Nhân kỷ niệm Ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 và cũng là dịp để ngành hạt nhân gặp gỡ cộng đồng các nữ chuyên gia, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) tổ chức sự kiện vào ngày 7 và 8/3 tại Vienna, Thủ đô của nước Áo nhằm tập hợp những nhà khoa học là nữ giới đến từ chương trình học bổng Marie Skłodowska-Curie và chương trình Lise Meitner để trao đổi ý tưởng và tăng cường các kỹ năng kết nối và lãnh đạo.

Thực tế, phụ nữ vẫn chưa được đại diện nhiều trong lĩnh vực hạt nhân, mặc dù chiếm một nửa dân số toàn cầu nhưng họ chỉ chiếm 1/5 trong lực lượng lao động hạt nhân. Chính vì vậy, IAEA đặt mục tiêu thay đổi điều này bằng cách thu hút một thế hệ phụ nữ mới đến với lĩnh vực hạt nhân và truyền cảm hứng cho họ ở lại để trở thành các nhà lãnh đạo.

Thông qua hai chương trình hàng đầu: Chương trình học bổng Marie Skłodowska-Curie (MSCFP) và Chương trình Lise Meitner (LMP), IAEA mong muốn sẽ làm tăng số lượng nữ giới trong lĩnh vực hạt nhân và đóng góp vào lĩnh vực này để cân bằng và đa dạng hóa hơn trong nhiều lĩnh vực như: Từ năng lượng hạt nhân đến nhân giống cây trồng, vật lý hạt nhân, thủy văn đồng vị, an toàn hạt nhân, an ninh hạt nhân...

Được biết, MSCFP và LMP hiện tại đang hỗ trợ toàn bộ lĩnh vực hạt nhân.

Bà Carolina Gutierrez Bolanos, người nhận MSCFP đến từ Mexico, đang làm thực tập sinh tại Elettra-Sincrotrone Trieste S.C.p.A., một Trung tâm Hợp tác của IAEA, ở Trieste, Ý. (Ảnh: C. Gutierrez Bolanos)

Chương trình hàng đầu của MSCFP được triển khai vào năm 2020 và được đặt theo tên của nhà vật lý Marie Skłodowska-Curie, người phụ nữ đầu tiên đoạt giải Nobel và vẫn là người duy nhất giành được hai giải Nobel trong hai lĩnh vực khoa học khác nhau. Cho đến này, di sản của bà Marie Skłodowska-Curie vẫn tồn tại thông qua IAEA và MSCFP, tổ chức gần đây đã chào đón nhóm thứ tư và hiện tại là nhóm lớn nhất gồm 200 người nhận học bổng từ 97 quốc gia thành viên đang theo học tại 54 quốc gia, nâng tổng số người nhận cho đến nay lên 560 người.

Theo thông tin từ bà Zarina Salkenova, thành viên của MSCFP đến từ Kazakhstan cho biết: “MSCFP đã giúp tôi có thể thực hiện ước mơ trở thành nhà khoa học môi trường bức xạ. Sau khi hoàn thành việc học tại Hàn Quốc, mong muốn của tôi là sử dụng các kỹ năng của mình để góp phần nghiên cứu hiện trạng môi trường ở quê hương tôi”.

Chương trình này đã mang lại cơ hội hiếm có cho những phụ nữ không có cơ hội theo đuổi việc học trong lĩnh vực hạt nhân. MSCFP giảm nhẹ gánh nặng tài chính của giáo dục đại học bằng cách cung cấp học bổng để hỗ trợ học phí cho các chương trình thạc sĩ và chi phí sinh hoạt, đồng thời cung cấp các cơ hội thực tập do IAEA tạo điều kiện. Sau khi hoàn thành chương trình, một số người nhận tiếp tục học lên tiến sĩ trong khi những người khác đã bắt đầu sự nghiệp của mình.

Dựa trên động lực của MSCFP, vào năm 2023, IAEA đã công bố chương trình hàng đầu thứ hai nhằm hỗ trợ phụ nữ phát triển sự nghiệp trong lĩnh vực hạt nhân – Chương trình Lise Meitner. Chương trình này nhằm vào các chuyên gia nữ ở giai đoạn đầu và giữa sự nghiệp, đồng thời mang đến cơ hội tham gia vào chương trình chuyên nghiệp thăm quan kéo dài nhiều tuần để nâng cao kỹ năng kỹ thuật và kỹ năng mềm tại các tổ chức chủ quản trên khắp thế giới.

