Đây là lần đầu tiên trong lịch sử AIPA, một kỳ Đại hội đồng được tổ chức theo hình thức trực tuyến để vừa thích ứng với những diễn biến phức tạp của đại dịch Covid - 19, vừa đáp ứng yêu cầu kịp thời thảo luận các biện pháp hợp tác giữa nghị viện các nước thành viên phát huy vai trò của Nghị viện, đại diện cho tiếng nói của người dân nhằm đồng hành, hỗ trợ Chính phủ các nước ASEAN tiếp tục thực hiện các mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm.

Ngày 2/9/1977, trước nhu cầu thành lập một tổ chức hợp tác của Nghị viện các nước thành viên ASEAN hướng tới mục tiêu chung của khu vực về hòa bình, ổn định và thịnh vượng, Nghị viện 5 nước gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan đã tuyên bố thành lập Tổ chức Liên nghị viện ASEAN (AIPO), đánh dấu sự ra đời của Diễn đàn Nghị viện khu vực của các quốc gia thành viên ASEAN. Số lượng thành viên của AIPO đã tăng lên cùng với số lượng thành viên của ASEAN.

Năm 2007, Nghị viện các nước thành viên đã thống nhất chuyển đổi AIPO thành AIPA với tính chất là một tổ chức liên nghị viện khu vực ASEAN chặt chẽ và hiệu quả hơn. Đại hội đồng lần thứ 33 tổ chức tại Lombok, Indonesia năm 2012 đã đánh dấu AIPA trở thành tổ chức hợp tác liên nghị viện của các nước ASEAN khi Quốc hội/Nghị viện của 10 quốc gia thành viên ASEAN đều trở thành thành viên chính thức của AIPA.

Sau 43 năm thành lập và phát triển, AIPA ngày nay đã thực sự trở thành diễn đàn cởi mở và hiệu quả để Nghị viện, Nghị sỹ các nước trong khu vực bày tỏ quan điểm, trao đổi thẳng thắn về các vấn đề mà các bên cùng quan tâm. Sự hiểu biết, tôn trọng và tin cậy ngày càng được tăng cường đã góp phần tạo tiền đề vững chắc cho hợp tác khu vực. AIPA đã ban hành nhiều nghị quyết về nhiều vấn đề quan trọng được các nước ASEAN cùng quan tâm, từ đó xây dựng lòng tin và đóng góp quan trọng vào việc tạo lập môi trường hòa bình cho tiến trình hợp tác, phát triển về mọi mặt giữa các nước trong khu vực.

Quốc hội Việt Nam trở thành thành viên chính thức của AIPO vào ngày 19/9/1995. Sự kiện quan trọng này đã mở ra một thời kỳ mới trong quan hệ đối ngoại đa phương của Quốc hội nước ta. Đây cũng là kết quả của quá trình thúc đẩy quan hệ đối ngoại Quốc hội, vượt lên những vấn đề lịch sử, sự khác biệt về thể chế chính trị, xóa bỏ những nghi kỵ và từng bước củng cố niềm tin với các nước trong khu vực Đông Nam Á, cũng như trên thế giới.

Đảm nhận vai trò Chủ tịch AIPA trong bối cảnh đại dịch Covid - 19 bùng phát và diễn biến phức tạp, khó lường nhưng Quốc hội Việt Nam đã kịp thời điều chỉnh kế hoạch, chuyển các hoạt động trong khuôn khổ Năm Chủ tịch AIPA 2020 sang hình thức trực tuyến. Đây là sự chủ động và linh hoạt của Quốc hội Việt Nam để vừa thực hiện trách nhiệm của Chủ tịch AIPA vừa đóng góp cho sự đổi mới phương thức hoạt động của AIPA.

