Xuất khẩu phục hồi nhưng vẫn gặp khó khăn

Theo Bộ Công Thương, kim ngạch xuất nhập khẩu tháng 5 phục hồi tích cực, tăng khá so với tháng trước (tăng 5,3%, ước đạt 55,86 tỷ USD) nhưng giảm 12,3% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 5 tháng đầu năm 2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa ước đạt 262,54 tỷ USD, giảm 14,7% so với cùng kỳ năm trước.

Cụ thể, hoạt động xuất khẩu hàng hóa tháng 5 phục hồi tích cực với kim ngạch xuất khẩu ước đạt 29,05 tỷ USD, tăng 4,3% so với tháng trước.

Lũy kế 5 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu ước đạt 136,17 tỷ USD, giảm 11,6% so với cùng kỳ năm trước.

Theo Bộ Công Thương, về thị trường xuất khẩu hàng hóa 5 tháng đầu năm 2023, nhìn chung, các ngành hàng đều gặp khó khăn về thị trường xuất khẩu do tổng cầu trên thế giới giảm, nhất là là đối với hàng hoá tiêu dùng không thiết yếu, do vậy kim ngạch xuất khẩu trong 5 tháng đầu năm 2023 của nước ta sang hầu hết các thị trường chủ lực đều giảm, tuy nhiên mức độ tác động đến xuất khẩu từng ngành hàng có sự khác nhau.

Những ngành hàng như dệt may, da giày, gỗ, thuỷ sản với thị trường xuất khẩu chính là Mỹ, EU... có mức sụt giảm nhiều nhất. Các ngành hàng như cao su, gạo, rau quả, hạt điều... với thị trường xuất khẩu chính là châu Á ít chịu tác động hơn. Đồng thời, một số ngành hàng xuất khẩu như thuỷ sản, gỗ và sản phẩm gỗ, sắt thép, sản phẩm nhựa đang đối mặt với các áp lực về điều tra phòng vệ thương mại. Vấn đề chi phí nguyên liệu vật tư đầu vào tăng đã ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của hàng hoá xuất khẩu... cũng tạo ra những khó khăn về thị trường xuất khẩu.

Đâu là các thị trường xuất khẩu lớn nhất?

Về các thị trường cụ thể, Hoa Kỳ vẫn là thị trường lớn nhất của Việt Nam trong 5 tháng đầu năm 2023 khi chiếm 26% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Việc FED duy trì tăng lãi suất trong thời gian dài đã đạt được những kết quả nhất định trong ứng phó với lạm phát tăng cao.

Tuy nhiên, chi tiêu tiêu dùng có dấu hiệu giảm tốc và được dự báo có thể tiếp tục suy yếu hơn trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp phá sản, cắt giảm lao động và cảnh báo về suy thoái kinh tế gần đây; tỷ lệ tiết kiệm tăng cao hơn, dấu hiệu cho thấy người dân đang ngày càng thận trọng hơn trong tiêu dùng... đã ảnh hưởng đến xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này. Do vậy, nhu cầu nhập khẩu của thị trường này đối với hàng hóa của Việt Nam tiếp tục giảm mạnh so với cùng kỳ, ước đạt 37 tỷ USD, giảm 19,5% (trong 4 tháng đầu năm giảm 21% so với cùng kỳ).

Đơn cử, xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ đã giảm mạnh trong thời gian qua. Trong tháng 4/2023, xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ đã giảm đến 53%. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tác động của lạm phát đối với thị trường Mỹ ngày càng lớn. Các gia đình Mỹ đã quá “ngao ngán” với thực trạng giá thực phẩm lên quá cao. Giờ đây, người dân Mỹ đã tính tới việc cắt giảm chi tiêu cả những mặt hàng giá trị thấp, họ mua ít hàng tạp hóa không thiết yếu hơn, mua số lượng lớn và các sản phẩm không có thương hiệu và tập trung vào các mặt hàng chủ lực. Một số người thậm chí còn mua và ăn ít hơn. Nhìn chung, người tiêu dùng chỉ chi tiêu cho những hàng hóa mà họ thực sự cần.

Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam, mặc dù thị trường này đã mở cửa biên giới từ ngày 08/01/2023 song kinh tế Trung Quốc chưa phục hồi như kỳ vọng. Nền kinh tế nước này đối diện với nhiều thách thức khi xuất khẩu giảm tốc do nhu cầu toàn cầu suy giảm; lĩnh vực bất động sản - trụ cột quan trọng của nền kinh tế Trung Quốc vẫn gặp khó khăn; tình trạng thất nghiệp đã tác động trực tiếp tới nhu cầu tiêu dùng hàng hóa của người dân nước này… Trong khi đó, các tiêu chuẩn đối với hàng hoá nhập khẩu của Trung Quốc đặt ra ngày càng khắt khe.

Đây là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc trong 5 tháng đầu năm 2023 ước đạt 19,8 tỷ USD, giảm 9,3% so với cùng kỳ (trong 4 tháng đầu năm giảm 7,9% so với cùng kỳ).

Đà giảm xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang thị trường EU đã có tín hiệu được cải thiện khi chỉ số lạm phát tại một số nền kinh tế lớn của khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) đã "hạ nhiệt". Cụ thể, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) trong tháng 5 giảm (tỷ lệ lạm phát trong tháng 5/2023 của Đức chỉ tăng 6,1% so với cùng kỳ; Pháp giảm còn 5,1% so với mức tăng 5,9% của tháng trước đó; Tây Ban Nha giảm còn 3,2%; Italy giảm còn 7,6%...). Do vậy, xuất khẩu sang thị trường EU 5 tháng ước đạt 18,4 tỷ USD, giảm 6,5% so với cùng kỳ (so sánh với 4 tháng đầu năm giảm tới 14,1%).

Kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường chính khác cũng tiếp tục giảm như: thị trường ASEAN đạt 13,9 tỷ USD, giảm 5,1%; Hàn Quốc đạt 9,5 tỷ USD, giảm 7,1%; Nhật Bản đạt 9,4 tỷ USD, tăng 0,4%.

Từ các con số trên, có thể thấy Bộ Công Thương đã tiên lượng chính xác về diễn biến của thị trường và đã thực hiện nhiều giải pháp để tập trung tháo gỡ khó khăn. Theo đó, Bộ Công Thương xác định tập trung đổi mới và tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại hướng đến các thị trường mới, thị trường còn tiềm năng như Ấn Độ, châu Phi, Trung Đông và châu Mỹ La tinh, Đông Âu… và các thị trường ít bị ảnh hưởng bởi lạm phát và tăng trưởng khả quan (ASEAN). Quyết liệt đột phá vào các thị trường mới, nơi có tầng lớp trung lưu gia tăng như các thị trường mới nổi E7 (Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Mêxico và Indonesia; thị trường Halal (Trung Đông, Malaysia, Brunei...).