Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn nút khởi động khu nông nghiệp công nghệ cao tại VinEco Hà Nam

Tuy nhiên, trên con đường đó hiện có hai thách thức lớn mà các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng doanh nghiệp (DN) phải nỗ lực vượt qua.

Thách thức thứ nhất: Thiếu đất sản xuất quy mô lớn.

Nghe có vẻ vô lý bởi một quốc gia nông nghiệp lại thiếu đất sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, nhưng thực tế đúng vậy. Hiện nay cả nước có gần 60 triệu người làm nông nghiệp, bình quân đất canh tác là 4.280m2/hộ (khoảng 1.150m2/người). Cản ngại lớn nhất với DN đầu tư vào nông nghiệp là đất đai, vì đất đã được giao hết cho người dân.

Câu chuyện DN rất khó làm chủ những cánh đồng lớn để đầu tư nông nghiệp công nghệ cao đã diễn ra từ rất nhiều năm qua.

Theo Luật Đất đai, đất đai thuộc sở hữu toàn dân, nông dân không có quyền bán mà chỉ được cho thuê hoặc liên kết, vì vậy, việc tích tụ ruộng đất vô cùng khó. Điều đáng buồn là nhiều nơi, nông dân bỏ ruộng không canh tác, nhưng DN vẫn không thể thỏa thuận được để tích tụ đất cho sản xuất lớn. Việc liên kết với nông dân thông qua các hợp tác xã cũng bất khả thi...

Thách thức thứ hai: Nguồn vốn đầu tư vào nông nghiệp không nhiều.

Hiện có 5 nguồn vốn dành cho nông nghiệp, nông thôn, gồm: Vốn đầu tư từ ngân sách, vốn ODA, vốn FDI, tài chính vi mô và tín dụng ngân hàng.

Nhưng, vốn đầu tư cho nông nghiệp từ ngân sách rất ít, chỉ chiếm khoảng 6% tổng vốn đầu tư kinh tế, xã hội. Vốn ODA lũy kế đến nay là 5,5 tỷ USD, chiếm 7% trong tổng vốn ODA vào Việt Nam. Vốn FDI còn thấp hơn, lũy kế đến nay là 3,72 tỷ USD, chỉ chiếm 1,5% tổng vốn FDI vào Việt Nam. Còn tài chính vi mô (các quỹ, hiệp hội…) đầu tư vào nông nghiệp mới chỉ chiếm 4% GDP. Vốn tín dụng ngân hàng còn nhiều điểm nghẽn khi có trên 70% DN khó tiếp cận, nhất là DN nhỏ và vừa. Những con số đó nói lên điều gì?

Theo Bộ NN&PTNT, số DN đầu tư vào nông nghiệp tăng từ 2.390 DN năm 2007 lên 4.080 DN sau 9 tháng đầu năm 2016, nhưng cũng chỉ chiếm xấp xỉ 1% tổng số DN, rất khiêm tốn. Điều đáng nói là 55% DN đầu tư vào nông nghiệp có quy mô vốn dưới 5 tỷ đồng... Số DN có tiềm lực mạnh đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao như Vingroup, Hòa Phát, Vinamilk, TH TrueMilk chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Điểm đích nông nghiệp công nghệ cao xem ra vẫn còn xa (!?)