Xu hướng ăn hạt điều ngày càng tăng thể hiện qua việc thương mại điều thô đã tăng gấp đôi từ năm 2000 đến năm 2018 đạt 2,1 triệu tấn. Giá trị hạt điều cũng tăng gần 5 lần trong cùng thời kỳ. Việc phát triển thương mại điều mang lại lợi ích rất lớn cho các nước châu Phi, đứng đầu là Côte d’Ivoire. Theo thống kê, sản xuất điều của châu Phi đã tăng từ 1,53 triệu tấn năm 2000 lên 3,9 triệu tấn năm 2018, chiếm 63% sản lượng thế giới (03 nước châu Á là Việt Nam, Ấn Độ và Campuchia chiếm 35%). 20 nước châu Phi chiếm trên 50% sản lượng điều thô thế giới.

Ngành chế biến điều tại châu Phi còn kém phát triển

Nếu như châu Phi được hưởng lợi từ việc phát triển của thị trường điều thì những người trồng cũng như các doanh nghiệp xuất khẩu điều tại lục địa đen chỉ có được một phần nhỏ trong giá bán lẻ cuối cùng. Cũng giống như các loại nguyên liệu khác là ca cao, bông hay cà phê, đầu tư chế biến điều thô tại châu Phi vẫn còn ở mức thấp. Khoảng 90% điều thô sản xuất tại khu vực này được bán trên thị trường thế giới. Giá trị gia tăng chủ yếu được tạo ra từ châu Á, đứng đầu là Việt Nam, nước chế biến điều số 1 thế giới, tiếp đến là Ấn Độ. Giá trị gia tăng cũng được tạo ra tại châu Âu và Bắc Mỹ. Đây là những thị trường nhập khẩu nhân điều chủ yếu trong đó 60% điều mua được rang xay, ướp muối, đóng gói và tiêu thụ kèm theo rượu khai vị hoặc trộn vào một loại đồ uống, một thanh bột dinh dưỡng hoặc bỏ trong một sản phẩm khác.

Giá xuất khẩu quả điều của Ấn Độ sang EU cao gấp 3,5 lần giá mua từ những nhà sản xuất điều tại Côte d’Ivoire với sự chênh lệch 250%. Sau công đoạn chế biến thứ hai tại EU, giá điều tăng khoảng 2,5 lần so với giá xuất khẩu từ Ấn Độ và tăng khoảng 8,5 lần so với giá bán bên ngoài trang tại Côte d’Ivoire.

Mặc dù tỷ trọng điều chế biến hiện mới chỉ chiếm dưới 8% sản lượng điều sản xuất ra tại châu Phi song UNCTAD cũng ghi nhận đó là sự tiến bộ lớn trong những năm vừa qua. Trên thực tế, xuất khẩu điều nhân của châu Phi sang EU đã tăng hơn 20 lần từ 445 tấn (chiếm 1,15% tổng khối lượng nhập khẩu điều nhân của EU) năm 2000 lên 9 125 tấn năm 2019 (5,9%).

Nhập khẩu điều thô của Việt Nam từ châu Phi

Theo số liệu của Thương vụ Việt Nam tại Algeria, năm 2019, kim ngạch nhập khẩu điều thô của Việt Nam từ châu Phi đạt 1,64 tỷ USD, tăng 6,2% so với năm 2018. Các nước cung cấp chính là Bờ Biển Ngà (Côte d’Ivoire), kim ngạch 642 triệu USD, Ghana 260 triệu USD, Tanzania 200 triệu USD, Nigeria 194 triệu USD, Guinea 94 triệu USD, Burkina Faso 77,4 triệu USD, Benin 51,6 triệu USD, Togo 45 triệu USD, Senegal 28,8 triệu USD, Mozambique 28,3 triệu USD, Gambia 18,2 triệu USD...

Trong 10 tháng đầu năm 2020, Việt Nam đã nhập gần 1,4 triệu tấn điều thô, tương đương kim ngạch 1,54 tỷ USD, giảm lần lượt 3% về lượng và trên 13% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019.