Hiệu quả lớn từ chính sách vì dân
Đời sống người dân được đảm bảo
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) - khu vực giữ vai trò quan trọng trong bảo đảm an ninh quốc phòng, an ninh lương thực quốc gia, nhưng cũng đồng thời là vùng thường xuyên chịu lũ lụt. Để hạn chế tối đa thiệt hại do lũ gây ra, bảo đảm chỗ ở an toàn, ổn định cho các hộ dân trong vùng thường xuyên bị ngập lũ tại khu vực, tạo điều kiện cho họ có điều kiện sinh sống an toàn, ổn định và từng bước tiến tới phát triển bền vững, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 173/2001/QĐ-TTg ngày 06/11/2001 về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2001-2005; Quyết định số 1548/QĐ-TTg ngày 05/12/2001 về việc đầu tư tôn nền vượt lũ để xây dựng các cụm, tuyến dân cư vùng ngập sâu đồng bằng sông Cửu Long năm 2002.
Chương trình xây dựng cụm, tuyến dân cư vùng ngập lũ đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 1 được thực hiện từ năm 2001-2008 với tổng số vốn gần 5.770 tỷ đồng và được đánh giá hoàn thành tốt các mục tiêu đề ra. Các địa phương bao gồm Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Tiền Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang, Long An, Cần Thơ đã đầu tư xây dựng 804 dự án cụm, tuyến dân cư và bờ bao để bảo đảm chỗ ở cho 146.000 hộ dân đang sống trong vùng thường xuyên bị ngập lụt.
Nhằm hoàn thiện đồng bộ và phát huy hiệu quả Chương trình xây dựng cụm, tuyến dân cư và nhà ở vùng ngập lũ đồng bằng sông Cửu Long; đáp ứng nhu cầu di dời, ổn định đời sống cho số hộ dân trong các khu vực sạt lở nguy hiểm và số hộ dân còn lại trong vùng ngập lũ chưa được bố trí vào các cụm, tuyến dân cư trong giai đoạn 1, ngày 26/8/2008 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1151/QĐ-TTg phê duyệt bổ sung các Dự án đầu tư (giai đoạn 2) thuộc Chương trình xây dựng cụm, tuyến dân cư và nhà ở vùng ngập lũ đồng bằng sông Cửu Long. Mục tiêu của Chương trình giai đoạn này là đảm bảo chỗ ở an toàn cho 56.000 hộ dân thuộc 7 tỉnh, thành phố là Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Tiền Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang và thành phố Cần Thơ. Đồng thời, bổ sung một số hạng mục thiết yếu như bãi rác, kè chống sạt lở cho một số cụm, tuyến trong giai đoạn 1.
Tổng hợp số liệu báo cáo của các địa phương, tính đến nay, các địa phương đã triển khai thực hiện 178/179 dự án (01 cụm dân cư xã Trường Long, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ chưa thực hiện, xin chuyển sang giai đoạn tiếp theo), gồm 129 cụm, tuyến và 49 bờ bao khu dân cư có sẵn; hoàn thành tôn nền 126 cụm, tuyến và 48 bờ bao (đạt 97%); hoàn thành xây dựng hệ thống cấp nước sinh hoạt tại 107 cụm, tuyến dân cư trên tổng số 130 cụm, tuyến cần xây dựng (đạt 82%)....
Tổng vốn đầu tư cấp cho các công trình này tính đến cuối năm 2014 là 2.859,5/3.269,073 tỷ đồng (đạt 87,5%). Trong đó, vốn ngân sách Trung ương: 1.363/1.383,033 tỷ đồng (đạt 98,6%); vốn vay Ngân hàng Phát triển Việt Nam để đầu tư tôn nền diện tích nhà ở 995,488/995,488 tỷ đồng (đạt 100%); vốn vay Ngân hàng Phát triển Việt Nam để kè chống sạt lở và xây dựng bãi rác là 57/164 tỷ đồng (đạt 34,8%); vốn vay Ngân hàng chính sách xã hội để làm nhà ở: 444/726,54 tỷ đồng (đạt 61,1%).
