Nhóm "Bông hồng đen" không có chức năng lấy mẫu xét nghiệm

Theo Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) trong ngày 18 - 19/8, Cục nhận được thông tin phản ánh về việc nhóm "Bông hồng đen" tổ chức tuyên truyền và lấy mẫu xét nghiệm máu của học sinh trường trung học cơ sở ở phường Hải Sơn, quận Đồ Sơn, Hải Phòng không thông qua phụ huynh hay nhà trường và chính quyền địa phương. Mỗi cháu đến lấy máu xét nghiệm được bồi dưỡng 100.000 đồng. Thông tin trên gây hoang mang cho nhiều phụ huynh học sinh.

Ngay sau khi nắm được thông tin trên, UBND quận Đồ Sơn đã thành lập đoàn kiểm tra và xác định những người này thuộc nhóm "Bông hồng đen", là thành viên của "Câu lạc bộ những người có H". Nhóm này do bà Đinh Thị Út (52 tuổi, trú tổ dân phố số 2, phường Hải Sơn, quận Đồ Sơn) làm trưởng nhóm và thuê nhà số 44 Nguyễn Hữu Cầu để làm văn phòng.

Bà Đinh Thị Út (thứ 2 từ trái sang) cùng các thành viên trong nhóm "Bông hồng đen" tại buổi làm việc với UBND phường Hải Sơn liên quan việc cho tiền để lấy mẫu máu của học sinh xét nghiệm - Ảnh: Tuyên giáo quận Đồ Sơn

Theo ông Lưu Đình Dũng, Chủ tịch UBND phường Hải Sơn cho hay, sau khi họp thống nhất với các lực lượng chức năng, yêu cầu nhóm "Bông hồng đen" dừng ngay hoạt động trên địa bàn. Yêu cầu nhóm trong ngày 21/8 cung cấp đầy đủ giấy tờ, hồ sơ liên quan đến hoạt động của nhóm được các cấp có thẩm quyền cho phép. UBND quận đề nghị các lực lượng chức năng, từng lĩnh vực tham mưu giúp địa phương để có biện pháp xử lý khi có dấu hiệu vi phạm.

Quá trình làm việc với cơ quan chức năng, bà Út cho biết, nhóm của mình thuộc một tổ chức phi chính phủ, được thành lập với chức năng, nhiệm vụ là thông tin, tuyên truyền, tư vấn nhằm ngăn chặn lây nhiễm HIV/AIDS trong nhóm người sử dụng ma túy, các vấn đề về sức khỏe sinh sản... trong độ tuổi từ 16-24.

Phía chính quyền phường Hải Sơn cho biết, tại buổi làm việc, nhóm "Bông hồng đen" chưa cung cấp được đầy đủ hồ sơ pháp lý về việc tổ chức hoạt động theo quy định. Do đó, tổ công tác của UBND phường đã yêu cầu tạm dừng hoạt động của nhóm trên địa bàn; đồng thời yêu cầu nhóm cung cấp hồ sơ pháp lý về việc tổ chức hoạt động theo quy định.

Bà Bùi Thu Thủy, Trạm phó Trạm y tế phường Hải Sơn cho biết: 5 người trong nhóm Bông hồng đen đều nhiễm HIV. Cơ quan công an đã thu giữ cuốn sổ của nhóm Bông hồng đen ghi tên những người tham gia lấy máu xét nghiệm. Trong sổ có danh sách những người lấy máu từ tháng 4 đến nay, số lượng lên tới 200 trường hợp, có ghi tên nhưng không lưu tuổi. Theo thông tin ban đầu, nhiều trường hợp là thiếu niên dưới 16 tuổi tham gia hoạt động này.

Lãnh đạo Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: Cần xác minh làm rõ vì sao nhóm này chưa báo cáo hoạt động lấy máu của học sinh với chính quyền địa phương; hồ sơ cấp phép của nhóm; nhân viên của nhóm cộng đồng có được tập huấn về xét nghiệm HIV hay không. Ngoài ra, cũng cần làm rõ các hoạt động của nhóm được triển khai theo dự án nào; nguồn gốc, chất lượng của các bộ test nhanh; tình hình triển khai xét nghiệm cho các học sinh, hình thức lấy mẫu xét nghiệm bằng mẫu máu hay mẫu dịch họng; đánh giá việc tuân thủ quy định về xét nghiệm HIV tại cộng đồng...

Ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS thông tin, vừa qua họ cũng nhận triển khai một hoạt động dự án có nội dung liên quan ngăn chặn lây nhiễm HIV cho người trẻ tuổi trong nhóm người sử dụng ma túy trên địa bàn Hải Phòng.

Dư luận đang rất bức xúc, khả năng phơi nhiễm, lây nhiễm HIV nếu lấy mẫu máu xét nghiệm, vì nếu chỉ chích nhẹ, lấy mẫu máu dưới da đầu ngón tay rồi đưa vào test kit xét nghiệm HIV thì "nguy cơ phơi nhiễm, lây nhiễm là không có". “Vấn đề chúng tôi lo lắng là các cháu học sinh có được tư vấn đầy đủ, chính xác hay không”, ông Hải Sơn nói.

