Ngày 02/07/2022, Công ty Cổ phần Cảng Hải Phòng - Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) đã phát hành hồ sơ mời thầu (HSMT) trong nước, gói thầu TB01 trang bị, lắp đặt 06 cẩu bốc xếp container trên bến chính (STS) và 24 cẩu bánh lốp RTG thuộc dự án đầu tư xây dựng các bến container số 3 và số 4 thuộc Cảng Quốc tế Hải Phòng (tại khu bến cảng Lạch Huyện), Hải Phòng.

Tuy nhiên, khi mở thầu thì không có doanh nghiệp trong nước nào đáp ứng được yêu cầu do chủ đầu tư - VIMC đưa ra.

Ngày 29/07/2022, VIMC tiếp tục phát hành HSMT quốc tế cho gói thầu tương tự.

Nhiều doanh nghiệp trong nước tham gia tìm hiểu HSMT gói thầu TB01 phản ánh, chủ đầu tư - VIMC có dấu hiệu làm khó nhà thầu trong nước nhằm “hướng đến” nhà thầu ngoại. Vì HSMT quốc tế có nhiều điểm được điều chỉnh về yêu cầu so với HSMT trong nước. Cụ thể, về năng lực nhà thầu, HSMT quốc tế có nhiều nội dung giảm yêu cầu so với HSMT trong nước: Doanh thu bình quân hàng năm tối thiểu với nhà thầu quốc tế là 2.000 tỷ VNĐ, trong khi yêu cầu với nhà thầu trong nước là 2.145 tỷ VNĐ.

Yêu cầu về nguồn lực tài chính thực hiện gói thầu với giá trị tối thiểu với nhà thầu quốc tế là 240 tỷ VNĐ, trong khi yêu cầu với nhà thầu trong nước là 258 tỷ VNĐ.

HSMT quốc tế yêu cầu 01 hợp đồng tương tự cung cấp STS có giá trị tối thiểu 1.000 tỷ VNĐ và 01 hợp đồng tương tự cung cấp RTG có giá trị tối thiểu 600 tỷ VNĐ. Tổng giá trị các hợp đồng cung cấp STS và RTG có giá trị không nhỏ hơn 1.600 tỷ VNĐ. Trong khi đó, HSMT trong nước yêu cầu phải cung cấp cho cùng 1 dự án, tại cùng thời điểm.

Hãng đã cung cấp tại thị trường Việt Nam tối thiểu 06 cần trục bờ STS tương tự với hàng hóa của gói thầu đang xét trong vòng 03 năm (2019-2021), 24 cần trục RTG tương tự với hàng hóa của gói thầu đang xét trong vòng 03 năm (2019-2021). Nội dung này không có trong HSMT trong nước.

Việc chủ đầu tư - VIMC gộp 2 loại thiết bị cẩu RTG và cẩu STS để nâng cao giá trị gói thầu trong HSMT trong nước và HSMT quốc tế nhằm mục đích hạn chế nhà thầu tham dự, vô tình hay chủ ý đã làm giảm tính cạnh tranh trong đấu thầu, hướng tới gần như chỉ định 100% một nhà trúng thầu duy nhất là hãng cẩu Mitsui của Nhật Bản.

Về tiêu chuẩn đánh giá chi tiết về tài chính - giá đánh giá, các doanh nghiệptrong nước cho rằng, thiếu rõ ràng về hệ số K ưu tiên cho xuất xứ của các cơ cấu (thiết bị cơ khí và thiết bị điện...) giữa xuất xứ của thiết bị và xuất xứ của thương hiệu nhà sản xuất dẫn đến khả năng nhà sản xuất có thể dùng các thiết bị có xuất xứ kém hơn lắp ráp cho cẩu/cần trục.

Hiện nay trên thế giới chỉ có 5 nhà sản xuất có khả năng sản xuất cẩu RTG và cẩu dàn STS có sức nâng cho phép dưới khung chụp đôi là 65 tấn, tầm với làm việc phía trước tính từ tâm ray phía nước là 65 mét. Đó là các hãng: Mitsui (Nhật), Konecranes (Phần Lan - EU), Cargotec (Phần Lan - EU), Doosan (Hàn Quốc) và ZPMC (Trung Quốc).

Với việc chỉ có hệ số xuất xứ K ưu tiên cho G7, HSMT đã tạo điều kiện duy nhất cho 1 nhà sản xuất Nhật Bản có xuất xứ G7 đáp ứng yêu cầu của hồ sơ, tạo ra nghi vấn cạnh tranh không công bằng, lành mạnh.

Trong khi đó, thị trường thế giới ghi nhận các nhà sản xuất nói trên có chất lượng, thị phần tương đương nhau nhưng HSMT không có sự bình đẳng cho các nhà sản xuất.

TSKT có nhiều nội dung trùng khớp với TSKT của hãng sản xuất Nhật Bản, không có tính bao quát với yêu cầu kỹ thuật phổ biến với chủng loại thiết bị này.

HSMT trong nước với thời gian đóng thầu rất ngắn so với quy mô của một gói thầu lớn khiến cho rất nhiều nhà thầu trong nước, đã và đang cung cấp thiết bị đang hoạt động tốt tại các cảng ở Việt Nam không thể tham gia. Khi chuyển sang giai đoạn đấu thầu quốc tế đã thể hiện rõ ràng lợi thế cho nhà sản xuất Mitsui.

Các doanh nghiệp tham gia đấu thầu gói thầu cho rằng HSMT có sự dàn xếp giữa chủ đầu tư và nhà sản xuất, dẫn đến việc cạnh tranh không công bằng, tạo điều kiện phát sinh những tiêu cực trong quá trình chấm và xét thầu.

Dự án đầu tư xây dựng các bến container số 3 và số 4 thuộc Cảng Quốc tế Hải Phòng (tại khu bến cảng Lạch Huyện), Hải Phòng là dự án trọng điểm, với tổng mức vốn đầu tư rất lớn, các doanh nghiệp trong nước mong mỏi chủ đầu tư - VIMC và các cơ quan liên quan thực hiện các gói thầu một cách minh bạch, đúng luật, tránh thất thoát tài sản của nhà nước, không chỉ với gói thầu thiết bị, mà còn cả với các gói thầu khác liên quan.

Được biết, một số doanh nghiệp trong nước tham gia tìm hiểu HSMT gói thầu TB01 đã có đơn kiến nghị gửi các cơ quan chức năng vào cuộc làm sáng tỏ những nghi vấn liên quan đến HSMT gói thầu này.