Giữ nghề đan lát mây tre – văn hóa đặc sắc của người Cơ tu

Ông Bling Blóo (64 tuổi, thôn Bhơ Hôông, Sông Kôn, Đông Giang, Quảng Nam) không biết nghề đan lát mây tre truyền thống của gia đình có từ khi nào. Chỉ biết, khi biết đi, biết nói đã thấy ông, cha mình khéo léo đan những sản phẩm bắt mắt phục vụ sinh hoạt của gia đình cũng như biếu tặng người thân.

Các sản phẩm đan lát đa dạng như giỏ đựng, gùi, mâm, các dụng cụ phục vụ nghề trồng lúa của người dân. Già Ông Bling Blóo cho biết để làm ra các sản phẩm đan lát truyền thống đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì cũng như khéo léo của người dân từ khâu chọn nguyên liệu, chẻ sợi, phơi khô đến đan.

Dù đã lớn tuổi, già A Lăng Phương (thôn Ra Ê, xã A Ting, Đông Giang, Quảng Nam) vẫn miệt mài với nghề đan lát mây tre truyền thống của đồng bào Cơ Tu

Mặc dù đã lớn tuổi, nhưng cứ khi rảnh rỗi già A Lăng Phương (thôn Ra Ê, xã A Ting, Đông Giang) lại cùng con vào rừng kiếm nguyên liệu để đan các sản phẩm mây tre. Tùy theo kích cỡ mà mất từ 10 – 15 ngày để hoàn thành một sản phẩm. Trước đây, các sản phẩm đan lát chủ yếu phục vụ sinh hoạt của gia đình, và biếu tặng, hoặc trao đổi với hàng hóa ngang giá (gạo, rau củ, thịt…). Bây giờ, các sản phẩm làm ra có đưa ra thương mại tuy nhiên sức tiêu thụ khá hạn chế do chi phí để làm ra một sản phẩm lớn, giá mỗi sản phẩm mây tre đan lát cũng theo đó dao động từ hàng trăm nghìn đến hàng triệu đồng. Bên cạnh đó, theo thời gian, khi xã hội phát triển, nhiều gia đình đồng bào Cơ tu đã chuyển sang dùng các vật dụng bằng nhựa, nhôm, inox vì tính tiện lợi. Nghề đan lát của đồng bào cũng theo đó đối diện với nguy cơ mai một. "Giới trẻ Cơ Tu ngày nay không mặn mà với nghề đan lát truyền thống bởi nghề vừa đòi hỏi sự cần cù, tỉ mỉ nhưng sức tiêu thụ sản phẩm không cao, khó cạnh tranh với các sản phẩm công nghiệp", ông A Lăng Phương nói.

Trăn trở giữ nghề, già A Lăng Phương cùng một số nghệ nhân dưới sự hỗ trợ của huyện Đông Giang đã nỗ lực dạy nghề, truyền nghề cho gần 50 học viên trẻ của xã A Ting.

Còn tại thôn Bhơ Hôông, già Bling Blóo cho biết dưới sự hỗ trợ của dự án Trường Sơn Xanh đã hỗ trợ đào tạo, hướng dẫn nghề đan lát Cơ Tu cho hơn 30 người, trong đó có nhiều thanh niên trẻ. Xã Sông Kôn cũng đăng ký xây dựng 2 sản phẩm OCOP, một trong số đó là sản phẩm đan lát của người Cơ Tu. Đây cũng sẽ là động lực để bà con nỗ lực hơn nữa trong việc bảo tồn nghề truyền thống và nét văn hóa đặc sắc của người Cơ Tu.

Gắn giữ nghề với phát triển du lịch cộng đồng

Theo ông Đỗ Hữu Tùng – Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, huyện có hơn 75% dân số là đồng bào dân tộc Cơ Tu. Huyện Đông Giang luôn xác định việc khôi phục và bảo tồn văn hóa đồng bào gắn với phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo là nhiệm vụ trọng tâm. Trong thời gian qua, mặc dù có nhiều nỗ lực gìn giữ các nét văn hóa truyền thống, tuy nhiên, công tác này vẫn luôn gặp nhiều khó khăn khởi những người có kinh nghiệm đã cao tuổi, giới trẻ chưa mặn mà với học nghề. Đặc biệt, trong 2 năm qua, dịch Covid – 19 đã tác động tiêu cực đến hoạt động của các làng nghề truyền thống. Cùng với nguồn lực của địa phương, huyện đã tranh thủ nhiều nguồn lực từ các dự án, chương trình của các tổ chức như dự án Trường Sơn Xanh, Hiệp hội xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam (VietCraft),… để khôi phục nhiều làng nghề truyền thống.

Các sản phẩm đan lát bằng mây tre của đồng bào Cơ Tu phục vụ cho khách du lịch sau khóa đào tạo của dự án Trường Sơn Xanh

Đặc biệt, việc gìn giữ nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng được xác định là hướng đi quan trọng trong việc bảo tồn các nét văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, trong đó có nghề đan lát mây tre. Du lịch cộng đồng gắn với trải nghiệm văn hóa bản địa của đồng bào dân tộc thiểu số cũng là định hướng phát triển du lịch khu vực Tây Bắc tỉnh Quảng Nam.

Với định hướng đó, thôn Bhơ Hôông, Sông Kôn, Đông Giang dần trở thành một điểm đến du lịch cộng đồng hấp dẫn tại tỉnh Quảng Nam, thu hút nhiều đoàn khách du lịch nước ngoài, nhất là khách Âu Mỹ đến tham quan, trải nghiệm văn hóa của người Cơ Tu. Cùng với các nét văn hóa đặc sắc khác, các sản phẩm làm từ mây tre và trải nghiệm nghề đan lát mây tre thu hút đông đảo sự quan tâm của du khách. Cũng nhờ vậy, việc giữ nghề, truyền nghề đan lát mây tre được quan tâm hơn. “Khi có khách du lịch tới làng thì sản phẩm đan lát bán rất tốt. Làm du lịch có thêm thu nhập nên bà con rất phấn khởi. Cũng nhờ vậy nhiều gia đình khôi phục việc đan lát sản phẩm mây tre để bán”, ông Bling Blóo chia sẻ và cho biết thêm trong 2 năm qua dịch Covid – 19 tác động khiến việc đón khách phải tạm dừng, tuy nhiên, những nghệ nhân như ông vẫn thường xuyên đan lát các sản phẩm để vừa bán cho người dân trong vùng, vừa giữ nghề và chờ khách du lịch quay lại.

“Ngoài tuyên truyền để bà con gìn giữ văn hóa trong đời sống để phát triển du lịch cộng đồng, huyện sẽ trình ra Nghị quyết về bảo tồn bản sắc văn hóa Cơ tu gắn với phát triển du lịch để HĐND huyện xem xét thông qua, tạo điều kiện để góp phần khôi phục và bảo tồn các giá trị văn hóa bản địa tại địa phương”, ông Tùng nói.