Nghị định số 80/2023/NĐ-CP vừa được ban hành và có hiệu lực từ ngày ký 17/11/2023 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 95/2021/NĐ-CP và Nghị định số 83/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu đang nhận được sự quan tâm của dư luận. Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, đây là bước tiến mới trong quản lý chuỗi cung ứng xăng dầu.

Chia sẻ về vấn đề này, TS Nguyễn Minh Phong cho hay, có thể nhận thấy Nghị định số 80/2023/NĐ-CP ngày 17/11/2023 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 83, 95 về kinh doanh xăng dầu được gắn với 4 hướng chỉnh sửa mới nổi bật.

TS. Nguyễn Minh Phong

Cụ thể, thứ nhất, về thu hồi giấy phép và chế tài phạt vi phạm quy định trong kinh doanh xăng dầu, Nghị định 80 đã sửa đổi, bổ sung, cụ thể hoá quy định các trường hợp và quy trình thu hồi Giấy phép kinh doanh xăng dầu của thương nhân trong các trường hợp.

Thương nhân không tiếp tục hoạt động kinh doanh xăng dầu và có văn bản gửi Sở Công Thương đề nghị thu hồi Giấy chứng nhận cửa hàng đủ điều kiện bán lẻ xăng dầu đã được cấp cho thương nhân;

Thương nhân bị giải thể, phá sản theo quy định của pháp luật;

Thương nhân vi phạm quy định về điều kiện đối với cửa hàng bán lẻ xăng dầu và không khắc phục vi phạm trong thời gian 90 ngày kể từ ngày ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính;

Thương nhân đang bị xử lý vi phạm mà tái phạm quy định về bảo đảm số lượng, chất lượng xăng dầu lưu thông trên thị trường và quy định pháp luật về chất lượng.

Ngoài ra, thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng tái phạm nhiều lần đối với hành vi vi phạm các quy định về trích lập, chi sử dụng, kết chuyển Quỹ bình ổn giá xăng dầu hoặc không thực hiện kết chuyển Quỹ bình ổn giá xăng dầu theo quy định tại Nghị định này và các văn bản hướng dẫn thì sẽ bị xem xét tạm dừng kinh doanh hoặc thu hồi Giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trên cơ sở đề nghị của cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt. Thời hạn tạm dừng kinh doanh xăng dầu là 30 ngày hoặc 60 ngày tùy theo mức độ vi phạm.

Nghị định 80 cũng bổ sung các quy định, biện pháp quản lý, giám sát chặt chẽ hơn và phân cấp cho Sở Công Thương địa phương thực hiện kiểm tra, giám sát việc tuân thủ quy định của thương nhân trong hoạt động kinh doanh xăng dầu; đồng thời, bổ sung các quy định, đối với Quỹ Bình ổn giá xăng dầu nhằm tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, giám sát đối với các doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh xăng dầu.

Thứ hai, tăng công cụ và tính cạnh tranh thị trường trong cơ chế điều hành. Theo đó, tính thị trường đậm hơn trong cơ chế điều hành giá xăng dầu theo Nghị định 80 thể hiện ở 3 khía cạnh.

Cụ thể, về thời gian điều hành giá xăng dầu: Rút ngắn từ 10 ngày xuống 7 ngày, được thực hiện vào ngày thứ Năm hàng tuần.

Theo chuyên gia Nguyễn Minh Phong, Nghị định 80 được kỳ vọng vừa giúp tăng tính pháp chế, tăng chế tài hành chính vừa làm tăng cơ chế thị trường, giảm thiệt hại cho doanh nghiệp.

Về cơ cấu tổ chức kinh doanh: Giảm bớt giai đoạn trung gian trong hệ thống phân phối xăng dầu thông qua tổng đại lý bán lẻ xăng dầu. Đồng thời, cho phép đại lý kinh doanh xăng dầu đa dạng hoá (tối đa cho 3) thương nhân là thương nhân phân phối xăng dầu hoặc thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trong tổng cộng 29 thương nhân đầu mối (PLX, PV Oil, ...), 120 thương nhân phân phối và hơn 14.000 doanh nghiệp bán lẻ (trạm xăng dầu) bao gồm các trạm do công ty sở hữu - công ty vận hành (COCO) và các trạm do đại lý sở hữu - đại lý vận hành (DODO).

Về cơ cấu giá: Dù giữ nguyên công thức giá cơ sở và cách tính giá xăng dầu thế giới (theo nguyên tắc tính bình quân theo số ngày có giá giữa hai kỳ công bố giá cơ sở của giá các sản phẩm xăng dầu được giao dịch trên thị trường quốc tế), nhưng thời gian rà soát, công bố lại chi phí vận chuyển và premium (phụ phí khi nhập các sản phẩm dầu), bao gồm trong giá cơ sở được rút ngắn từ 6 tháng xuống 3 tháng...

Từ những phân tích trên, TS Nguyễn Minh Phong nhận định, những điều chỉnh này, dù chưa thể giải quyết kịp thời những tồn tại, bất cập hiện nay, song Nghị định 80 được kỳ vọng, một mặt, giúp tăng tính pháp chế, tăng chế tài hành chính, đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật để ổn định nguồn cung xăng dầu bán lẻ trong mọi trường hợp, tránh lặp lại sự khan hiếm giả tạo như thời gian vừa qua.

Mặt khác, làm tăng cơ chế thị trường và giúp cập nhật kịp thời chi phí đầu vào cho doanh nghiệp phân phối xăng dầu và giúp bù đắp cho chi phí thực tế, giảm thiểu thiệt hại cho các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu khi giá dầu tăng đột biến trong thời gian ngắn.

Đồng thời, giúp tăng sự cạnh tranh về chiết khấu và tăng tính chủ động của các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu trong việc tích trữ hàng tồn kho, cung cấp xăng dầu cho thị trường...

Từ đó, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh xăng dầu, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ xăng dầu trong nước, đảm bảo an ninh năng lượng, kiểm soát chỉ số giá tiêu dùng, tăng hài hoà lợi ích doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, người tiêu dùng và các doanh nghiệp sử dụng xăng dầu phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh trong mục tiêu quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu.