Vẫn còn nhiều thách thức

Với hiệu quả kinh tế đem lại khá cao và ổn định, những năm qua, đặc biệt là từ năm 2012 trở lại đây, diện tích trồng quế tăng nhanh, hiện toàn tỉnh Lào Cai đặt trên 57 nghìn ha quế (gấp 8 lần năm 2012) và là tỉnh có vùng nguyên liệu quế đứng thứ 2 toàn quốc (chỉ sau tỉnh Yên Bái).

Vùng trọng điểm quế được xác định tại 4 huyện: Bảo Thắng, Văn Bàn, Bảo Yên, Bắc Hà với diện tích 51.279,0 ha (chiếm 88,78% diện tích quế toàn tỉnh). Hiện nay, tỉnh đã có trên 3.600 ha quế được chứng nhận hữu cơ và diện tích quế hữu cơ đang tiếp tục mở rộng.

Do mới phát triển nhanh chóng từ năm 2012 đến nay, nên diện tích quế thành thục không nhiều và tiềm ẩn một số rủi ro như: phát triển thiếu bền vững; việc trồng thuần loài trên diện tích lớn gây nguy cơ bùng phát sâu bệnh hại diện rộng; diện tích được cấp chứng nhận hữu cơ còn thấp.

Bên cạnh đó, kỹ thuật khai thác còn thô sơ, chưa áp dụng cơ giới hóa, dẫn tới năng suất lao động không cao, lãng phí sản phẩm. Các doanh nghiệp đầu tư chế biến sản phẩm quế hiện nay chủ yếu là chiết xuất tinh dầu quế từ cành lá. Trong khi đó, giá trị lớn nhất của sản phẩm quế là từ vỏ (chiếm 70%) chưa được các doanh nghiệp chú trọng đầu tư.

Chất lượng, giá trị sản phẩm quế không cao do công nghệ chế biến chưa hiện đại. Mẫu mã sản phẩm chưa đáp ứng nhu cầu thị trường, đặc biệt là thị trường nước ngoài; chưa có doanh nghiệp đầu tàu trong chế biến sản phấm quế có quy mô lớn. Thị trường tiêu thụ sản phẩm quế còn hạn hẹp, chưa tiếp cận được thị trường tiêu thụ lớn như các nước Bắc Âu, Mỹ, Nhật Bản...

Ông Trần Trọng Thông - Chủ tịch UBND huyện Bảo Yên - chia sẻ: Thách thức lớn nhất vẫn là thị trường tiêu thụ. Huyện Bảo Yên đang tập trung kêu gọi, thu hút doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu sản phẩm từ quế, tích cực mở rộng thị trường. Đồng thời xác định, ngoài giá trị trực tiếp từ cành lá, vỏ quế, còn có thể tận dụng khu vực trồng quế phát triển các mô hình du lịch sinh thái, phát triển cây quế theo hướng đa giá trị.

Về phía các doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Phương Liên - Giám đốc Công ty Quế hồi Việt Nam Vinasamex - chia sẻ, hiện nay có nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người dân phát triển nông nghiệp, trong đó có phát triển chế biến sâu sản phẩm từ quế. Tuy nhiên, để được tiếp cận các chính sách đó còn vướng mắc nhiều thủ tục, khiến doanh nghiệp lỡ thời cơ phát triển. Người dân chưa thực sự được hưởng lợi.

Còn theo ông Lê Văn Long - Công ty TNHH Hương gia vị Sơn Hà mong muốn chính quyền địa phương hỗ trợ nhiều hơn nữa để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, đất đai, liên kết xây dựng vùng nguyên liệu để doanh nghiệp yên tâm đầu tư sản xuất kinh doanh tại địa phương.

Xây dựng chuỗi sản xuất bền vững

Ông Đỗ Văn Duy - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - cho biết, nhằm thúc đẩy phát triển vùng nguyên liệu quế, nâng cao giá trị các sản phẩm sau chế biến, UBND tỉnh đã thực hiện các chính sách của trung ương về đầu tư, bảo vệ và phát triển rừng, chế biến và thương mại lâm sản. Đồng thời, tỉnh Lào Cai cũng đã ban hành nhiều chính sách đặc thù nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở, doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, chế biến quế.

Phát triển cây quế theo hướng hữu cơ để nâng cao giá trị cũng là vấn đề được đặt ra. Bà Majdie Horden - Bí thư thứ nhất Đại sứ quán Australia - cho biết, Dự án GREAT do Australia tài trợ đã góp phần phát triển nhiều diện tích trồng quế hữu cơ trên địa bàn tỉnh Lào Cai với giá bán cao hơn 15% - 20%. Giai đoạn tới, Dự án GREAT sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp nâng cao năng lực cho Hiệp hội quế, hỗ trợ quá trình sản xuất bền vững, tập trung vào các doanh nghiệp đầu chuỗi sản xuất quế; tăng cường hỗ trợ xây dựng liên kết giữa người dân và doanh nghiệp, nâng cao kỹ năng tiếp cận thị trường.

Ông Hoàng Quốc Khánh - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Lào Cai - cho biết, theo dự tính, diện tích vùng nguyên liệu quế của tỉnh Lào Cai sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới. Cùng với đó, toàn bộ diện tích quế của tỉnh sẽ từng bước được chuyển đổi sản xuất theo hướng bền vững, phấn đấu trên 30% diện tích trồng quế được cấp chứng nhận hữu cơ.

Dự kiến từ năm 2024 đến năm 2030, mỗi năm Lào Cai sẽ có trên 4.000 ha quế đến tuổi có thể khai thác trắng và khoảng 10.000 ha trong giai đoạn tỉa thưa. Sản lượng quế khai thác dự kiến mỗi năm sẽ đạt trên 40.000 tấn vỏ khô, 350.000 tấn cành lá và khoảng trên 210.000 m3 gỗ, ước sản lượng tinh dầu quế từ 1.600 - 2.000 tấn/năm.

Tuy nhiên, việc phát triển quế với tốc độ nhanh cũng tạo ra bài toán khó trong việc đáp ứng các quy chuẩn chất lượng, biến động về giá cả, thị trường đầu ra.

Vì vậy, tỉnh Lào Cai hướng tới mục tiêu phát triển ngành hàng quế một cách bền vững, giá trị cao; gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ sản phẩm thành chuỗi khép kín, đồng bộ; đưa sản phẩm quế của Lào Cai trở thành hàng hóa có chất lượng đạt chuẩn đến tay người tiêu dùng; biến tiềm năng, thế mạnh về vùng nguyên liệu quế rộng lớn thành giá trị thiết thực; chuyển mong muốn, quyết tâm phát triển quế trở thành một ngành hàng mang lại giá trị kinh tế cao, góp phần nâng cao đời sống của người dân.

Tỉnh Lào Cai cam kết sẽ luôn tạo điều kiện thuận lợi nhất khuyến khích các doanh nghiệp, các nhà đầu tư trồng, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm từ quế theo hướng hiệu quả, bền vững.

Thông tin về thị trường tiêu thụ các sản phẩm từ quế, bà Samina Mehtab - Đại sứ Pakistan - cho biết: Pakistan có ngành công nghiệp chế biến gia vị rất phát triển, trong đó nhu cầu tiêu thụ sản phẩm quế khá lớn. "Tôi sẵn sàng làm cầu nối để doanh nghiệp sản xuất sản phẩm từ quế của Lào Cai xúc tiến, mở rộng thị trường", bà Samina Mehtab chia sẻ .