Tại Tọa đàm Đưa sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi lên tầm cao mới do Tạp chí Công Thương tổ chức mới đây, bà Lê Việt Nga – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước – Bộ Công Thương chia sẻ, chỉ tính trong vòng 10 năm, từ 2010 – 2020, Bộ Công Thương đã triển khai rất nhiều hoạt động để lồng ghép vào các Chương trình và Đề án phát triển kinh tế xã hội, kết nối hàng hóa sản xuất trong nước, thúc đẩy để tiêu thụ hàng hóa đồng cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Một là, Chương trình xúc tiến thương mại quốc gia với những hoạt động về hội chợ, về các chuyến hàng quảng bá sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong nước hoặc đào tạo, tập huấn liên quan đến xúc tiến thương mại cho hàng hóa của đồng bào dân tộc thiểu số tại thị trường trong nước cũng như là xuất khẩu chương trình.

Hai là, Chương trình mục tiêu quốc gia về vệ sinh an toàn thực phẩm. Từ đó, Bộ Công Thương đã kết nối được những sản phẩm được gọi là hàng hóa bảo đảm an toàn thực phẩm vào những hệ thống phân phối lớn và được người tiêu dùng ở những thị trường lớn đón nhận.

Ba là, Chương trình Khuyến công quốc gia hỗ trợ vốn cho các hộ kinh doanh, hộ sản xuất ứng dụng khoa học công nghệ, thiết bị máy móc ở quy mô nhỏ.

Bốn là, Chương trình mà phát triển thương mại biên giới, miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo cũng được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2015 giúp hình thành những cơ sở dữ liệu về kỹ thuật số đối với những sản phẩm hàng hóa đặc sản đặc trưng vùng miền của miền núi, của đồng bào dân tộc thiểu số, quảng bá đến các thị trường trong nước và quốc tế, kết nối được doanh nghiệp phân phối xuất khẩu sản phẩm.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng có những đề án quốc gia, cấp quốc gia đang triển khai rất tốt. Đề án nổi bật nhất là đề án phát triển thị trường trong nước gắn với Cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, giai đoạn từ năm 2014 - 2020 và nay là giai đoạn 2021 - 2025.

“Qua Chương trình này, chúng tôi đã có những đợt nhận diện hàng hóa rất lớn trên quy mô toàn quốc đối với những sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong nước, trong đó có sản phẩm, hàng hóa của bà con dân tộc thiểu số và bà con sản xuất kinh doanh ở vùng miền núi. Qua Đề án này, chúng tôi cũng đã thiết lập được trên toàn quốc các mô hình điểm bán hàng Việt, trong đó ưu tiên những vị trí rất đắc địa cho sản phẩm, hàng hóa của đồng bào dân tộc thiểu số” – bà Lê Việt Nga nói.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng có cả những chương trình xã hội hóa kết hợp với các hệ thống phân phối lớn trong nước như Central Retail với nhiều hoạt động về sinh kế cộng đồng, phối hợp giữa Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để hướng dẫn cho đồng bào dân tộc thiểu số sản xuất ra được những sản phẩm hàng hóa đạt chuẩn để đưa vào hệ thống siêu thị.

“Qua những hoạt động như thế này, chúng tôi thấy rằng vai trò của các hệ thống phân phối hiện đại là rất quan trọng, vì họ coi rằng việc tiêu thụ hàng hóa của bà con dân tộc thiểu số và miền núi là một sự đóng góp cho cộng đồng, vì cộng đồng. Nhờ đó, hàng năm, các hệ thống như MM Mega Market, Saigon Co.op hay Winmart đều phối hợp với Bộ Công Thương để hình thành những bệ đỡ chắc chắn cho những sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong nước, đặc biệt là ưu tiên những đối tượng yếu thế, sống ở những khu vực còn đang gặp rất nhiều khó khăn về hạ tầng kinh tế, về các điều kiện tiếp cận với thông tin” – bà Lê Việt Nga khẳng định.

Khẳng định những nỗ lực của các cơ quan chức năng trong việc thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, TS Võ Trí Thành – chuyên gia kinh tế cho rằng, quan trọng hơn cả đằng sau câu chuyện này là sự chuyển đổi về nhận thức và tư tưởng phát triển. Điều quan trọng là không chỉ tiêu thụ sản phẩm mà phải phát triển bền vững, tức là không chỉ là tăng trưởng, thu nhập cao hơn, cái vô cùng quan trọng là bền vững, lấy con người là trung tâm, không để ai bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là đối với những nhóm yếu thế.

