Thời gian gần đây tại Việt Nam, các cuộc thi hoa hậu, sắc đẹp đua nhau "nở rộ", tuy nhiên chất lượng lại khó kiểm soát, gây ra không ít các vụ lùm xùm, gây phản ứng trong dư luận. Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty luật SBLAW đã có cuộc trao đổi với Vuasanca về vấn đề này.

Thí sinh dự thi Hoa hậu Việt Nam năm 2022. Ảnh: Ban tổ chức

Dư luận hiện đang có những phản ứng mạnh trước việc các cuộc thi sắc đẹp đua nhau "nở rộ" và có không ít tiêu cực. Theo ông, vấn đề này có phải do lỗ hổng về quản lý?

Dưới góc độ pháp lý, cho đến nay, công tác kiểm soát và quản lý các cuộc thi sắc đẹp đã được quy định trong một số văn bản pháp luật một cách khá cụ thể.

Theo đó, điều kiện tổ chức cuộc thi sắc đẹp được quy định tại Khoản 1 Điều 16 Nghị định 144/2020/NĐ-CP quy định về hoạt động nghệ thuật biểu diễn như sau: Là đơn vị sự nghiệp công lập có chức năng biểu diễn nghệ thuật; hội chuyên ngành về nghệ thuật biểu diễn; tổ chức, cá nhân đăng ký kinh doanh hoạt động biểu diễn nghệ thuật theo quy định của pháp luật; phải đáp ứng điều kiện về an ninh, trật tự an toàn xã hội, môi trường, y tế và phòng, chống cháy nổ theo quy định của pháp luật; có văn bản chấp thuận tổ chức cuộc thi người đẹp, người mẫu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Theo khoản 5 Điều 12 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo, đối với hành vi tổ chức thi cuộc thi sắc đẹp mà không có văn bản chấp thuận sẽ bị phạt tiền từ 25.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng với cá nhân vi phạm, và gấp 02 lần với tổ chức vi phạm. Đồng thời, buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được khi tổ chức cuộc thi mà chưa được chấp thuận.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty luật SBLAW

Ngoài ra, tại Chỉ thị số 274/CT-BVHTTDL năm 2022, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã chỉ đạo Cục Nghệ thuật biểu diễn kiểm tra, theo dõi việc tổ chức các cuộc thi người đẹp, người mẫu; quản lý chặt chẽ số lượng, chất lượng các cuộc thi trên địa bàn; tăng cường công tác phối hợp quản lý đối với sự kiện có quy mô lớn, có yếu tố nước ngoài, liên quan đến công tác dân tộc, bình đẳng giới, trẻ em, được tổ chức nhiều vòng ở nhiều địa phương.

Tuy vậy, phải thấy rằng, dù đã có hành lang pháp lý nêu trên, việc ban tổ chức các cuộc thi hoa hậu vẫn có những sai phạm, làm dấy lên những phản ứng từ công chúng, khiến cho các cuộc thi giảm đi giá trị và mục tiêu đề ra. Thậm chí, có một số cuộc thi đã bị xử phạt, đơn cử như các cuộc thi vi phạm về điều kiện tổ chức cũng đã được cơ quan chức năng xử lý, như cuộc thi Miss International Queen Vietnam 2023 vào tối ngày 08/04/2023, cuộc thi Miss Petite Vietnam 2023 vào tháng 3/2023 và Cuộc thi Miss Peace Vietnam 2022.

Một trong những lý do khiến cho dư luận "dậy sóng", tranh cãi đối với các cuộc thi hoa hậu gần đây là sự thiếu minh bạch về kết quả. Dưới góc độ pháp lý, ông nhìn nhận như thế nào về vấn đề này?

Khi nói đến sự thiếu minh bạch kết quả trong các cuộc thi hoa hậu, chúng ta đang đề cập đến những hành vi cố ý can thiệp vào quá trình chấm điểm, đánh giá để đảm bảo một thí sinh cụ thể giành chiến thắng, bất kể kết quả đó có phản ánh đúng năng lực và sự thể hiện của các thí sinh khác hay không.

Theo đó, việc gian lận kết quả sẽ xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của các thí sinh khác, theo quy định tại Điều 3 Nghị định 144/2020/NĐ-CP, một trong các quy định cấm trong hoạt động nghệ thuật biểu diễn là xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.

