Nhiều sai phạm nghiêm trọng

Qua kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng và quản lý vốn đầu tư năm 2023, Kiểm toán nhà nước chỉ rõ: Tỉnh Kiên Giang chỉ định thầu gói thầu tư vấn của Dự án Bệnh viện Ung bướu tỉnh Kiên Giang quy mô 400 giường; tỉnh Thanh Hóa thực hiện chỉ định thầu với dự án khu dân cư, tái định cư Cánh đồng Sông Đông, Sầm Sơn không đúng quy định…

Thậm chí, còn tình trạng chủ đầu tư đưa ra tiêu chí làm hạn chế tính cạnh tranh giữa các nhà thầu, như: Tỉnh Thanh Hóa 5 dự án, Đà Nẵng 3 dự án, Đắk Lắk 1 dự án; phân chia gói thầu chưa phù hợp ở Dự án Lập quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực hiện.

Trước đó, năm 2022, nhiều sai phạm tương tự trong công tác đấu thầu cũng đã được Kiểm toán nhà nước chỉ ra. Trong đó, nổi cộm là tình trạng áp dụng hình thức chỉ định thầu chưa đảm bảo quy định xảy ra phổ biến tại nhiều địa phương như: Bình Định, Long An, Ninh Bình, Điện Biên, Phú Yên, Đắk Lắk...

Đáng chú ý, nhiều chủ đầu tư còn đưa ra tiêu chí làm hạn chế tính cạnh tranh giữa các nhà thầu, điển hình như Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu và nhiều dự án khác…

Hệ quả của tình trạng này là không đảm bảo tính công bằng, minh bạch và cạnh tranh lành mạnh trong hoạt động đầu tư, làm thui chột động lực phát triển, suy giảm lòng tin của nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp, làm méo mó chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước…

Chính vì vậy, các đoàn kiểm toán, kiểm toán viên khi kiểm toán dự án đầu tư xây dựng đã xem xét thận trọng từ hồ sơ mời thầu, tiêu chí dự thầu cho đến chi tiết hợp đồng, tránh nguy cơ bỏ lọt sai sót, dẫn đến rủi ro, cũng như giảm làm hiệu lực, hiệu quả hoạt động kiểm toán…

Từ kết quả kiểm toán, Kiểm toán nhà nướcđề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương, đơn vị được kiểm toán chấn chỉnh, xử lý nghiêm trách nhiệm tập thể, cá nhân đối với các khuyết điểm và sai phạm đã nêu.

Ngăn ngừa kịp thời nhiều sai phạm

Theo giới chuyên gia, dù không có chức năng điều tra đến tận cùng và phải giới hạn kiểm toán theo pháp luật Kiểm toán nhà nước, song những phát hiện của Kiểm toán nhà nước có giá trị, ý nghĩa lớn. Đây là những phát hiện bước đầu, giúp cơ quan chức năng điều tra xem xét sâu hơn để đánh giá vi phạm, xác định tội phạm, nhất là với lĩnh vực đấu thầu, nhiều hành vi phạm tội rất tinh vi, khó phát hiện bằng các biện pháp kiểm tra thông thường.

Với chức năng đã được luật định, thời gian qua, Kiểm toán nhà nước đã tập trung kiểm toán các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, các vấn đề được dư luận xã hội quan tâm.

Đặc biệt, Tổng Kiểm toán nhà nước yêu cầu, trong quá trình kiểm toán, nếu phát hiện vi phạm có dấu hiệu tội phạm, thủ trưởng đơn vị chủ trì cuộc kiểm toán phải kịp thời báo cáo Tổng Kiểm toán nhà nước để chuyển ngay hồ sơ vụ việc cho cơ quan điều tra hoặc cơ quan có thẩm quyền để xử lý theo quy định của pháp luật, không chờ đến khi kết thúc quá trình kiểm toán.

Thực tế, hàng năm, Kiểm toán nhà nước đã chuyển nhiều vụ việc đến cơ quan điều tra, cơ quan chức năng để phục vụ việc điều tra, giám sát đối với các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Không chỉ kiến nghị xử lý tài chính, xử lý trách nhiệm với các tổ chức, cá nhân có liên quan đến sai phạm trong công tác đấu thầu. Quan trọng hơn, từ những phát hiện kiểm toán, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị sửa đổi những bất cập trong cơ chế, chính sách liên quan đến đấu thầu, nhằm bịt “lỗ hổng” từ cơ chế.

Theo Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Đặng Thế Vinh, trong quá trình sửa đổi Luật Đấu thầu vừa qua, Kiểm toán nhà nước đã đóng góp nhiều ý kiến quan trọng để hoàn thiện Dự thảo Luật. Nhiều kiến nghị của Kiểm toán nhà nước đã được tiếp thu, cụ thể hóa trong Luật. Đơn cử như vấn đề chỉ định thầu, qua thực tiễn kiểm toán cho thấy có không ít trường hợp chia nhỏ gói thầu, chia giai đoạn đầu tư để chỉ định thầu.