Lãnh đạo Bộ quốc phòng thăm quan khu trưng bày thiết bị quân sự. (Ảnh: HM)

1. Đánh giá tổng quát về tình hình quốc phòng - an ninh

A. Về tình hình:

Trong nhiệm kỳ qua, bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, tình hình thế giới, khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, khủng hoảng chính trị diễn ra ở nhiều nơi, nhiều nước; cạnh tranh về nhiều mặt ngày càng quyết liệt giữa các nước lớn tại khu vực; diễn biến phức tạp trên Biển Đông,….đã tác động không nhỏ đến quốc phòng-an ninh nước ta. Trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều phức tạp, chúng ta vẫn giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo đảm quốc phòng-an ninh và trật tự an toàn xã hội; toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đã nỗ lực phấn đấu đạt được những thành tựu quan trọng. Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, cấp ủy chỉ huy các cấp đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm, hoàn thành tốt các mục tiêu, nhiệm vụ quốc phòng-an ninh; tham mưu cho Đảng, Nhà nước thực hiện tốt nhiệm vụ quân sự-quốc phòng. Quốc phòng, an ninh được tăng cường; chủ động đánh giá, dự báo, xử lý đúng đắn các tình huống, không để bị động, bất ngờ, nhất là trong đấu tranh bảo vệ chủ quyền biên giới, lãnh thổ, vùng trời, vùng biển, đảo; bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

B. Dự báo tình hình thế giới, khu vực và đất nước trong những năm tới

Trong những năm tới, tình hình thế giới sẽ còn nhiều diễn biến phức tạp khó lường, nhưng hòa bình, độc lập dân tộc, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn. Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tiếp tục được đẩy mạnh. Hợp tác, cạnh tranh, đấu tranh và sự tùy thuộc lẫn nhau giữa các nước, nhất là giữa các nước lớn ngày càng tăng. Cuộc cách mạng khoa học-công nghệ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy sự phát triển nhảy vọt trên nhiều lĩnh vực, tạo ra cả thời cơ và thách thức đối với mọi quốc gia. Tình hình chính trị-an ninh thế giới thay đổi nhanh chóng, diễn biến phức tạp, khó lường; tình trạng xâm phạm chủ quyền quốc gia, tranh chấp lãnh thổ và tài nguyên, xung đột sắc tộc, tôn giáo, can thiệp lật đổ, khủng bố, chiến tranh mạng, chiến tranh cục bộ,… tiếp tục diễn ra gay gắt ở nhiều khu vực.

Châu Á-Thái Bình Dương, trong đó có khu vực Đông Nam Á, tiếp tục là trung tâm phát triển năng động, có vị trí địa kinh tế-chính trị chiến lược ngày càng quan trọng trên thế giới. Đồng thời, đây cũng là khu vực cạnh tranh chiến lược giữa một số nước lớn, có nhiều nhân tố bất ổn. Tranh chấp lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo trong khu vực và trên Biển Đông tiếp tục diễn ra gay gắt, phức tạp. ASEAN trở thành cộng đồng, tiếp tục phát huy vai trò quan trọng trong duy trì hòa bình, ổn định, thúc đẩy hợp tác, liên kết kinh tế trong khu vực, nhưng cũng đứng trước nhiều khó khăn, thách thức cả bên trong và bên ngoài.

Ở trong nước, thế và lực, sức mạnh tổng hợp của đất nước tăng lên, uy tín quốc tế của nước ta ngày càng được nâng cao, tạo ra những tiền đề quan trọng để ta tiếp tục tăng cường củng cố quốc phòng-an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới. Tuy nhiên, nhận thức của một số cán bộ các cấp, các ngành về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới chưa thật đầy đủ, sâu sắc. Kết hợp giữa phát triển kinh tế-xã hội với đảm bảo quốc phòng-an ninh trên một số lĩnh vực, địa bàn có lúc, có nơi chưa chặt chẽ. Việc quán triệt và triển khai thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng-an ninh của một số cấp ủy, chính quyền có nơi, có lúc chưa kiên quyết, triệt để; còn thiếu những giải pháp mang tính chiến lược, tổng thể. Cơ chế, chính sách, pháp luật về quốc phòng-an ninh chưa hoàn thiện.

2. Phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp tăng cường quốc phòng - an ninh bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng sau khi đánh giá những thành tựu về quốc phòng, an ninh đã đạt được trong 5 năm qua (2010 - 2015) và khẳng định: "Độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, chế độ xã hội chủ nghĩa, an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được giữ vững. Thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân được củng cố; tiềm lực quốc phòng, an ninh được tăng cường, nhất là trên các địa bàn chiến lược, xung yếu, phức tạp. Công tác giáo dục bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh được triển khai rộng rãi. Sự phối hợp quốc phòng, an ninh, đối ngoaị được chú trọng hơn". Đồng thời, Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng cũng chỉ ra một số mặt còn hạn chế, khuyết điểm: “… Nhận thức về quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân của một số cán bộ, đảng viên trong các ngành, các cấp chưa đầy đủ, sâu sắc, thiếu cảnh giác trước âm mưu “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch và “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ chưa được ngăn chặn, đẩy lùi. Công tác bảo vệ an ninh chính trị trong một số lĩnh vực còn có những thiếu sót; xử lý tình hình phức tạp nảy sinh ở cơ sở có lúc, có nơi còn bị động, tội phạm hình sự, tệ nạn xã hội, an ninh chính trị và trật tự, an toàn xã hội ở một số địa bàn còn diễn biến phức tạp. Việc gắn kết giữa phát triển kinh tế với củng cố, tăng cường sức mạnh quốc phòng - an ninh, đặc biệt tại các vùng chiến lược, biển, đảo còn chưa chặt chẽ”. Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng đã định hướng cho 5 năm tới (2016-2020) là: "Tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới". Những định hướng đối với sự nghiệp quốc phòng - an ninh trong thời kỳ mới đến năm 2020 là rất quan trọng.

Tôi xin có mấy ý kiến góp phần bổ sung, làm rõ thêm một số định hướng cơ bản trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng là: Xác định mục tiêu, nhiệm vụ, xây dựng lực lượng, tăng cường sức mạnh quốc phòng - an ninh cả về tiềm lực và thế trận, hoàn thiện cơ chế, đấu tranh quốc phòng - an ninh trong tình hình mới.

Một là, về mục tiêu, nhiệm vụ của quốc phòng, an ninh trong thời kỳ mới

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng đã định hướng mục tiêu trọng yếu của quốc phòng-an ninh là: “Phát huy mạnh mẽ sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị để bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo vệ công cuộc đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo vệ lợi ích quốc gia-dân tộc; bảo vệ nền văn hoá dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội”. Theo chúng tôi, cần bổ sung: Chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch và sẵn sàng ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống mang tính toàn cầu, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống.

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng cũng đã định hướng về mục tiêu, nhiệm vụ của quốc phòng-an ninh là rất cơ bản và toàn diện, bao gồm cả việc xác định phạm vi, đối tượng bảo vệ và xác định mức độ, tính chất bảo vệ của quốc phòng-an ninh là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa.

Về nhiệm vụ: “Tăng cường quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nước và của toàn dân, trong đó, Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt”.

Như vậy, định hướng về mục tiêu, nhiệm vụ tăng cường quốc phòng - an ninh có vai trò quan trọng chi phối toàn bộ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới, tạo cơ sở cho toàn bộ quan điểm về tăng cường quốc phòng-an ninh của Đảng ta trong thời kỳ mới.

Hai là, về xây dựng lực lượng quốc phòng - an ninh

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng xác định những nội dung cơ bản về xây dựng lực lượngquốc phòng-an ninh là: "Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, ưu tiên hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng quan trọng; vững mạnh về chính trị, nâng cao chất lượng tổng hợp sức mạnh chiến đấu, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân".

Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, cần tăng cường nguồn lực cho quốc phòng-an ninh. Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng lưỡng dụng; tăng cường nguồn lực, tạo cơ sở vật chất kỹ thuật, hiện đại cho Quân đội nhân dân và Công an nhân dân đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Tích cực chủ động chuẩn bị lực lượng đủ mạnh và các kế hoạch, phương án tác chiến cụ thể, khoa học, sẵn sàng bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh của Tổ quốc trong mọi tình huống.

Tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và sự nghiệp quốc phòng-an ninh. Tiếp tục hoàn thiện các chiến lược quốc phòng-an ninh và hệ thống cơ chế, chính sách về quốc phòng-an ninh trong điều kiện mới. Chủ động, tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng-an ninh.

Định hướng về xây dựng lực lượng quốc phòng-an ninh nêu trên đã thể hiện quan điểm đúng đắn, nhất quán của Đảng ta tiếp tục đổi mới lĩnh vực quốc phòng-an ninh. Sau khi khẳng định quan điểm: "Xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại", Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XII của Đảng đặc biệt nhấn mạnh đến chất lượng tổng hợp của các lực lượng vũ trang, làm cho lực lượng vũ trang thật sự là lực lượng chính trị trong sạch, vững mạnh, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân, có số lượng hợp lý, có sức chiến đấu cao, lực lượng dự bị động viên hùng hậu, dân quân tự vệ rộng khắp, được nhân dân tin cậy, yêu mến.