Đề xuất kéo dài Chương trình giải quyết chỗ ở cho người dân vùng sạt lở
Xây dựng cụm, tuyến dân cư và nhà ở vùng ngập lũ đồng bằng sông Cửu Long là Chương trình trọng điểm, có tính chiến lược của Chính phủ. Chương trình có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, được sự đồng tình, ủng hộ rộng rãi của nhân dân. Mặc dù còn một số hạn chế, tồn tại, nhưng nhìn chung, kết quả đạt được của Chương trình đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Qua các trận lũ lớn, đặc biệt trong năm 2011 xuất hiện trận lũ rất lớn (nhiều nơi mức ngập cao hơn mức ngập của trận lũ năm 1961 và năm 2000 là những năm xảy ra các trận lũ lớn lịch sử) nhưng hầu hết các cụm, tuyến dân cư và bờ bao khu dân cư thuộc Chương trình giai đoạn 1 và giai đoạn 2 vẫn đảm bảo an toàn. Thiệt hại về người và tài sản trong trận lũ năm 2011 chưa đến 15% so với năm 2000, Nhà nước và các địa phương không phải tốn thời gian và kinh phí để thực hiện di dời và hỗ trợ cho người dân vùng lũ. Chương trình đã đảm bảo cho hơn 200.000 hộ dân, tương đương khoảng hơn 1 triệu người có điều kiện sinh sống an toàn, ổn định, đặc biệt là các hộ gia đình nghèo đã xây dựng được nhà ở khang trang, an tâm lao động sản xuất và từng bước thoát nghèo bền vững. Đây cũng chính là một trong các mô hình góp phần phát triển nông thôn mới bền vững. Nhiều khu dân cư vượt lũ có quy mô lớn, hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội đầy đủ, khi người dân vào ở đã hình thành các thị tứ, thị trấn sầm uất, từng bước hình thành cuộc sống đô thị trong vùng, góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn của vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Có thể nói, sau 13 năm thực hiện, Chương trình đã cơ bản giải quyết đượcchỗ ở an toàn, ổn định các hộ dân đang sống trong vùng thường xuyên bị ngập lũ. Tuy nhiên, hiện nay tại các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Tiền Giang, Vĩnh Long và Hậu Giang đang xuất hiện nhiều điểm sạt lở mới, ngoài ra thành phố Cần Thơ còn 01 cụm tuyến dân cư đã được duyệt ở giai đoạn 2 nhưng chưa thực hiện. Các địa phương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư bổ sung thêm 63 cụm, tuyến dân cư và 89 bờ bao khu dân cư có sẵn để đảm bảo cho các hộ dân có chỗ ở an toàn, ổn định cho 60.954 hộ dân. Trên cơ sở rút kinh nghiệm triển khai thực hiện Chương trình, Bộ Xây dựng cũng đề nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Xây dựng phối hợp với các Bộ, ngành và các địa phương có liên quan nghiên cứu phương án phù hợp hơn để giải quyết nhu cầu ổn định chỗ ở cho các hộ dân vùng ngập lụt và sạt lở mới phát sinh.
Giai đoạn 2 của Chương trình đã kết thúc vào ngày 31/12/2014, tuy nhiên vẫn còn 8.410 hộ dân thuộc đối tượng của Chương trình chưa xây dựng nhà ở, tương đương với tổng số vốn cần vay là 168,2 tỷ đồng. Bộ Xây dựng và các địa phương đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ tạo điều kiện cho số hộ dân trên được tiếp tục vay vốn theo quy định để xây dựng nhà ở khi vào ở trong cụm, tuyến dân cư đến hết năm 2015. Hiện nay, vốn vay mua nền nhà của các hộ dân trong giai đoạn 1 đã hết thời hạn trả nợ. Tuy nhiên, còn một số hộ vẫn chưa trả được nợ, trong đó có 25.868 hộ nghèo và hộ cận nghèo chưa trả được nợ với số tiền là 226,344 tỷ đồng. Bộ Xây dựng đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét kéo dài thời gian trả nợ thêm 3 năm đối với những hộ thuộc diện hộ nghèo và cận nghèo vay mua nền nhà bằng nguồn vốn đầu tư của Ngân hàng Phát triển Việt Nam.