Pháp lệnh Quản lý thị trường được Quốc hội thông qua ngày 8/3/2016, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/9/2016. Sau đó Chính phủ đã ban hành Nghị định 148/2016/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Pháp lệnh Quản lý thị trường và Nghị định số 78/2019/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 148.

Những thành công bước đầu

Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường Trần Hữu Linh nhận định, sau 6 năm triển khai, Pháp lệnh Quản lý thị trường đã tạo được bước chuyển biến tích cực trong công tác chỉ đạo, điều hành, quản lý, xây dựng lực lượng Quản lý thị trường ngày càng chuyên nghiệp, chính quy, nâng cao được hiệu lực, hiệu quả công tác Quản lý thị trường. Đồng thời, từng bước đáp ứng được niềm tin và kỳ vọng của người dân và Chính phủ đối với lực lượng. Theo đó, hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính của lực lượng Quản lý thị trường được triển khai đồng bộ, kịp thời, thống nhất từ Trung ương đến địa phương.

Theo Tổng Cục trưởng, kể từ khi Pháp lệnh ra đời, đặc biệt, từ khi chuyển đổi mô hình hoạt động theo ngành dọc, Tổng cục Quản lý thị trường cũng như lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã tiến công vào những “điểm nóng”, đánh trúng vào đường dây, ổ nhóm sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng lậu lớn mà trước đây chưa bao giờ làm được. Các vụ việc điển hình như, vụ tổng tấn công, kiểm tra 2 Trung tâm thương mại bán hàng giả tại Móng Cái, Quảng Ninh, hay như vụ việc kiểm tra, xử lý các điểm nóng về sản xuất và kinh doanh hàng giả tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh...

Lực lượng quản lý thị trường kiểm tra hàng hoá

Trong đại dịch Covid-19, lực lượng Quản lý thị trường đã thể hiện vai trò tiên phong trong trận chiến khi vừa kiểm tra, kiểm soát thị trường, vừa tham gia túc trực để điều phối các mặt hàng phòng, chống dịch tới tay người tiêu dùng với mức giá hợp lý. Không chỉ quyết liệt chỉ đạo trong lực lượng, Tổng cục Quản lý thị trường đã chủ động phối hợp các lực lượng chức năng, bộ, ngành để đẩy mạnh hoạt động kiểm tra kiểm soát thị trường. Ở cấp địa phương, lực lượng Quản lý thị trường quận, huyện đã xử lý nhiều vụ việc, địa bàn nổi cộm.

Thực tế chứng minh việc tinh giản bộ máy không làm yếu đi vai trò chủ công trong chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả trên thị trường nội địa, mà còn giúp lực lượng Quản lý thị trường ngày càng tinh nhuệ, chuyên nghiệp. Đến nay, cả lực lượng chỉ còn 376 đội Quản lý thị trường (giảm 45%) so với trước đây là 681 Đội Quản lý thị trường.

Bước vào giai đoạn hội nhập, Tổng cục Quản lý thị trường đã chủ động đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin, coi đó là công cụ đi đầu tạo ra bước đột phá trong nâng cao hiệu quả hoạt động. Đến nay, lực lượng Quản lý thị trường đã ứng dụng có hiệu quả công nghệ thông tin trong công tác Quản lý thị trường, đưa vào vận hành chính thức Cổng thông tin điện tử; hệ thống quản lý văn bản điện tử; hệ thống thư điện tử công vụ; cơ sở dữ liệu và quản lý công tác tài chính; hệ thống hội nghị trực tuyến với 63 điểm cầu...

Đặc biệt, từ 1/2/2022, lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã áp dụng Hệ thống xử lý vi phạm hành chính (INS). Đây là bước tiên phong trong chuyển đổi số ở lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính, là công cụ hữu hiệu góp phần vào công tác quản lý địa bàn, dễ dàng xác định các hành vi tái phạm của các tổ chức, cá nhân mà lực lượng Quản lý thị trường trong cả nước đã kiểm tra, xử lý.

Công tác thông tin truyền thông đặc biệt được quan tâm, triển khai xây dựng vận hành trang Website của Tổng cục và trang Website các Cục địa phương; chủ động phối hợp với các cơ quan thông tấn báo chí Trung ương và địa phương trao đổi thông tin tạo sự minh bạch trong hoạt động; cung cấp các thông tin hình ảnh hoạt động của lực lượng một cách thường xuyên, liên tục, chính xác và kịp thời là tiếng nói chính thống của lực lượng đến với công chúng, đến với người tiêu dùng nhanh chóng và có tính thời sự cao...

