Tinh thần "tương thân, tương ái", những chia sẻ ấm áp, sâu đậm tình đồng bào đang được lan toả trước các thiệt hại, đau thương mà cơn bão số 3 gây ra đối với người dân miền Bắc. Tuy nhiên, cũng đã xuất hiện những hành vi trục lợi, lợi dụng sự mất mát của người dân để làm hình ảnh của một số cá nhân khiến dư luận hết sức phẫn nộ, bởi những hành vi này đang đi ngược lại các giá trị đạo đức, văn hoá của dân tộc. PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội có cuộc trao đổi với Vuasanca về vấn đề này.

Tinh thần "tương thân, tương ái", những chia sẻ ấm áp, sâu đậm tình đồng bào luôn được khơi dậy mạnh mẽ trước các khó khăn. Ảnh: ST

Thưa ông, trước thiệt hại của cơn bão số 3, tinh thần "tương thân, tương ái" của dân tộc đang được phát huy mạnh mẽ. Ông chia sẻ và cảm nhận gì về tinh thần này?

Tinh thần "tương thân, tương ái" của dân tộc Việt Nam luôn là một giá trị truyền thống quý báu. Và qua những khó khăn, thiệt hại từ cơn bão số 3 (Yagi), tinh thần ấy lại được khơi dậy mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Như chúng ta thấy, khi thiên tai xảy ra, không chỉ chính quyền mà từng người dân đều sẵn lòng dang tay giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau, từ những nhu yếu phẩm, tài chính đến việc cùng chung tay tái thiết các vùng bị ảnh hưởng. Đây không chỉ là hành động cứu trợ mà còn là minh chứng cho một giá trị nhân văn sâu sắc, biểu tượng của tình người.

Nhìn lại lịch sử, từ bao đời nay, người Việt Nam luôn có câu “lá lành đùm lá rách”, “bầu ơi thương lấy bí cùng” không để ai phải đơn độc trước gian khó. Chính tình cảm này đã tạo nên một xã hội gắn kết, nơi sự đồng lòng không chỉ giúp chúng ta vượt qua khó khăn trước mắt mà còn trở thành động lực để đất nước phát triển mạnh mẽ hơn sau mỗi thử thách.

Trước các hậu quả từ cơn bão số 3, tinh thần tương thân tương ái ấy lại càng khẳng định sự đoàn kết, nhân hậu của người Việt Nam – một điểm tựa vững chắc để chúng ta đối diện với mọi khó khăn trong tương lai.

Tuy nhiên, trong khó khăn, đau thương của đồng bào cũng đã xuất hiện tình trạng lợi dụng làm hình ảnh, thậm chí cắt xén tiền từ thiện, cứu trợ của một số cá nhân? Theo ông hành vi này cần lên án ra sao?

Hành vi lợi dụng sự khó khăn của đồng bào để trục lợi, hay làm hình ảnh giả tạo dưới vỏ bọc từ thiện, thực sự là điều cần phải lên án mạnh mẽ. Trong những lúc đất nước đối diện với thiên tai, lòng tốt và sự tương thân tương ái là những giá trị cần được bảo vệ và tôn vinh. Nhưng khi ai đó lợi dụng nỗi đau và mất mát của người khác để trục lợi cho bản thân, điều đó không chỉ gây tổn thương lớn cho những người đang chịu đựng khó khăn, mà còn làm xói mòn lòng tin của cộng đồng.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội

Đối với việc cắt xén tiền từ thiện hoặc dùng việc cứu trợ để phô trương, quảng bá cho lợi ích cá nhân là hành vi không chỉ trái với đạo đức, mà còn đi ngược lại tinh thần nhân ái của dân tộc. Những hành vi lợi dụng cần phải được phê phán nghiêm khắc và xử lý theo đúng quy định pháp luật, để đảm bảo rằng tình thương và sự giúp đỡ không bị lợi dụng và tổn hại. Chỉ có như vậy, tinh thần đoàn kết và nhân ái của chúng ta mới giữ vững được ý nghĩa chân thực và cao cả.

Vậy, dưới góc độ chuyên gia nghiên cứu văn hoá, theo ông chúng ta cần chấn chỉnh những hành vi không chuẩn mực trên như thế nào?

