Một loạt các thử thách kinh tế, bao gồm đại dịch Covid-19, xung đột Nga - Ukraine, lạm phát, đồng đôla mạnh lên, lập trường cứng rắn của Cục Dự trữ liên bang Mỹ, tình trạng hỗn loạn của thị trường chứng khoán, gián đoạn chuỗi cung ứng, biến động giá năng lượng và một số vấn đề địa chính trị khác đã và đang buộc nhiều quốc gia phải áp dụng các chiến lược mới để tồn tại và phục hồi.

Các nhà lãnh đạo của ASEAN, thông qua các hội nghị quan trọng của ASEAN và các diễn đàn với đối tác ngoại khối, đã thảo luận về các biện pháp để giải quyết các vấn đề khác nhau trong khu vực. Các chuyên gia kinh tế nhận định rằng, ASEAN duy trì đoàn kết để có sự thay đổi vận mệnh kinh tế trong thời kỳ hậu Covid đầy thách thức. Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh vai trò tiềm năng của Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) trong việc phục hồi khát vọng kinh tế của khu vực.

RCEP, hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, bao gồm khoảng 30% tổng sản phẩm quốc nội và dân số thế giới. RCEP đã được ký kết bởi 15 quốc gia, bao gồm Australia, Brunei, Campuchia, Trung Quốc, Indonesia, Nhật Bản, Lào, Malaysia, Myanmar, New Zealand, Philippines, Singapore, Hàn Quốc, Thái Lan và Việt Nam. Mười quốc gia là thành viên của ASEAN, trong khi bảy quốc gia là thành viên của Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Tại Diễn đàn Đối tác và lãnh đạo ASEAN 2022 được tổ chức ở Phnom Penh vào tháng 9, Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã nhấn mạnh việc thực thi RCEP đã và đang đóng góp vào sự phục hồi kinh tế sau Covid-19 một cách bền vững và toàn diện. ASEAN phải tận dụng tối đa các hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là Hiệp định RCEP, hiệp định thương mại tự do lớn nhất trong lịch sử toàn cầu.

Câu lạc bộ kinh tế ASEAN sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hội nhập kinh tế ASEAN gắn kết hơn thông qua việc đóng góp trong việc giám sát, đánh giá và tư vấn, một cách độc lập và chuyên nghiệp về việc thực hiện các thỏa thuận đã đạt được, đặc biệt là về các hiệp định thương mại tự do, Hiệp định RCEP và các hiệp định khác liên quan đến trụ cột kinh tế. RCEP là ví dụ tốt nhất về một hệ thống thương mại mở, bao trùm và dựa trên quy tắc phản ánh nguyện vọng thực sự và cam kết của các nước tham gia nhằm nâng cao hợp tác khu vực. Do đó, ASEAN luôn nỗ lực hơn nữa để thúc đẩy các sáng kiến ​​và hợp tác khu vực khác nhằm tận dụng tối đa tiềm năng phát triển của châu Á.

Các số liệu xuất khẩu mới nhất cho thấy Campuchia được hưởng lợi từ thỏa thuận RCEP. Thứ trưởng Bộ Thương mại kiêm phát ngôn viên Penn Sovicheat cho biết, RCEP đã tạo ra một thị trường rộng lớn cho ASEAN và tất cả các nước tham gia đều được hưởng lợi từ nó. Campuchia là một ví dụ thực tế, với tổng kim ngạch xuất khẩu của Vương quốc này sang các nước thành viên RCEP đã tăng đáng kể lên 3,28 tỷ đôla trong nửa đầu năm 2022.

Xuất khẩu của Campuchia sang RCEP đã tăng khoảng 9% so với cùng kỳ năm ngoái. RCEP đã đóng góp rất nhiều cho nền kinh tế ASEAN. Đánh giá những lợi ích có thể có của các quốc gia, bao gồm Campuchia, một báo cáo của Ngân hàng Thế giới cho biết khi xem xét kịch bản đầy đủ, với việc cắt giảm thuế quan, các biện pháp phi thuế quan và chi phí thương mại, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, Thái Lan, Campuchia, Việt Nam và Malaysia được lợi nhiều nhất. Những lợi ích tích cực này được kích thích khi giả định một cú hích năng suất. Theo kịch bản này, thu nhập thực tế ở Việt Nam và Malaysia tăng gần 5%.

Ở Nhật Bản, quốc gia thu được ít hơn theo kịch bản này, thu nhập thực tế tăng 0,5%. Điều thú vị là đối với Nhật Bản, tác động của bốn kịch bản RCEP là tương tự nhau, điều này cho thấy rằng hầu hết các lợi ích đều liên quan đến việc giảm thuế quan, ngược lại với các quốc gia còn lại, nơi mà việc giảm thuế dẫn đến những tác động rất nhỏ hoặc thậm chí là tiêu cực. tác động như ở Campuchia và Việt Nam.

Tác động tiêu cực ở những quốc gia này liên quan đến việc giảm doanh thu thuế quan và các điều khoản thương mại tiêu cực với giá hàng xuất khẩu giảm nhanh hơn giá nhập khẩu. Ở hầu hết các quốc gia, người ta thu được lợi ích đáng kể khi chi phí thương mại giảm xuống. Ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào Lào, những lợi ích đáng kể là kết quả của việc giảm bớt các biện pháp phi thuế quan. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, các ngành tăng trưởng hàng đầu ở Campuchia theo RCEP bao gồm hóa chất, cao su và nhựa (14,3%), gỗ và sản phẩm giấy (13,8%), và dệt may (6%).

