Gian nan con đường đàm phán

Hiệp định Đối tác tự nguyện (VPA), một trong những nỗ lực thực hiện Chương trình thực thi Lâm luật, Quản trị rừng và Thương mại lâm sản (FLEGT) là hiệp định thương mại song phương giữa EU và quốc gia đối tác nhằm bảo đảm quốc gia đối tác cam kết chỉ xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ có nguồn gốc hợp pháp vào thị trường EU.

VPA giữa Việt Nam và EU đàm phán sáu nội dung chính, đó là: Danh mục hàng hóa đưa vào VPA; Định nghĩa gỗ hợp pháp; Kiểm soát chuỗi cung ứng; Hệ thống xác minh gỗ hợp pháp TLAS; Quy trình cấp phép FLEGT; và Giám sát độc lập.

Theo thông tin từ Tổng cục Lâm nghiệp, sau phiên họp cấp cao lần thứ 4 tại Hà Nội, Việt Nam và EU đã cơ bản thống nhất nội dung chính của 9 phụ lục kỹ thuật. Theo đó, có tổng cộng 23 phân nhóm mặt hàng 6 chữ số và 113 mặt hàng có 8 chữ số được đưa vào danh mục hàng hóa xuất khẩu (phụ lục 1). Đồng thời, 2 bên cũng nhất trí chia định nghĩa gỗ hợp pháp (gọi tắt là LD) theo 2 nhóm đối tượng: tổ chức và hộ gia đình với 7 nguyên tắc của gỗ hợp pháp (phụ lục 2), tuy nhiên, mỗi nguyên tắc khi áp dụng cho một đối tượng lại có các tiêu chí và chỉ số khác nhau. Từ khi Luật đất đai 2013 có hiệu lực, đã có rất nhiều văn bản mới được ban hành, do đó, tổ xây dựng LD của Việt Nam đang phải rà soát lại tất cả các tiêu chí, chỉ số và bằng chứng thuộc 7 nguyên tắc của LD theo những quy định trong các văn bản pháp luật mới của Việt Nam có hiệu lực đến ngày 31/3/2015.

Bên cạnh đó, hai bên đã thống nhất cơ quan cấp phép FLEGT là cơ quan quản lý công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp tại Việt Nam (CITES). Giấy phép FLEGT sẽ bao gồm 18 mục thể hiện quy trình xác minh lô hàng rất rõ: ai là cơ quan cấp phép, ai kiểm tra, chống làm giả giấy phép…. Việt Nam đang đàm phán để giấy phép này được in song ngữ bằng cả tiếng Anh và tiếng Việt. Hai bên cũng đang cân nhắc xem giấy phép nên cấp năm bản thay vì một bản mỗi lần để các doanh nghiệp tiện sử dụng.

Theo bà Nguyễn Tường Vân – Chánh văn phòng Lacey – Flegt Việt Nam, Tổng cục Lâm nghiệp: “Điểm mấu chốt của quá trình đàm phán, cũng là điểm còn vướng mắc nhất chính là Hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp (TLAS). Quá trình đàm phán bị kéo dài cũng chính vì điểm này. Hiện nay, Việt Nam là một trong 9 nước đang đàm phán VPA với EU, có những nước đã tham gia đàm phán từ rất lâu như Malaysia (2007) hoặc cùng thời điểm với Việt Nam như Cộng hòa dân chủ Công-gô (2010), Cộng hòa Ga-bông (2010) cũng vì hai bên chưa thống nhất quan điểm trong việc xây dựng một hệ thống TLAS mà các quốc gia này cũng chưa đàm phán xong. Phía EU tham vọng là hệ thống TLAS phải áp dụng cho cả thị trường EU, các thị trường khác và thị trường nội địa. Còn về phần mình, Việt Nam đề nghị TLAS thiết kế theo lộ trình: giai đoạn đầu cho thị trường EU, sau đó cho thị trường khác và cuối cùng là thị trường nội địa”.

Cũng theo bà Vân, một lý do khác mà chúng ta cần có thời gian chuẩn bị cho việc ký kết, đó là cần thời gian để nâng cao năng lực cho các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp để thích ứng với hệ thống TLAS, cấp phép FLEGT, nội luật hóa các quy định quốc tế thành văn bản pháp luật Việt Nam.

Mục tiêu của Chính phủ là cuối năm nay sẽ kết thúc lộ trình đàm phán. Như vậy từ nay đến cuối năm vẫn còn nhiều việc mà hai bên cần phải thực hiện và thống nhất.

VPA/FLEGT tháo gỡ rào cản kỹ thuật của quy chế gỗ EUTR

Quy chế gỗ số 995/2010 được Nghị viện và hội đồng châu Âu ban hành ngày 20/10/2010 và có hiệu lực từ tháng 3/2013. Quy chế này đưa ra các nghĩa vụ của nhà kinh doanh, người đưa gỗ và sản phẩm gỗ vào thị trường nội bộ lần đầu, cũng như các nghĩa vụ của thương nhân.

Hiện nay, cả 28 thành viên trong khối EU đang áp dụng quy chế gỗ EU, theo đó các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ vào thị trường này đều đang phải làm trách nhiệm giải trình về nguồn gốc gỗ. Tuy nhiên, những doanh nghiệp hiện nay đang xuất khẩu sản phẩm gỗ sang EU, đã và đang gặp một số khó khăn về chứng minh nguồn gốc gỗ từ cả nguồn trong nước và gỗ nhập khẩu từ một số nước (giấy tờ không rõ ràng, không lưu giữ giấy tờ, không thống nhất về bằng chứng xác minh nguồn gốc gỗ giữa hải quan và cơ quan kiểm lâm…). Một số doanh nghiệp cũng nêu trở ngại là hồ sơ chứng minh với khách hàng hiện nay thường là các giấy tờ kiểm chứng của kiểm lâm, nhưng các mẫu hồ sơ hiện nay phần lớn là viết tay, chữ khó nhìn, khi chứng nhận cũng không rõ ràng và những loại giấy tờ này khách hàng không chấp nhận. Thêm vào đó, hồ sơ cũng lưu trữ không tốt nên hay bị mất. Những điều này làm cho các doanh nghiệp khó khăn khi thực hiện trách nhiệm giải trình.

Chính vì thế, nếu lô hàng gỗ xuất khẩu được cấp phép FLEGT nghĩa là lô hàng này đã được xác minh là hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam, sẽ được lưu thông tự do, thông quan tự do và không phải làm trách nhiệm giải trình như hiện nay vẫn đang làm. Điều này sẽ tháo gỡ những khó khăn các doanh nghiệp đang gặp phải vì nguyên tắc đàm phán VPA của EU là dựa trên luật pháp của nước sở tại. Các điều khoản trong VPA đưa ra đều nằm trong khuôn khổ quy định của luật pháp Việt Nam về các vấn đề liên quan đến nguồn gốc gỗ, thuế, môi trường, người lao động mà các doanh nghiệp đã và đang thực hiện, chứ không phải là các quy định mới áp đặt từ phía EU.

TIN LIÊN QUAN