Việc chấn chỉnh những hành vi không chuẩn mực, đặc biệt trong bối cảnh thiên tai, đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện và sâu sắc. Đầu tiên, cần tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về các giá trị văn hóa truyền thống, như tinh thần tương thân tương ái, lòng nhân ái và sự đoàn kết. Việc này có thể thực hiện thông qua các chương trình giáo dục, truyền thông và các hoạt động cộng đồng nhằm khơi dậy và củng cố những giá trị tốt đẹp trong xã hội.

Bên cạnh đó, cần xây dựng và thực thi các quy định, chính sách rõ ràng nhằm ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng, trục lợi trong các hoạt động từ thiện và cứu trợ. Sự minh bạch và công khai trong việc quản lý và phân phối nguồn lực cứu trợ sẽ giúp tăng cường lòng tin của cộng đồng và đảm bảo rằng sự giúp đỡ đến đúng đối tượng cần thiết.

Đồng thời, phát huy vai trò của các tổ chức xã hội, đoàn thể và cộng đồng trong việc giám sát, phản ánh và đề xuất các giải pháp chấn chỉnh hành vi không chuẩn mực. Sự tham gia tích cực của cộng đồng sẽ tạo nên một mạng lưới giám sát hiệu quả, đảm bảo rằng các giá trị văn hóa và đạo đức được tuân thủ và phát huy.

Ngoài ra, việc chấn chỉnh hành vi không chuẩn mực không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan chức năng mà còn là của mỗi cá nhân trong xã hội. Mỗi người cần tự giác nâng cao ý thức, trách nhiệm và lòng nhân ái, góp phần xây dựng một cộng đồng đoàn kết, văn minh và phát triển bền vững.

Ông có lời khuyên gì để tinh thần "tương thân, tương ái" luôn được thể hiện đúng ý nghĩa? Cũng như hoạt động từ thiện cần triển khai như thế nào cho hiệu quả, thiết thực và tránh lãng phí ?

Tôi tin rằng, để tinh thần "tương thân, tương ái" luôn được thể hiện đúng với ý nghĩa và bản chất cao đẹp của nó, chúng ta cần khơi dậy và duy trì những giá trị truyền thống văn hóa đã gắn kết cộng đồng người Việt qua bao thế hệ. Lời khuyên của tôi là hãy giữ cho tinh thần này không chỉ dừng lại ở hành động bề nổi mà phải thấm sâu vào tấm lòng, tư duy của mỗi cá nhân và tổ chức.

Trước hết, hoạt động từ thiện cần xuất phát từ tấm lòng chân thành, với mục tiêu cao nhất là giúp đỡ những người đang thực sự cần hỗ trợ. Cần tránh việc biến từ thiện thành công cụ để xây dựng hình ảnh hay đạt được lợi ích cá nhân. Hoạt động từ thiện chỉ có ý nghĩa khi nó mang lại giá trị thực sự, không chỉ là món quà vật chất mà còn là sự động viên tinh thần, lòng tin vào sự chia sẻ của cộng đồng.

Đặc biệt, hoạt động từ thiện cũng cần được triển khai một cách minh bạch, khoa học và hiệu quả. Việc lập kế hoạch rõ ràng, phân tích nhu cầu cụ thể của từng khu vực, từng đối tượng sẽ giúp đảm bảo rằng nguồn lực được phân bổ đúng chỗ, tránh tình trạng lãng phí hoặc không công bằng. Sự giám sát từ cộng đồng và các tổ chức có thẩm quyền sẽ tạo nên môi trường minh bạch, giúp cho những hành động từ thiện giữ được tính trung thực và bền vững.

Cuối cùng, từ thiện không chỉ là việc của một vài cá nhân hay tổ chức, mà cần là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Nếu mỗi người đóng góp dù ít dù nhiều, không chỉ bằng vật chất mà còn bằng tình yêu thương và sự sẻ chia, chúng ta sẽ giữ gìn và phát huy được tinh thần "tương thân tương ái" – một nét đẹp trong văn hóa Việt Nam – một cách thiết thực và bền vững.

Xin cảm ơn ông!