Hội nghị Bộ trưởng được tổ chức hai năm một lần là cơ quan ra quyết định cao nhất của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), các cuộc thảo luận và kết quả của nó có tác động đáng kể đến chính tổ chức này cũng như thương mại toàn cầu. Cuộc họp năm nay sẽ tập trung vào các vấn đề quan trọng, bao gồm cải cách WTO, cơ chế giải quyết tranh chấp, thương mại điện tử cũng như sự bền vững về thương mại và môi trường.

Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 13 (MC13) cũng đã thu hút sự chú ý của toàn cầu vì đây được coi là cơ hội quý giá để thúc đẩy hơn nữa sự phát triển của tổ chức thương mại thế giới và giải quyết các thách thức toàn cầu.

Tuy nhiên, xét từ các thông tin hiện nay về dự thảo văn bản cuộc họp và danh sách các kết quả có thể xảy ra, hoặc nhận xét của tất cả các bên, kỳ vọng đối với MC13 còn khiêm tốn. Tổng giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala nhiều lần cho biết, cuộc họp năm nay sẽ rất “khó khăn” do các yếu tố như xung đột khu vực, nhiều cuộc bầu cử khác nhau trên thế giới, tăng trưởng kinh tế không đồng đều và chủ nghĩa bảo hộ thương mại. Đối với Mỹ, vốn tỏ ra không rõ ràng về vấn đề cải cách WTO được theo dõi nhiều nhất, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai cũng cho biết không lường trước được một thỏa thuận cải cách lớn từ sự kiện năm nay.

Cần lưu ý rằng, WTO đang ở một ngã tư tương đối quan trọng. Một mặt, tổ chức này vẫn chưa hồi phục hoàn toàn sau những thiệt hại nặng nề khó có thể nói rằng cuộc khủng hoảng hiện sinh của tổ chức này đã được dỡ bỏ. Mỹ tiếp tục cản trở việc khôi phục hoạt động bình thường của Cơ quan Phúc thẩm WTO, trong khi tiếng nói ủng hộ chống toàn cầu hóa và chủ nghĩa bảo hộ thương mại vẫn còn mạnh mẽ ở nước này. Tất cả những điều này đều phủ bóng đen lên sự phát triển trong tương lai của WTO.

Mặt khác, mặc dù một số người bi quan dự đoán rằng WTO đang ở “bên vực thẳm của sự không phù hợp", thực tế đã chứng minh rằng tầm quan trọng của tổ chức này với tư cách là tổ chức quốc tế toàn cầu duy nhất xử lý các quy tắc thương mại giữa các quốc gia đã trở nên quan trọng hơn. WTO vẫn là lá chắn bảo vệ tốt nhất ngăn thế giới rơi vào tình trạng xáo trộn thương mại và phân mảnh kinh tế, và đại đa số các thành viên đang mong chờ tiến trình cải cách WTO để đáp ứng những thách thức hiện nay của thương mại toàn cầu.

Trong nhiều lĩnh vực cụ thể, có những bất đồng, nhưng cũng có thể dự đoán được tiến bộ. Ví dụ, mặc dù việc Cơ quan phúc thẩm có thể tiếp tục hoạt động bình thường vào thời điểm này nhưng các cuộc đàm phán về cách cơ chế giải quyết tranh chấp sẽ tiếp tục hoạt động và lộ trình khả thi có thể được coi là tiến bộ. Chương trình Tạo thuận lợi Đầu tư phát triển (IFD) đã nhận được sự ủng hộ của 3/4 số thành viên WTO.

Mặc dù vẫn còn nhiều tiếng nói khác nhau về việc chuyển từ thỏa thuận đa phương sang thỏa thuận cấp WTO, một tuyên bố chung cấp bộ trưởng sẽ được ban hành và công khai trong cuộc họp này và đây chắc chắn sẽ là một bước tiến lớn trong việc cải thiện môi trường đầu tư toàn cầu.

Ở một mức độ nào đó, điều này cũng có nghĩa là còn rất nhiều dư địa cho những nỗ lực tại MC13 trong những ngày tới. Kinh nghiệm trước đây cho thấy rằng đôi khi các quyết định có thể được đưa ra vào đêm khuya hoặc vào phút cuối, trong thời gian đó tất cả các bên đều cố gắng tìm kiếm sự cân bằng hoặc thỏa hiệp. Tổng giám đốc WTO đề cập rằng tâm trạng của các nhà ngoại giao đang soạn thảo các văn bản dự thảo cho cuộc họp ở Abu Dhabi tích cực và mang tính xây dựng hơn so với lần trước.

Trên thực tế, đối với WTO hiện đang trong quá trình từng bước cải cách, việc có những xung đột, khác biệt không thành vấn đề. Điều quan trọng là đạt được sự đồng thuận lớn nhất có thể về việc duy trì hệ thống thương mại toàn cầu với WTO là cốt lõi và tiếp tục đi theo hướng chung là thúc đẩy cải cách WTO.

Ngay từ năm 2019, Trung Quốc và nhiều thành viên WTO đã chính thức đệ trình văn bản đề xuất cải cách WTO, trong đó đề xuất 4 lĩnh vực cần hành động cụ thể để cải cách: thứ nhất, giải quyết các vấn đề cấp bách, cấp bách đe dọa sự tồn tại của WTO; thứ hai, tăng cường sự phù hợp của WTO trong quản lý kinh tế toàn cầu; thứ ba, nâng cao hiệu quả hoạt động của WTO; và thứ tư, tăng cường tính toàn diện của hệ thống thương mại đa phương.

Mặc dù chủ nghĩa đơn phương, bảo hộ thương mại và chệch hướng thương mại trở nên tràn lan trong những năm gần đây nhưng chủ nghĩa đa phương được ưa chuộng hơn vì phù hợp với lợi ích chung của thế giới; mặc dù WTO phải đối mặt với những thách thức nặng nề nhưng vẫn thể hiện sự đồng thuận rộng rãi và mạnh mẽ nhất trong cộng đồng quốc tế.

Vào thời điểm quá trình phục hồi kinh tế toàn cầu chậm chạp, thương mại, đặc trưng bởi việc tạo ra lợi ích kinh tế ròng cho thế giới và có mối liên hệ chặt chẽ với sự thịnh vượng và ổn định toàn cầu, cần được ưu tiên cao hơn. Chỉ cần hai động cơ thương mại và đầu tư chính do WTO điều hành được điều chỉnh, nền kinh tế thế giới còn có hy vọng lớn sẽ trở lại mức tăng trưởng bình thường và tất cả các thành viên phải nỗ lực thiết thực để đạt được mục tiêu này.

Việc các thành viên bảo vệ vững chắc hệ thống thương mại đa phương, tham gia đầy đủ và sâu sắc vào quá trình cải cách của WTO và hỗ trợ WTO phát huy vai trò tốt hơn, sẵn sàng tăng cường hợp tác với các bên và tích cực thúc đẩy hội nghị đạt được kết quả thiết thực hơn.