CôngThương - Thưa bà, trước hai luồng ý kiến, một là đề nghị Nhà nước không nên buông giá xăng dầu, hai là nên thị trường hóa xăng dầu theo hướng giao quyền tự chủ trong việc định giá cho doanh nghiệp (DN), quan điểm của bà?

- Hiện nay, dư luận đang nghiêng về ý kiến Nhà nước nên quản lý giá xăng dầu, không buông cho DN. Nhưng theo tôi, Nhà nước quản lý theo hướng nào, mục tiêu gì thì lâu nay Chính phủ rất quan tâm và việc quyết định của Chính phủ từng bước trao quyền tự chủ cho DN trong việc định giá, tự quyết định lỗ lãi, Nhà nước không bù lỗ đã được thể hiện rất rõ trong Nghị định 84/2009/NĐ-CP ban hành ngày 15/10/2009 của Chính phủ (có hiệu lực từ 15/12/2009). Là chuyên gia nghiên cứu thị trường và có quan tâm sự ảnh hưởng của giá xăng dầu đến thị trường, đến cả sản xuất và tiêu dùng thì tôi cho rằng, định hướng điều hành giá xăng dầu theo Nghị định 84 của Chính phủ là đúng và cần thiết.

Thời gian qua, điều hành giá xăng dầu từ giữa năm 2010 đến nay lại không theo định hướng đó mà can thiệp hành chính quá sâu, xa rời định hướng của Nghị định mà Chính phủ đã ban hành. Vì thế tôi cho rằng, bây giờ cần quay lại theo đúng định hướng của Nghị định 84 để điều hành thị trường xăng dầu theo tinh thần của Chính phủ là dần dần để kinh doanh xăng dầu và giá xăng dầu vận hành theo cơ chế thị trường, đó là việc làm đúng đắn nhất.

Có những ý kiến chưa đồng nhất về việc nên đạt mục tiêu kiềm chế lạm phát hay mục tiêu an ninh năng lượng lên trên trong điều hành thị trường xăng dầu?

- Về vĩ mô, đến hết năm 2011, thậm chí cả năm 2012, Chính phủ vẫn đưa mục tiêu kiểm soát lạm phát lên hàng đầu, đây là mục tiêu quan trọng nhất. Nhưng riêng kinh doanh xăng dầu và một vài mặt hàng nhạy cảm khác, bên cạnh mục tiêu kiểm soát lạm phát là tối quan trọng thì việc bảo đảm an ninh năng lượng cũng rất quan trọng. Tôi cho rằng, nếu hoàn thành được cả hai mục tiêu này thì sẽ rất thành công. Tuy nhiên, để đạt hai mục tiêu có thời điểm sẽ phát sinh mâu thuẫn, vì thế chúng ta phải lấy mục tiêu kiểm soát lạm phát là quan trọng, còn để đảm bảo an ninh năng lượng Nhà nước phải có chính sách tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong việc nhập khẩu xăng dầu, đảm bảo cho nhu cầu cả nước và bình ổn giá. Những mâu thuẫn đó cơ quan quản lý nhà nước phải điều hành thông qua các công cụ như chi tiêu ngân sách, trích lập quỹ bình ổn… mà lâu nay vẫn được điều hành theo hướng này.

Nghị định 84 có đặt ra công thức giá cơ sở như một loại giá trần, trong đó quy định lãi định mức, chi phí lưu thông cho kinh doanh xăng dầu, theo bà có hạn chế kinh doanh của DN hay không?

- Đối với giá cơ sở tôi còn phân vân một điều, đó là việc giá cơ sở được tính cho 30 ngày có thể hơi dài. Còn lãi định mức là cần thiết. Vì những mặt hàng có ý nghĩa quan trọng đối với tiêu dùng dân cư và đối với sản xuất thì rất nhiều nước đều dùng lãi định mức để kiểm soát DN, đó là điều không có gì quá đáng. Về chi phí trong giá cơ sở cần linh hoạt hơn, bởi vì thị trường biến động thì chi phí cũng biến động. Các cơ quan quản lý cùng với DN cần đưa chi phí linh hoạt hơn theo thị trường. Nếu để thời gian quá lâu mới điều chỉnh thì không thực tế và làm cho doanh nghiệp khó khăn hơn trong kinh doanh.

TS. Ngô Trí Long cho rằng, hiện nay Petrolimex là đơn vị chiếm tới 50- 60% thị phần xăng dầu, vì thế để tạo thị trường cạnh tranh thực sự thì nên tách Petrolimex thành 2 công ty nhằm giảm sự độc quyền, theo bà, điều đó có cần thiết hay không?

- Nếu trong một thị trường mà DN chiếm tới 50- 60% thị phần thì rõ ràng thị trường độc quyền và cạnh tranh sẽ bị hạn chế, điều đó không cần phải bàn cãi. Nhưng việc tách một DN ra thì không phải là chuyện đơn giản. Như trên thế giới, người ta nhập nhiều chứ tách là bao nhiêu. Có giải pháp là có thêm các DN khác tham gia thị trường để cạnh tranh với DN độc quyền. Tạo điều kiện hình thành các DN khác ra đời sẽ khả thi hơn việc tách DN.

Thực ra việc độc quyền của Petrolimex, Nhà nước cũng đã thấy, vì thế mới có chủ trương cổ phần hóa Petrolimex. Tuy nhiên, cổ phần hóa mục tiêu trước tiên không phải là để tăng sự cạnh tranh mà để tăng tính minh bạch của DN đó và có nhiều thành phần, nhiều tiếng nói tham gia để khách quan hơn. Cổ phần hóa cũng là động tác để thị trường tăng tính cạnh tranh. Biện pháp đó trước mắt khả thi hơn việc tách Petrolimex.

Thực tế không phải ở thị trường nào Petrolimex cũng chiếm 50- 60%, vì ở đô thị, thị phần của Petrolimex chỉ chiếm 25- 30%, nhưng ở những vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, lâu nay Petrolimex chiếm 100%. DN đang phải gánh nặng nhiệm vụ chính trị của mình?

- Sòng phẳng mà nói, đối với những nhiệm vụ chính trị, Nhà nước phải hỗ trợ cho DN, nếu Petrolimex phải cung ứng xăng dầu cho những vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn mà chi phí tăng, phải hỗ trợ chiết khấu cho các DN kinh doanh xăng dầu, có như thế mới minh bạch. Nếu Nhà nước không hỗ trợ gì, bắt DN tự làm thì việc biến báo xảy ra là lẽ đương nhiên, vì bản thân cơ chế không minh bạch. Doanh nghiệp là kinh doanh, những gì ngoài kinh doanh thì Nhà nước phải hỗ trợ, đó là minh bạch của cơ chế, còn Nhà nước bảo đây là nhiệm vụ quan trọng mà không hỗ trợ thì là không minh bạch. Kinh doanh khác với nhiệm vụ đột xuất.

Dư luận cho rằng, nếu để Quỹ bình ổn xăng dầu tại DN thì DN có thể lợi dụng để dùng vốn vào việc khác, vì đây là quỹ trích từ tiền của dân. Cũng có ý kiến là không cần thiết phải có Quỹ bình ổn xăng dầu, vậy theo ý kiến của bà?

- Trước mắt vẫn cần có Quỹ bình ổn, bởi vì Nhà nước đang quản lý, điều hành theo những mục tiêu mà Nhà nước đặt ra. Để điều hành thì cần phải có nguồn tài chính, mà trong kinh doanh xăng dầu thì Quỹ bình ổn là nguồn tài chính cần thiết khi mà Nhà nước đang điều hành giá cả. Chỉ có điều là trích lúc nào, trích sử dụng bao nhiêu phải minh bạch để người dân khỏi thắc mắc, như khi giá thế giới xuống hoặc DN đang có lãi thì không nên trích quỹ. Thời gian vừa qua có những lúc nguồn quỹ lớn quá cũng không tốt. Tức là điều hành quỹ cần linh hoạt, minh bạch thì sẽ có tác dụng. Quỹ bình ổn phải do cơ quan nhà nước quản lý, không nên để ở DN, DN chỉ thu hộ, sau đó định kỳ thời gian bao nhiêu ngày thì phải nộp.

Xin cảm ơn bà!

Thanh Hương