Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), lượng điều nhân xuất khẩu và điều thô nhập khẩu đều giảm đáng kể so với cùng kỳ 2021. Về xuất khẩu, dự kiến cả năm 2022, Việt Nam chỉ xuất khẩu nhân điều đạt giá trị 3,07 tỷ USD, chưa đạt được mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 3,2 tỷ USD (dù đã giảm khoảng 600 triệu USD so với mục tiêu ban đầu là 3,8 tỷ USD). Như vậy, năm 2022, đã chấm dứt giai đoạn tăng trưởng về xuất khẩu kéo dài 10 năm của ngành điều, từ năm 2011 - 2021.

Vì sao ngành điều chỉ đặt mục tiêu xuất khẩu 3,1 tỷ USD năm 2023?

Nguyên nhân do hầu hết các giai đoạn trong năm 2022, các nhà nhập khẩu và chế biến có xu hướng chậm mua hàng nguyên liệu do giá điều thô vẫn ở mức rất cao so với giá nhân bán ra, giá thành chế biến xuất khẩu cao trong khi giá bán nhân xuất khẩu thấp. Các nhà máy chế biến xuất khẩu khó cân đối để đảm bảo hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Tác động của khủng hoảng năng lượng và lương thực lên lạm phát và sức khỏe của nền kinh tế các nước, cũng như tới mức chi tiêu của người dân nói chung dẫn đến sự chi tiêu cho thực phẩm không thiết yếu như hạt điều đã bị ảnh hưởng.

Trong khi đó, một thị trường lớn khác của hạt điều Việt Nam là Trung Quốc đã duy trì chính sách ‘Zero Covid’ đến cuối năm 2022, qua đó đã ảnh hưởng bất lợi nhất định đến xuất khẩu nhân điều cũng như nông sản khác của Việt Nam sang thị trường này.

Dự báo tình trạng này còn kéo dài sang năm 2023, tiêu thụ hạt điều sẽ chậm và giá cả khó tăng lên. Tình hình xuất khẩu điều nhân giai đoạn 2022 - 2023 được dự báo sẽ còn khó khăn hơn giai đoạn 2019 - 2021.

Ông Phạm Văn Công - Chủ tịch Vinacas đánh giá, trong năm 2023, hoạt động sản xuất cũng như chuỗi cung ứng điều toàn cầu và ở Việt Nam tiếp tục còn gặp rất nhiều khó khăn và thách thức lớn bởi các yếu tố như xung đột Nga - Ukraina.

Bên cạnh đó, tình hình kinh tế - chính trị quốc tế, lạm phát và suy thoái kinh tế, chính sách thắt chặt tín dụng của Ngân hàng Nhà nước, biến động tỷ giá USD/VND, tiêu dùng giảm sút, chi phí chế biến ngày càng tăng, sản xuất đình trệ…

Những yếu tố trên sẽ khiến cho tăng trưởng của ngành điều bị tác động đáng kể khi nhu cầu tiêu thụ điều nhân toàn cầu tiếp tục ảm đạm; thị trường nguyên liệu điều thế giới sẽ gặp nhiều thách thức… Do đó, Vinacas chỉ đặt mục tiêu xuất khẩu điều cho năm 2023 ở con số rất khiêm tốn 3,1 tỷ USD.

Ông Nguyễn Minh Họa - Phó Chủ tịch Vinacas cho biết, thông thường, vào đầu năm mới, các doanh nghiệp sẽ ký được những hợp đồng dài hạn, ít nhất là đến quý III. Tuy nhiên, năm nay hầu hết các nhà nhập khẩu ở Hoa Kỳ và EU không ký hợp đồng mua nhân điều cho đến hết quý II/2023, nếu có ký thì lượng rất thấp.

Trong bối cảnh nguồn cung dồi dào, sản lượng điều thô toàn cầu tiếp tục tăng mạnh từ 15 - 20%/năm do nhiều nước mở rộng diện tích trồng điều. Trong khi sản lượng điều thô tăng mạnh thì nhu cầu tiêu thụ nhân điều trong thời điểm bình thường chỉ tăng 5 - 10%/năm. Cung - cầu trong ngành điều đã tiệm cận nhau, đồng nghĩa với việc giá nhân điều rất khó tăng lên.

Trong bối cảnh giá nhân điều W320 đang có xu hướng giảm, nhưng giá điều thô Bờ Biển Ngà vẫn đang chào ở mức cao. Các chuyên gia nhận định, nguy cơ rủi ro là rất lớn cho các doanh nghiệp nhập khẩu điều. Do đó, các doanh nghiệp điều cần cân nhắc, không nên vội vàng nhập khẩu điều thô ngay thời điểm đầu năm.

Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu đang gặp nhiều khó khăn, Vinacas khuyến nghị các doanh nghiệp linh động tìm những thị trường nhỏ như các quốc gia châu Á, thay thế các thị trường biến động lớn như thị trường Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc. Bên cạnh đó, khai thác thị trường nội địa cũng là một giải pháp vượt qua khó khăn của các doanh nghiệp chế biến điều.