Tựu chung lại, TS Võ Trí Thành cho rằng, kết quả của hoạt động kết nối tiêu thụ nông sản cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi mang lại rất nhiều tác dụng. Cụ thể, thứ nhất là, các thương hiệu sẽ trở nên dần quen thuộc với người tiêu dùng trong nước, kể cả ở những đô thị lớn, ở nước ngoài, trong đó có hàng trăm mặt hàng OCOP của đồng bào dân tộc.

Hai là, độ phủ sóng của các mặt hàng này bao trùm cả ở trong nước và ngoài nước. Đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã tận dụng không chỉ là các chương trình mà còn là kỹ năng, công nghệ, đặc biệt là công nghệ số, cách thức quảng bá, cách thức tận dụng những “người khổng lồ” thương mại điện tử.

“Như vậy, rõ ràng là các chương trình mà Bộ Công Thương triển khai thì tôi thấy rằng đã mang lại với tác động vô cùng tích cực trong việc đem lại một cuộc sống tốt hơn cho chính đồng bào, đem lại cái sự phát triển cho khu vực này. Đặc biệt, một điều cao quý nữa là lan tỏa không chỉ là thương hiệu của sản phẩm, của vùng miền mà phần nào đã phản ánh thương hiệu của Việt Nam” – TS Võ Trí Thành nhận định.

Từ góc độ doanh nghiệp, , bà Phạm Thị Việt Hà, Phó giám đốc Công ty TNHH Trà và đặc sản Tây Bắc, cho biết, ngay từ những ngày đầu xây dựng nhà máy tại Tà Xùa, doanh nghiệp đã chọn tên gọi là sản phẩm là trà Shanam có nghĩa là trà shan tuyết Việt Nam. Những ngày đầu làm việc với bà con dân tộc, nhiều bạn công nhân thậm chí còn không biết chữ, cán bộ quản lý phải dạy nguyên cả mấy tháng thì chỉ biết mỗi ký tên, nhưng đến nay, các công nhân đều đọc thông viết thạo...

Trong bối cảnh đó, Công ty Trà và Đặc sản Tây Bắc đã bắt tay cùng với địa phương thành lập Hợp tác xã Trà Tà Xùa, Hợp tác xã sẽ là nơi thu mua những sản phẩm phần trà tốt, đạt tiêu chuẩn đưa vào nhà máy và nhà máy sẽ bao tiêu hết cả vùng nguyên liệu để cho bà con thì yên tâm gắn bó với công ty. Đến nay, sau 5 năm, đời sống của bà con thay đổi rất nhiều, trước đây không có đường thì nay đã có đường vào đến sâu trong bản, bản cũng có điện và bà con thì cũng sử dụng smartphone, có xe máy đi lại.

Hiện nay, bên cạnh khó khăn đến từ thay đổi nhận thức người dân, hướng dẫn bà con hái trà đúng kỹ thì doanh nghiệp cũng gặp khó khăn về thị trường. Khi thương hiệu Shanam ra mắt vào tháng 12/2017, tham gia các hội chợ, triển lãm, doanh nghiệp thậm chí còn phải cầm ảnh vừa giới thiệu cho khách hàng biết là trà này từ cây cổ thụ như thế này, khi đó thậm chí còn phải truyền thông về cây trà trước sau đó cho mọi người uống thử rồi mới truyền thông đến sản phẩm.

Thế nhưng được sự cộng hưởng của truyền thông và của chính quyền địa cũng đã truyền thông rất nhiều về cây trà cổ thụ thì đến nay không cần phải truyền thông về cây trà nữa thì Shanam đã định vị vị trí đối với người tiêu dùng.

Để nâng cao hơn nữa hiệu quả tiêu thụ hàng Việt cho đồng bào, thời gian tới Bộ Công Thương sẽ xây dựng hệ thống chợ của đồng bào dân tộc thiểu số hoạt động có bản sắc, có hiệu quả kinh tế, hỗ trợ đầu ra cho sản phẩm và giúp cho cuộc sống của đồng bào đủ đầy với những sản phẩm thiết yếu tiêu dùng hàng ngày.

Cùng với đó, Bộ cũng sẽ hỗ trợ để kết nối tiêu thụ sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số về với miền xuôi, đi được các vùng miền trên toàn quốc và xuất khẩu ra thị trường nước ngoài. Hai nhiệm vụ này luôn được Bộ Công Thương đưa lên hàng đầu, triển khai bằng những giải pháp truyền thống như kết nối cung cầu, truyền thông đã làm rất hiệu quả, có những chương trình về nhận diện đối với những nhóm sản phẩm hàng hoá đặc thù này.