Bà Tatjana Jevremovic, một chuyên gia trong Bộ phận Phát triển Công nghệ Điện Hạt nhân tại IAEA, người đứng đầu hai nhóm LMP đầu tiên, cho biết: “Các chuyến thăm kỹ thuật của LMP là một trải nghiệm mang tính thay đổi đối với các nhóm cũng như các tổ chức, nó không chỉ là một chương trình có ý nghĩa sâu sắc vô giá và thúc đẩy sự hợp tác đa văn hóa; là chất xúc tác cho sự phát triển chuyên nghiệp và là cầu nối liên kết các quan điểm đa dạng trong cộng đồng hạt nhân toàn cầu”.

Chương trình chuyên môn tham quan đầu tiên được tổ chức tại Đại học bang North Carolina ở Raleigh, Hoa Kỳ vào tháng 6/2023. Đoàn nghiên cứu có cơ hội đến thăm nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng nghiên cứu, nhà máy nhiên liệu và phòng thí nghiệm nghiên cứu, cùng nhiều hoạt động khác.

Những người tham gia chương trình Lise Meitner đầu tiên tại Đại học bang North Carolina ở Raleigh, Hoa Kỳ. (Ảnh: IAEA)

Theo thông tin từ bà Simona Miteva, chuyên gia thăm quan LMP đến từ Bulgaria cho biết: “Tham dự Chương trình Lise Meitner là một trải nghiệm mở rộng tầm mắt”.

Ngoài ra bà còn cho biết thêm: “Chứng kiến những tiến bộ mới nhất trong lĩnh vực hạt nhân và được làm việc với các chuyên gia trong ngành đã củng cố niềm đam mê của tôi đối với ngành này. Chương trình không chỉ mở rộng kiến thức của tôi mà còn khơi dậy động lực đóng góp cho tương lai của phụ nữ trong ngành kỹ thuật hạt nhân".

Nhóm thứ hai diễn ra vào tháng 10/2023 và các chuyên gia đến thăm đã dành thời gian trao đổi kiến thức và kinh nghiệm giữa Phòng thí nghiệm Quốc gia Oak Ridge và Phòng thí nghiệm Quốc gia Idaho, ở Hoa Kỳ. Chuyến thăm này tập trung vào việc tăng cường chuyên môn kỹ thuật cá nhân của người tham gia, cũng như mô hình hóa, mô phỏng và môi trường ảo của lò phản ứng hạt nhân. Những người tham gia cũng có cơ hội đến thăm các phòng thí nghiệm nghiên cứu hạt nhân và cơ sở tính toán.

Bà Diana Musyoka, Nhà khoa học môi trường cấp cao của Cơ quan Năng lượng và Năng lượng Hạt nhân Kenya cho biết: "Chương trình Lise Meitner thật phi thường. Tôi đã làm quen với một bộ công cụ để mô phỏng và mô phỏng vật lý lò phản ứng. Những công cụ này rất quan trọng đối với tổ chức của tôi, để phân tích an toàn các hệ thống và bộ phận kết cấu lò phản ứng hạt nhân trong điều kiện bình thường và điều kiện tai nạn”...

“Tôi cũng rất thích các buổi cố vấn đã mở ra cánh cửa cho sự nghiệp và cuộc sống của phụ nữ trong lĩnh vực hạt nhân. Tôi đã học được rất nhiều phương pháp hay nhất mà tôi hiện đang áp dụng để phát triển sự nghiệp hạt nhân của mình và giúp những phụ nữ trẻ khác cũng phát triển sự nghiệp của họ. Các mạng lưới quốc tế được tạo ra đang tỏ ra rất có giá trị".

Hiện tại, IAEA đang nỗ lực giải quyết tình trạng thiếu đại diện là nữ giới trong lĩnh vực hạt nhân thông qua IAEA MSCFP và LMP. IAEA hoan nghênh việc hợp tác với các khu vực công và tư nhân, giới học thuật và xã hội dân sự để cùng nhau hợp tác nhằm chiêu mộ nhiều phụ nữ hơn trong lĩnh vực hạt nhân.