Bên cạnh đó, tại Khoản 6 Điều 12 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với hành vi tổ chức thi người đẹp, người mẫu có tác động tiêu cực đến đạo đức, sức khỏe cộng đồng và tâm lý xã hội; xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.

Hình thức xử phạt bổ sung là đình chỉ hoạt động tổ chức thi người đẹp từ 6 tháng đến 12 tháng. Ngoài ra, chủ thể vi phạm còn bị buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm.

Nhiều ý kiến cho rằng, bên cạnh các cuộc thi sắc đẹp nghiêm túc, có tác động thực sự theo nghĩa tích cực có không ít cuộc thi sắc đẹp bị chi phối bởi lợi ích kinh doanh. Để tránh biến tướng vì mục đích lợi nhuận, cơ quan chức năng cần phải siết chặt hoạt động tổ chức các cuộc thi hoa hậu ra sao, thưa ông?

Hiện nay, các cuộc thi sắc đẹp không chỉ “bùng nổ” về số lượng mà còn gia tăng hàng loạt các vi phạm, nhất là việc tổ chức các cuộc thi sắc đẹp không phép. Để siết chặt hoạt động tổ chức các cuộc thi hoa hậu, theo tôi cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần:

Thứ nhất, về quản lý chất lượng các cuộc thi sắc đẹp, Nhà nước cần quy định cụ thể hơn về các đơn vị cấp phép biểu diễn; điều kiện; số lượng và chất lượng cuộc thi sắc đẹp tại Việt Nam. Cần thiết có thể thiết lập cơ sở dữ liệu nằm phục vụ công tác quản lý về hoạt động này.

Thứ hai, cần có các chế tài nghiêm khắc hơn đối với các trường hợp cố tình vi phạm. Theo quy định tại Nghị định 38/2021/NĐ-CP thì mức phạt cho các hành vi vi phạm về việc thực hiện các cuộc thi sắp đẹp trái phép chưa đủ răn đe, dẫn đến một số đơn vị không ngại tổ chức không phép, chấp nhận sai phạm để thu lợi bất chính và nộp phạt sau.

Thứ ba, cần thẩm định chặt chẽ hồ sơ trước khi tham mưu chấp thuận hoặc không chấp thuận tổ chức các cuộc thi người đẹp, người mẫu. Vấn đề hậu kiểm cũng là một vấn đề đáng quan tâm với các cuộc thi sắc đẹp. Tăng cường kiểm tra, theo dõi sau khi cấp văn bản chấp thuận. Kiên quyết dừng cuộc thi người đẹp, người mẫu có dấu hiệu vi phạm, cũng như chỉ đạo việc thu hồi danh hiệu, giải thưởng, hủy kết quả cuộc thi trong trường hợp có vi phạm pháp luật

Về bản thân người đạt giải từ các cuộc thi sắc đẹp, theo ông, chúng ta cần phải tăng chế tài như thế nào để họ xứng đáng với danh hiệu, không làm ảnh hưởng đến tiêu chuẩn sắc đẹp và giá trị đạo đức trong xã hội?

Để đảm bảo những người đạt giải thưởng sắc đẹp thực sự xứng đáng với danh hiệu của họ và duy trì tiêu chuẩn sắc đẹp cùng giá trị đạo đức trong xã hội, cần tăng cường các chế tài, như: Kiểm tra kỹ lưỡng hồ sơ ứng viên cả về lý lịch, hành vi và thành tích; thiết lập các tiêu chuẩn ứng xử rõ ràng và nghiêm ngặt; giám sát và đánh giá liên tục sau khi đạt giải.

Ngoài ra, cần áp dụng chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với các vi phạm, bao gồm tước bỏ danh hiệu và công khai thông tin; cung cấp giáo dục và đào tạo liên tục về đạo đức và trách nhiệm xã hội; và tạo kênh thông tin để cộng đồng phản hồi về hành vi của người đạt giải.

Những biện pháp trên, tôi cho rằng không chỉ bảo vệ uy tín của các giải thưởng sắc đẹp mà còn góp phần nâng cao giá trị đạo đức và tiêu chuẩn sắc đẹp trong xã hội.

Xin cảm ơn ông!