Ba là, về tăng cường quốc phòng - an ninh cả về tiềm lực và thế trận

Theo chúng tôi, cần nhấn mạnh các nội dung quan trọng là: Tăng cường tiềm lực quốc phòng-an ninh, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân vững chắc. Chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch; ngăn chặn, phản bác những thông tin và luận điệu sai trái, đẩy lùi các loại tội phạm, sẵn sàng đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.

Kết hợp chặt chẽ kinh tế-văn hóa, xã hội với quốc phòng-an ninh và quốc phòng-an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng chiến lược quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội, chú trọng vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển đảo. Khắc phục triệt để những sơ hở, thiếu sót trong việc kết hợp kinh tế và quốc phòng-an ninh tại các địa bàn, nhất là địa bàn chiến lược. Kết hợp chặt chẽ quốc phòng-an ninh và đối ngoại, tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng-an ninh. Xây dựng “thế trận lòng dân” , tạo nền tảng vững chắc "xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố vững mạnh; giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội"; giải quyết kịp thời các mâu thuẫn, tranh chấp trong nhân dân làm nền tảng phát huy sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân làm nòng cốt.

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng chỉ rõ, tăng cường quốc phòng-an ninh cả về tiềm lực và thế trận, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc, nhằm phát huy cao độ sức mạnh quốc phòng-an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

Bốn là. về hoàn thiện cơ chế vận hành nhiệm vụ quốc phòng - an ninh

Trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng lần này tiếp tục có sự phát triển mới về xây dựng và hoàn thiện cơ chế lãnh đạo, quản lý đối với công tác quốc phòng-an ninh. Theo chúng tôi cần xác định 3 nội dung cơ bản sau:

Một là, "xây dựng, bổ sung cơ chế lãnh đạo của Đảng và quản lý nhà nước đối với hoạt động quốc phòng-an ninh. Tiếp tục thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với chế độ chính uỷ, chính trị viên, tăng cường công tác đảng, công tác chính trị trong quân đội".
Hai là, "phối hợp chặt chẽ hoạt động đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân; giữa ngoại giao chính trị với ngoại giao kinh tế và ngoại giao văn hoá; giữa đối ngoại với quốc phòng-an ninh ";
Ba là, "bổ sung, xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, các chính sách xã hội có quan hệ đến nhiệm vụ quốc phòng-an ninh. Hoàn thiện các chiến lược quốc phòng-an ninh và hệ thống cơ chế, chính sách về quốc phòng-an ninh trong điều kiện mới”; tăng cường vai trò của các cơ quan có chức năng nghiên cứu "phân tích, dự báo tình hình và làm tham mưu đề xuất các giải pháp thực hiện".

Năm là. về đấu tranh quốc phòng - an ninh trong điều kiện mới

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng đã xác định hai nhiệm vụ đấu tranh quốc phòng-an ninh trong thời kỳ mới là: (1). "Chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch và sẵn sàng ứng phó với các mối đe doạ an ninh phi truyền thống mang tính toàn cầu, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống". (2). "Coi trọng nhiệm vụ đảm bảo an ninh chính trị nội bộ; nâng cao khả năng tự bảo vệ của từng tổ chức, cơ quan, đơn vị và từng cá nhân". Đây là lần đầu tiên trong Dự thảo các văn kiện đại hội, Đảng ta đã nêu rõ định hướng về đấu tranh quốc phòng-an ninh thời kỳ mới là "Chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch và sẵn sàng ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống mang tính toàn cầu, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống " và "coi trọng nhiệm vụ đảm bảo an ninh chính trị nội bộ, nâng cao khả năng tự bảo vệ của từng tổ chức, cơ quan, đơn vị và từng cá nhân". Bởi vì, ngày nay, các thế lực thù địch rất coi trọng chiến lược "diễn biến hoà bình", bạo loạn, nhất là thủ đoạn thúc đẩy quá trình tự diễn biến với các hình thức đa dạng, bao gồm cả việc tiến hành các cuộc cách mạng sắc màu như chúng đã thực hiện ở một số nước.

Những định hướng về tăng cường quốc phòng-an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới mà Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng đã nêu là đúng đắn, có căn cứ khoa học và thực tiễn.

Trên đây là một số suy nghĩ nghiên cứu, góp phần bổ sung thêm vào Dự thảo các văn kiện trình Đại hội lần thứ XII của Đảng về tăng cường quốc phòng - an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới./.

Thượng tướng, Viện sĩ, TS Nguyễn Huy Hiệu
(Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng)