Thời gian qua, giá cà phê trong nước liên tục tăng cao, nhiều nông dân đã đầu tư trồng mới hoặc phá bỏ cây khác để trồng cà phê. Điển hình như ở tỉnh Gia Lai, hiện có khoảng 100.600 ha cà phê, trong đó, 90.000 ha đang trong giai đoạn kinh doanh, năng suất bình quân đạt trên 3,1 tấn nhân/ha, sản lượng hơn 281 ngàn tấn/năm.

Việc nhiều hộ dân đua nhau trồng mới, tái canh cà phê khiến giá cây giống ở địa phương này tăng cao và khan hiếm nguồn cung.

Theo các chuyên gia, những diễn biến giá cả thời gian qua thể hiện những bước đi, thăm dò và giám sát thị trường của các nhà đầu tư, trong đó có cả giới đầu cơ.

Đến nay, nguồn hàng cà phê nhân trữ trong dân đã cạn. Việc này liên quan hoạt động sản xuất thời gian qua, khi thị trường lên giá, ai cũng tranh thủ bán ra. Thị trường nông sản đã không có được sự điều tiết quản lý, dự báo chặt chẽ, người nông dân tự quyết đầu ra sản phẩm. Cho nên, trước Tết Giáp Thìn, cà phê trữ sẵn của người dân đã bán xong.

Gần 3 tháng qua, giá tiếp tục tăng, nông dân không còn cà phê nữa. Tác động ngược lại là các doanh nghiệp kinh doanh lúng túng với nguy cơ thiếu hụt hàng cho các hợp đồng xuất khẩu. Họ buộc phải mua vét cà phê bị giảm chất lượng, hoặc phải mua lại cà phê từ các thương lái, và hoạt động xuất khẩu khó khăn. Như vậy, thị trường tăng giá đồng nghĩa thương lái thao túng thị phần.

Người nông dân mong thúc đẩy sản xuất để thu hoạch lại cà phê trước khi thị trường dao động giảm. Mùa vụ cà phê đang chuẩn bị thu hoạch hiện nay hứa hẹn niềm tin đó, buộc họ phải chấp nhận đầu tư đầu vào tăng, vì vật tư nông nghiệp tăng.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, tháng 5/2024, xuất khẩu cà phênước ta đạt 95.000 tấn với tổng trị giá 400 triệu USD, giảm 44% về lượng và giảm 38% về giá trị. Qua đó cho thấy nguồn cung ngày càng giảm, điều này được kỳ vọng sẽ tiếp tục hỗ trợ giá cà phê neo cao trong thời gian tới.

Tính chung 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt 833.000 tấn, trị giá 2,9 tỷ USD, giảm 3,9% về lượng, nhưng tăng 43,9% về trị giá so với cùng kỳ. Trong đó, cà phê Robusta chiếm khoảng 82% tổng lượng xuất khẩu.

Với triển vọng kinh tế toàn cầu tích cực hơn, tiêu thụ cà phê đang được dự báo sẽ tăng trưởng từ 2% đến 3% trong thời gian vụ thu 2024/2025. Mức tăng tiêu thụ cà phê toàn cầu nói chung được nhiều nhà dự báo độc lập cho rằng sẽ tăng trưởng trung bình khoảng 0,95% so với năm trước, có thể đạt tổng cộng 171,50 triệu bao trong niên vụ 2024/25 sắp tới.

Sự tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi các thị trường tiêu dùng cà phê tương đối mới và các nước sản xuất như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Trung Đông và Việt Nam, những nước đã ghi nhận mức tiêu thụ cà phê nội địa tăng.

Trong khi đó, thị trường cà phê cũng có sự thay đổi vai của hai loại hàng hóa chính. Cách đây 2 năm, giá cà phê Robusta xuất khẩu chỉ bằng một nửa cà phê Arabica thì nay, mọi việc đã đổi khác hoàn toàn. Theo Vicofa, Việt Nam chủ yếu sản xuất cà phê Robusta (chiếm hơn 94% diện tích và sản lượng) còn cà phê Arabica (chủ yếu giống Catimo) chiếm tỉ trọng thấp. Điều này có nghĩa ngành cà phê Việt Nam đã hưởng lợi từ diễn biến mới của giá 2 loại cà phê chính trên thế giới.

Nguồn cung cà phê của Việt Nam đang cạn dần trong khi triển vọng vụ mùa tới cũng không mấy khả quan. Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) mới đây dự báo giá cà phê sẽ tăng trở lại, chủ yếu đến từ việc giới đầu tư gia tăng lo ngại đối với triển vọng nguồn cung từ Việt Nam.

Hiện các quỹ đầu cơ đã gia tăng vị thế mua ròng với dự báo nguồn cung Robusta từ Việt Nam sẽ còn tiếp tục khan hiếm trong thời gian tới. Thông tin từ nhà giao dịch Volcafe, sản lượng cà phê Robusta niên vụ 2024/2025 của Việt Nam ước đạt 24 triệu bao, mức thấp nhất trong vòng 13 năm, do thời tiết không thuận lợi.

Còn theo báo cáo của Cơ quan thường trú nước ngoài Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA Post), sản lượng cà phê của Việt Nam trong niên vụ 2024-2025 dự báo vào khoảng 29 triệu bao (loại 60 kg/bao), giảm nhẹ so với ước tính 29,1 triệu bao của niên vụ 2023-2024.

Trong đó, sản lượng cà phê Robusta đạt 27,85 triệu bao, thấp hơn so với mức 28 triệu bao của niên vụ trước, sản lượng Arabica sẽ tăng nhẹ lên 1,15 triệu bao.

USDA Post cho rằng tổng diện tích cà phê tại Việt Nam ​​sẽ duy trì ổn định ở mức khoảng 600.000 ha trong vài năm tới. Nông dân có thể kiếm được thu nhập gấp đôi trồng sầu riêng so với trồng cà phê. Tuy nhiên, giá cà phê tăng đã giúp ổn định diện tích cà phê và đây vẫn là cây trồng quan trọng ở các tỉnh vùng cao như Lâm Đồng và Đăk Lăk.

Xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong niên vụ 2023-2024 được dự báo vào khoảng 26,85 triệu bao (GBE), giảm khoảng 5% so với niên vụ trước. Con số này được dự đoán sẽ tiếp tục giảm xuống 26,5 triệu bao trong niên vụ tới.

Nguyên nhân là tồn kho cà phê của Việt Nam giảm mạnh từ mức 3,6 triệu bao của niên vụ 2022-2023 xuống chỉ còn 892 nghìn bao trong niên vụ 2023-2024 và chỉ còn 492 nghìn bao vào niên vụ 2024-2025.

Các báo cáo gần đây từ ​​USDA cũng đưa ra bức tranh trái chiều về sản lượng cà phê của các nước. Theo đó, sản lượng dự kiến tăng ở Brazil​​ và phục hồi ở Indonesia, Colombia, Peru, Mexico, Nicaragua. Ngược lại, triển vọng có vẻ tiêu cực đối với Guatemala, Costa Rica và đặc biệt là Honduras.