Trong khi đó, đánh giá về triển vọng của RCEP và những lợi ích tiềm năng của ASEAN, Chủ tịch Liên đoàn Sản xuất Singapore Lennon Tan cho biết các doanh nghiệp đang xem xét phương pháp sản xuất Trung Quốc cộng một có xét đến tình hình địa chính trị. Trung Quốc đối với thị trường Trung Quốc và điểm cộng là ASEAN. Các nước khuyến khích các đối tác sản xuất của mình cũng như các nhà sản xuất đi vào ASEAN để tìm kiếm các địa điểm phù hợp để họ thực hiện lợi ích của mình.

RCEP có lợi thế rõ ràng khi trở thành một hiệp định toàn diện và đơn giản hóa các quy trình thay vì nhiều FTA ASEAN. Tuy nhiên, một số vấn đề mà các nhà sản xuất trong khu vực phải đối mặt. Đối với hầu hết các nhà sản xuất, đặc biệt là các nhà sản xuất quy mô nhỏ hơn, họ không biết phải tiến hành như thế nào. Các công ty lớn hơn cũng phải đối mặt với các vấn đề như quốc gia xuất xứ và đã bị kiểm toán, đặc biệt là từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Điều này buộc một số nhà sản xuất phải quay lại với các FTA trước đây. Vì vậy, các thành viên của RCEP hợp lý hóa quy trình và giúp các công ty dễ dàng áp dụng một số yêu cầu hơn.

Trong khi đó, một nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) quan sát thấy RCEP có khả năng tác động đến thu nhập lớn hơn Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Việc thực hiện RCEP bổ sung thêm 263 tỷ đô la vào thu nhập toàn cầu, dựa trên các dự báo cơ sở năm 2030. RCEP bổ sung thêm 496 tỷ USD cho xuất khẩu thế giới, trong khi CPTPP bổ sung thêm 312 tỷ USD.

Theo ADB, CPTPP dự kiến ​​sẽ bổ sung thêm 188 tỷ USD. CPTPP là một thỏa thuận thương mại giữa Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam. Nói về vai trò của RCEP và CPTTP trong việc phục hồi sau đại dịch ở khu vực, Giáo sư Suthiphand Chirathivat, Giám đốc điều hành, Trung tâm Nghiên cứu ASEAN, Đại học Chulalongkorn, Thái Lan, rất tin tưởng RCEP và CPTPP sẽ là một khu vực rộng lớn hơn khuôn khổ hội nhập để hỗ trợ cộng đồng kinh tế ASEAN.

Theo mô phỏng máy tính do Brookings công bố, RCEP có thể tăng thêm 209 tỷ đô la mỗi năm vào thu nhập thế giới và 500 tỷ đôla cho thương mại thế giới vào năm 2030. Đông Nam Á sẽ được hưởng lợi đáng kể từ RCEP (19 tỷ đôla mỗi năm vào năm 2030) nhưng ít hơn Đông Bắc Á vì đã có các hiệp định thương mại tự do với các đối tác RCEP.

Về tiềm năng của RCEP và CPTPP, tiến sĩ Rupa Chanda của Ủy ban Kinh tế và Xã hội Liên hợp quốc khu vực châu Á - Thái Bình Dương - cho rằng tiềm năng mà RCEP và CPTPP mang lại về định hình chuỗi cung ứng hoặc xây dựng lại chuỗi cung ứng, giữ cho thị trường mở và có thể dự đoán được về thương mại và đầu tư với giả định rằng các quốc gia thực hiện đúng cam kết và thực hiện đúng thời hạn là điều cần thiết.

Các quốc gia không nên từ chối các cơ hội tiếp cận thị trường to lớn từ tự do hóa thương mại, giảm mức độ phức tạp của thương mại. Một điều rất quan trọng khi nhìn vào sự phát triển của các lĩnh vực, như điện tử và ô tô, các bộ phận và linh kiện phải di chuyển qua các quốc gia khác nhau. Việc tổ chức lại chuỗi cung ứng, khả năng dự đoán và tận dụng các ưu đãi thuế quan có thể đóng một vai trò rất quan trọng.

Theo một báo cáo của Ngân hàng Thế giới được công bố vào tháng 2, thương mại trong các nước RCEP chỉ chiếm 20% tổng thương mại của các quốc gia thành viên RCEP. Vì vậy, có tiềm năng đáng kể để gia tăng dòng chảy thương mại trong khu vực. Thương mại nội bộ RCEP chủ yếu diễn ra ở các ngành sản xuất và khoáng sản: Thiết bị điện và máy móc; hóa chất, cao su và nhựa; kim loại; nhiên liệu hóa thạch và các sản phẩm khai thác khác. Bốn lĩnh vực này đại diện cho tỷ trọng thương mại cao nhất trong khu vực. Từ 30 đến 40% tổng thương mại RCEP đối với nhiên liệu hóa thạch và các sản phẩm khai thác được giao dịch trong khu vực. Mặt khác, thương mại nông nghiệp và dịch vụ chủ yếu diễn ra bên ngoài RCEP. Nghiên cứu chỉ ra rằng chưa đến 10% thương mại dịch vụ trong khu vực diễn ra giữa các nước RCEP.