Anh cũng đang tiến hành tham vấn về một cơ chế tương tự từ ngày 30/3 đến hết ngày 22/6/2023”, ông Nguyễn Cảnh Cường nói.

CBAM sẽ thay thế cơ chế thị trường phát thải của EU cho giai đoạn 2026 – 2035. Đây là một công cụ chính sách mới của EU cho phép đánh thuế bổ sung đối với hàng nhập khẩu trong các ngành có mức phát thải cao, gồm: Sản xuất gang, thép, nhôm, phân bón, xi măng, điện và hydrogen. Thuế bổ sung này được gọi là thuế carbon và được tính toán dựa trên mức độ phát thải của sản phẩm trong quá trình sản xuất.

CBAM- thách thức lớn cho xuất khẩu thép sang thị trường Anh

Trong giai đoạn chuyển tiếp, các nhà nhập khẩu phải báo cáo về mức độ phát thải khí nhà kính của sản phẩm nhập khẩu nhưng chưa phải nộp thuế. Sau khi CBAM có hiệu lực, các nhà nhập khẩu phải khai báo về mức độ phát thải của sản phẩm nhập khẩu năm trước để cơ quan thẩm quyền Anh tính thuế.

CBAM có mục đích ngăn chặn hiện tượng chuyển dịch phát thải CO2 hay còn gọi là rò rỉ CO2 qua biên giới và khuyến khích các ngành công nghiệp toàn cầu tăng tốc quá trình từ bỏ nhiên liệu hóa thạch có mức phát thải CO2 cao sang sử dụng năng lượng sạch hơn có mức phát thải thấp như năng lượng gió, năng lượng mặt trời.

Ngoài ra, CBAM còn có mục đích tăng nguồn thu từ thuế carbon để chi cho các dự án môi trường và bảo hộ một số ngành công nghiệp nội địa (sản xuất gang, thép, nhôm, phân bón, xi măng, điện và hydrogen) trước sức ép cạnh tranh của hàng nhập khẩu có giá thấp hơn.

"Về bản chất, CBAM vừa là công cụ giảm dịch chuyển phát thải CO2 qua biên giới, vừa khuyến khích các ngành công nghiệp trong và ngoài nước ứng dụng công nghệ carbon thấp, chuyển đổi năng lượng theo hướng sạch hơn. Cũng vừa là công cụ bảo hộ công nghiệp nội địa của các nước phát triển. CBAM khuyến khích các nước khác ban hành các biện pháp chống biến đổi khí hậu mạnh mẽ hơn và hiệu quả hơn”, tham tán thương mại Việt Nam tại phân tích. Ông cũng đồng thời cho biết, Chính phủ Anh đang tiến hành lộ trình 5 bước trong xây dựng và triển khai CBAM.

Về tác động của CBAM với xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Anh, ông Nguyễn Cảnh Cường cho rằng: Sẽ không có tác động đáng kể đối với thương mại trong giai đoạn từ nay đến ngày 1/1/2026. Tuy nhiên, trong thời kỳ chuyển tiếp này, các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng (điện, gas), có mức độ phát thải khí nhà kính cao phải chuyển đổi công nghệ để không vấp phải rào cản thuế carbon qua biên giới mới trong tương lai.

Tuy nhiên trong dài hạn, CBAM có thể khiến sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm gang, thép, nhôm, xi măng và phân bón của các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam sẽ gặp khó khăn khi lợi thế cạnh tranh nhờ giá điện rẻ hơn và chi phí bảo vệ môi trường thấp hơn sẽ giảm sút vì chi phí thuế carbon qua biên giới mới phát sinh. Hiệu quả của các hiệp định thương mại tự do sẽ ít nhiều suy giảm đối với sản phẩm xuất khẩu của các ngành công nghiệp nói trên.

Xu hướng chuyển dịch công nghiệp từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển có thể chững lại sau năm 2026. Một số ngành công nghiệp tại các nước phát triển có cơ hội phục hồi nhờ công nghệ mới và nhờ được bảo hộ thông qua trợ cấp của Chính phủ và thuế carbon đánh vào hàng nhập khẩu.

Các ngành công nghiệp phát thải thấp sẽ có cơ hội tăng trưởng trong khi các ngành công nghiệp phát thải cao sẽ suy giảm. Sản phẩm của các ngành này sẽ có những thay đổi tương ứng…

Trước những thách thức đã chỉ ra, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Anh, khuyến nghị: Doanh nghiệp trong các ngành chịu tác động của CBAM cần tăng tốc chuyển đổi năng lượng và từng bước ứng dụng công nghệ phi carbon hóa trong sản xuất.

Cục Công nghiệp và Cục Xuất nhập khẩu nghiên cứu tác động của CBAM đối với Chiến lược phát triển công nghiệp và Chiến lược xuất khẩu quốc gia.

Cục Xúc tiến thương mại phối hợp với các Sở Công Thương phổ biến CBAM tới các doanh nghiệp và hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng kế hoạch chuyển đổi công nghệ phi carbon hóa để thích ứng với sự thay đổi của thị trường xuất khẩu.