Vị cục phó cũng bày tỏ quan ngại liệu nhóm người này có "làm liều" khi tự ý lấy mẫu xét nghiệm HIV của học sinh dưới 15 tuổi khi chưa có sự đồng ý của các bậc phụ huynh hay không?!

Quy định về lấy mẫu xét nghiệm

Liên quan đến sự việc này, theo Quyết định 2674 của Bộ Y tế ban hành năm 2018 về hướng dẫn quốc gia xét nghiệm HIV, việc xét nghiệm sàng học HIV tại cộng đồng bao gồm 3 hình thức, tự xét nghiệm, xét nghiệm do những nhân viên không làm trong phòng xét nghiệm HIV thực hiện và xét nghiệm do nhân viên cơ sở xét nghiệm thực hiện.

Cơ quan nào có đủ thẩm quyền xét nghiệm HIV?

Theo Điều 10 Thông tư 49/2018/TT-BYT hướng dẫn hoạt động xét nghiệm HIV trong khám bệnh, chữa bệnh ngày 28 tháng 12 năm 2018 về thực hiện các xét nghiệm tại chỗ tại các khoa lâm sàng thuộc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh quy định: Các xét nghiệm nhanh được thực hiện tại khoa lâm sàng thuộc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trong các trường hợp cấp cứu, sàng lọc, trong theo dõi người bệnh; Nhân viên y tế thực hiện xét nghiệm nhanh ghi vào hồ sơ, bác sỹ chỉ định xét nghiệm ký kết quả xét nghiệm; Bảo đảm có sự giám sát về chất lượng xét nghiệm tại chỗ của khoa xét nghiệm thuộc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; Tuân thủ các quy định liên quan về xét nghiệm HIV tại chỗ.

Đối với nhân viên không thuộc phòng xét nghiệm HIV: Đây là hình thức xét nghiệm được thực hiện bởi nhân viên cộng đồng/y tế thôn bản/nhân viên y tế không được đào tạo chuyên ngành về xét nghiệm và không làm trong cơ sở xét nghiệm HIV đã được tập huấn về xét nghiệm HIV. Việc tư vấn, lấy mẫu xét nghiệm phải thực hiện tại khu vực sạch sẽ, thoải mái, đủ ánh sáng và bảo đảm riêng tư cho khách hàng. Với hình thức này nếu kết quả xét nghiệm âm tính thì tư vấn và thông báo kết quả cho khách hàng. Nếu kết quả xét nghiệm có phản ứng cần tư vấn và giới thiệu khách hàng đến cơ sở y tế để xét nghiệm khẳng định HIV theo quy định.

Đối với nhân viên phòng xét nghiệm HIV: Là hình thức xét nghiệm được thực hiện bởi nhân viên xét nghiệm thuộc các cơ sở xét nghiệm đã được tập huấn về xét nghiệm HIV. Nếu kết quả xét nghiệm âm tính nhân viên phòng xét nghiệm tư vấn và thông báo kết quả âm tính cho khách hàng. Nếu kết quả xét nghiệm có phản ứng, nhân viên lấy máu hoặc giới thiệu khách hàng chuyển đến cơ sở y tế để xét nghiệm khẳng định theo quy định, tư vấn hẹn trả kết quả.

Theo hướng dẫn điều trị và chăm sóc HIV/AIDS của Bộ Y tế ban hành 2021, các đối tượng được quy định sau đây thuộc trường hợp cần được tư vấn xét nghiệm HIV, gồm: Người có hành vi nguy cơ cao nhiễm HIV (nam quan hệ tình dục đồng giới, người sử dụng ma túy, bán dâm, người chuyển giới…), người mắc bệnh lao; người mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục; người nhiễm vi rút viêm gan C.

Đồng thời, người bệnh được khám lâm sàng và cận lâm sàng, nhưng không phát hiện được nguyên nhân gây bệnh hoặc có các triệu chứng gợi ý nhiễm HIV; phụ nữ mang thai; vợ/chồng/con của người nhiễm HIV; anh chị em của trẻ nhiễm.. đều có thể lấy mẫu xét nghiệm HIV.

Trước sự việc trên, Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) đề nghị Sở Y tế, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP. Hải Phòng phối hợp với các đơn vị liên quan làm rõ thông tin nhóm "Bông hồng đen" tổ chức tuyên truyền, lấy mẫu máu xét nghiệm của học sinh trường THCS ở (Quận Đồ Sơn, Hải Phòng) không thông qua phụ huynh hay nhà trường, chính quyền địa phương...

Được biết, nhóm "Bông hồng đen" do Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) quản lý. Trung tâm này do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam ra quyết định thành lập năm 2010, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động khoa học và công nghệ. Văn phòng giao dịch của trung tâm tại Hải Phòng được thành lập từ năm 2016 do bà Nhâm Thị Tuyết Thanh điều hành.

Hiện tại, SCDI đang triển khai Dự án “Bảo vệ tương lai - Tăng cường các can thiệp mới dựa vào cộng đồng nhằm kiểm soát lây nhiễm HIV trong nhóm thanh niên sử dụng ma tuý tại Việt Nam” theo quyết định ngày 16/12/2020 của Liên Hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam về việc phê duyệt, tiếp nhận nguồn vốn viện trợ phi chính phủ của nước ngoài...