Trong bối cảnh như vậy, Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch AIPA 41 Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh, Đại hội đồng AIPA 41 và các hoạt động trong khuôn khổ Năm Chủ tịch AIPA 2020 vừa thể hiện sự chủ động, trách nhiệm và đóng góp thực chất của Quốc hội Việt Nam đối với AIPA, vừa góp phần quan trọng củng cố tình đoàn kết và dẫn dắt những nỗ lực chung để AIPA hỗ trợ ASEAN trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, trong đó, nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn hiện nay là vượt qua các tác động tiêu cực của đại dịch Covid - 19, duy trì sự phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội cho mọi người dân.

AIPA cần tiếp tục nêu cao tinh thần đoàn kết, giữ vững vai trò trung tâm của ASEAN trong giải quyết các vấn đề của khu vực, tuân thủ luật pháp quốc tế, thực hiện các biện pháp ngoại giao phòng ngừa, hợp tác cùng phát triển. Tiếp tục phát huy vai trò, chức năng lập pháp, giám sát, quyết định ngân sách và các nguồn lực cần thiết, đồng hành với các Chính phủ trong ASEAN vì Cộng đồng ASEAN gắn kết, chủ động thích ứng, hướng tới phát triển bền vững vì lợi ích của mọi người dân trong khu vực.

Với tinh thần đó, Đại hội đồng AIPA 41 tập trung xem xét và thông qua các Nghị quyết về: Thúc đẩy vai trò của nữ Nghị sỹ trong bảo đảm việc làm và thu nhập của lao động nữ; Ngoại giao Nghị viện vì hòa bình và an ninh bền vững ASEAN; Vai trò của Nghị viện trong thúc đẩy gắn kết và phục hồi kinh tế ASEAN sau đại dịch Covid-19; Tăng cường vai trò của AIPA xây dựng Cộng đồng văn hóa - xã hội ASEAN chủ động thích ứng với đại dịch Covid-19. Đại hội đồng cũng sẽ tổ chức Phiên đối thoại AIPA - ASEAN về những tác động của đại dịch Covid - 19 đối với việc triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 trên cả 3 trụ cột.

Chương trình nghị sự của Đại hội đồng AIPA 41 và chủ đề tại các Ủy ban, Hội nghị nữ Nghị sỹ, Hội nghị không chính thức của Nghị sỹ trẻ AIPA và các nghị quyết tại Đại hội đồng đã bám sát chủ đề Năm Chủ tịch ASEAN 2020 “Gắn kết và chủ động thích ứng”, tiếp nối các kết quả của Hội nghị Cấp cao ASEAN 36, thể hiện sự đồng hành và hỗ trợ của AIPA đối với ASEAN trong việc triển khai các sáng kiến, ưu tiên của ASEAN trong năm 2020 và các nỗ lực phòng, chống, khắc phục hậu quả của đại dịch, thúc đẩy khôi phục an toàn các hoạt động kinh tế, duy trì sự ổn định, phát triển ở khu vực.

Đồng thời, phát huy vai trò dẫn dắt của Quốc hội Việt Nam trong AIPA nhằm tạo sự ủng hộ, đồng thuận cao với các nghị viện thành viên và nghị viện Quan sát viên AIPA với các vấn đề thuộc mối quan tâm chung của ASEAN.

Tại Đại hội đồng AIPA 41, Quốc hội Việt Nam đề xuất 2 sáng kiến quan trọng. Một là, tổ chức Hội nghị không chính thức Nghị sỹ trẻ AIPA. Quốc hội Việt Nam mong muốn sau Đại hội đồng lần này, Hội nghị không chính thức Nghị sỹ trẻ AIPA sẽ trở thành cơ chế chính thức trong khuôn khổ Đại hội đồng AIPA, tạo diễn đàn để các nghị sỹ trẻ có tiếng nói mạnh mẽ và đóng góp hiệu quả hơn vào việc giải quyết các vấn đề chung của khu vực. Hai là, kết nối, gắn kết hoạt động của AIPA với hoạt động của Liên minh Nghị viện thế giới (IPU), gắn với việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc về phát triển bền vững.