Trong 6 năm thực hiện Pháp lệnh Quản lý thị trường và 4 năm hoạt động theo mô hình Tổng cục ngành dọc, với chuyển biến mạnh mẽ trong công tác chỉ đạo, điều hành, phối hợp lực lượng, từng bước hiện đại hoá trang thiết bị, điều kiện làm việc, số lượng các vụ việc vi phạm pháp luật nghiêm trọng, có tổ chức, quy mô lớn, liên địa bàn được phát hiện, xử lý vượt trội so với những năm trước, nhiều vấn đề mới nảy sinh trong hoạt động thương mại có ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, người dân và doanh nghiệp đã được kịp thời dự báo, phát hiện và phản ứng hiệu quả.

Ngoài ra, việc nâng cao chất lượng đội ngũ công chức cũng được Tổng cục Quản lý thị trường đặc biệt coi trọng khi phối hợp với trường Đại học Kinh tế Quốc dân mở chuyên ngành đào tạo chính quy cử nhân Quản lý thị trường. “Đây là lần đầu tiên sau 65 năm thành lập mới có trường đào tạo chuyên ngành về công tác Quản lý thị trường, hướng tới xây dựng lực lượng Quản lý thị trường chính quy, hiện đại, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong tình hình mới” - ông Trần Hữu Linh khẳng định.

Xây dựng tổ chức chính quy, thống nhất

Có thể nói, sau gần 6 năm triển khai thi hành, nhiều nội dung của Pháp lệnh Quản lý thị trường đi sâu vào quy trình nghiệp vụ kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính của lực lượng Quản lý thị trường, trong khi phương thức, thủ đoạn của các đối tượng vi phạm thường xuyên thay đổi, khó lường do đó cần phải sửa đổi, bổ sung quy trình nghiệp vụ của lực lượng để phù hợp với tình hình thực tiễn. Tuy nhiên, việc sửa đổi các nội dung liên quan đến Pháp lệnh mất nhiều thời gian và phải đánh giá thường xuyên hơn. Đồng thời, hoạt động kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính của lực lượng Quản lý thị trường được tiến hành theo thẩm quyền, trình tự, thủ tục chặt chẽ được pháp luật quy định.

Trước tình hình đó, Bộ Công Thương đã giao Tổng cục Quản lý thị trường xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Pháp lệnh Quản lý thị trường. Ngày 27/5/2022, Chính phủ ban hành Nghị định số 33/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Pháp lệnh Quản lý thị trường. Nghị định này thay thế Nghị định số 148/2016/NĐ-CP và Nghị định số 78/2019/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 148/2016/NĐ-CP.

Theo đó, Nghị định 33/2022/NĐ-CP bổ sung thêm thẩm quyền ban hành quyết định kiểm tra việc chấp hành pháp luật của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thương mại đối với chức danh cấp trưởng phòng nghiệp vụ thuộc Cục nghiệp vụ Quản lý thị trường; Đội trưởng Đội Quản lý thị trường cấp huyện trực thuộc Cục Quản lý thị trường cấp tỉnh; Đội Quản lý thị trường liên huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Đội Quản lý thị trường chuyên ngành; Đội Quản lý thị trường cơ động. Quy định này nhằm gia tăng thẩm quyền và tính chủ động của lực lượng chức năng trong công tác đấu tranh phòng, chống, xử lý các hành vi vi phạm hành chính ngày càng tinh vi hiện nay.

Bên cạnh đó, Nghị định 33/2022/NĐ-CP còn chỉnh lý về ngạch công chức, quản lý công chức để phù hợp với những quy định mới về cán bộ công chức hiện nay; bao gồm 4 ngạch: Kiểm soát viên cao cấp thị trường; kiểm soát viên chính thị trường; kiểm soát viên thị trường và kiểm soát viên trung cấp thị trường.

Chia sẻ về những hiệu quả của Nghị định này, Tổng Cục trưởng Trần Hữu Linh cho biết, sự ra đời của Nghị định 33/2022/NĐ-CP đã góp phần củng cố, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho công tác Quản lý thị trường. Đặc biệt, nâng cao năng lực, hiệu quả trong công tác đấu tranh phòng chống vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thương mại, đẩy mạnh phát triển lực lượng Quản lý thị trường theo hướng chính quy, chuyên nghiệp và từng bước hiện đại để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, lấy người dân làm trung tâm và lấy thước đo sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp để đánh giá chất lượng hoạt động của đội ngũ công chức, người lao động trong lực lượng Quản lý thị trường.