CôngThương - VACPA cho hay, trong số 30 công ty được kiểm tra, có 19 công ty quy mô nhỏ (từ 50 nhân viên trở xuống), 12 công ty có từ 4-6 kiểm toán viên (KTV), 3 công ty chỉ có 3 KTV. Khó khăn chung của các công ty nhỏ là số lượng KTV hành nghề ít, thường xuyên biến động về nhân sự (kể cả KTV và trợ lý kiểm toán), không có điều kiện đào tạo nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên, chưa đủ vị thế và uy tín để thu hút các nhân sự có trình độ...

Những công ty mới hoạt động và công ty chỉ có 3-4 KTV thường quá chú trọng vào công tác phát triển khách hàng, khai thác hợp đồng mà chưa quan tâm đúng mức đến chất lượng hồ sơ và báo cáo kiểm toán. Ban lãnh đạo các công ty này cũng thiếu kinh nghiệm và rơi vào tình trạng thiếu KTV hoặc số lượng KTV thường xuyên biến động, do đó chất lượng hoạt động chưa đáp ứng được yêu cầu.

Đáng chú ý, phần lớn các công ty được kiểm tra đều chưa thực hiện đầy đủ và đúng quy định của hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam hiện hành. Báo cáo tài chính được kiểm toán còn nhiều sai sót, KTV và ban giám đốc công ty còn chưa nắm vững chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán hiện hành, hoặc có sự dễ dãi với khách hàng. Một số hồ sơ kiểm toán còn thiếu bằng chứng về các thủ tục đã thực hiện và chưa đủ căn cứ để làm cơ sở cho ý kiến kiểm toán.

Do đó, nếu xảy ra kiện tụng, tranh chấp thì chắc chắn các công ty kiểm toán vẫn còn nhiều rủi ro không lường trước được. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của mỗi công ty mà còn ảnh hưởng không tốt đến toàn ngành kiểm toán Việt Nam nói chung.

Nhưng tại sao số lượng công ty kiểm toán chưa đạt yêu cầu vẫn còn nhiều? Theo ông Bùi Văn Mai - Phó chủ tịch thường trực VACPA, mặc dù hàng năm, Bộ Tài chính và VACPA đã thông báo kết quả kiểm tra, nêu rõ các tồn tại phát hiện qua kiểm tra cho tất cả các công ty kiểm toán để rút kinh nghiệm chung, nhưng năm nay kiểm tra, kết quả cho thấy vẫn tồn tại nhiều sai sót mang tính phổ biến. Điều này chứng tỏ các công ty kiểm toán, chưa thật sự nghiêm túc xem xét và rút kinh nghiệm để khắc phục các tồn tại.

Công ty TNHH Dịch vụ kiểm toán và Tư vấn kế toán BHP, năm 2010 đã được kiểm tra với kết quả chấm điểm hồ sơ kiểm toán báo cáo tài chính xếp loại yếu kém, năm 2011, kiểm tra lần 2 với kết quả chấm điểm hồ sơ kiểm toán báo cáo tài chính vẫn chưa đạt yêu cầu. Qua việc này, VACPA đề nghị Bộ Tài chính yêu cầu từng công ty giải trình đối với các sai phạm đã ghi trong báo cáo kết quả kiểm tra, để Bộ Tài chính xem xét và có hình thức xử phạt phù hợp.

Để nâng cao chất lượng hoạt động của toàn ngành kiểm toán độc lập và có biện pháp khắc phục, hạn chế các sai sót tương tự trong tương lai, theo ông Mai, các công ty cần căn cứ vào biên bản kiểm tra của đơn vị mình, tham khảo thêm các tồn tại, sai sót của các đơn vị khác đã nêu trong báo cáo kiểm tra của VACPA. Các công ty chưa được kiểm tra năm nay cũng cần tự xem xét, đối chiếu các sai sót đã nêu trong báo cáo với thực tế hoạt động của đơn vị mình để tự rút kinh nghiệm, có biện pháp khắc phục.

Ngoài ra, các công ty kiểm toán cần từng bước ổn định nhân sự, tăng dần hoặc duy trì theo quy mô hoạt động. Việc xây dựng các quy chế hoạt động tối thiểu không nên xây dựng mang tính hình thức, mà phải được triển khai thực sự và cụ thể hóa phù hợp với đặc điểm của đơn vị mình, để đảm bảo tính khả thi, tránh tình trạng xây dựng quy chế chung chung, không áp dụng được trên thực tế.

Ông Mai lưu ý, các DN cần đầu tư đúng mức cho công tác đào tạo nâng cao chất lượng nhân lực, đặc biệt chú trọng giáo dục nâng cao ý thức cho đội ngũ trợ lý KTV và văn hóa công ty, tăng cường ý thức tuân thủ chuẩn mực kiểm toán và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp. Các công ty cần chấm dứt ngay các sai phạm về đăng ký hành nghề như: Kê khai không trung thực hồ sơ đăng ký hành nghề theo quy định. Hành nghề kiểm toán là phải tham gia kiểm toán, soát xét hồ sơ kiểm toán, ký báo cáo kiểm toán, tăng giảm... phải thông báo kịp thời. Không thực hiện các hành vi cạnh tranh không lành mạnh giữa các công ty kiểm toán, giới thiệu không đúng sự thật về năng lực của công ty mình và hạ thấp hình ảnh của công ty khác; không giảm giá phí dịch vụ kiểm toán quá thấp dẫn đến không đủ chi phí, nhất là thực hiện đủ các thủ tục theo yêu cầu của chuẩn mực kiểm toán...

Vũ Điển