Thông tin trên được đưa ra tại hội thảo: "Nhận diện tín dụng đen dưới góc nhìn pháp luật và các giải pháp phát triển tín dụng khu vực nông thôn" do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam phối hợp với Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng nhà nước Việt Nam (NHNN), Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) và Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội tổ chức ngày 2/12, tại Hà Nội.

Len lỏi qua các ứng dụng công nghệ với lãi suất “sốc”

Thiếu tướng Trần Ngọc Hà, Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an cho biết: để đối phó với các cơ quan chức năng, các đối tượng hoạt động tín dụng đen chuyển hướng lập các doanh nghiệp núp bóng, cho vay trực tuyến, vay qua ứng dụng hoặc lập các tài khoản, hội nhóm trên mạng xã hội (Zalo, Facebook)… len lỏi, tiếp cận, mời chào số lượng lớn người có nhu cầu vay tiền với thủ đoạn quảng cáo không cần thế chấp tài sản, chỉ cần giấy tờ tùy thân, giải ngân ngay qua tài khoản ngân hàng… Các đối tượng này đã thu thêm nhiều khoản phí, tiền phạt trái pháp luật; lập các hợp đồng mua bán, giao nhận tiền, tài sản khống; ép người đi vay thực hiện khống các hành vi vi phạm pháp luật nhằm gây bất lợi về pháp lý cho người vay; một số hợp đồng vay tiền tuy số tiền vay nhỏ, thời gian vay ngắn nhưng lãi suất gấp nhiều lần định mức pháp luật cho phép.

Thiếu tướng Trần Ngọc Hà, Cục Trưởng Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an, lực lượng công an đã tiếp nhận, phát hiện hàng nghìn vụ/đối tượng liên quan đến tín dụng đen

Theo Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự, trong năm thứ hai thực hiện Chỉ thị 12, qua thống kê các vụ án, vụ việc liên quan đến hoạt động “tín dụng đen”, lực lượng Công an đã tiếp nhận, phát hiện 1.047 vụ/1.718 đối tượng, đã khởi tố 554 vụ/990 bị can; xử phạt hành chính 375 vụ/593 đối tượng. Riêng về hành vi cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự đã phát hiện, tiếp nhận 539 vụ/884 đối tượng (51,48%) trong đó đã khởi tố 314 vụ/541 bị can; xử phạt hành chính 153 vụ/249 đối tượng. “Gần đây, lực lượng Công an đã triệt phá một đường dây cho vay nặng lãi do đối tượng người Hải Phòng cầm đầu, hoạt động tại TP. Hồ Chí Minh, lãi suất cho vay cao nhất lên tới 1.700%/năm. Tuy chỉ có một bị hại nhưng nạn nhân vay của nhóm đối tượng này 16,2 tỷ đồng, đã trả hơn 20 tỷ đồng nhưng giờ vẫn nợ hơn 11 tỷ đồng” - Đại diện Bộ Công an chia sẻ.

Về nguyên nhân xảy ra tình trạng này, theo Thiếu tướng Trần Ngọc Hà, do nguồn thu lợi bất chính từ hoạt động cho vay tín dụng đen rất cao, cùng tâm lý nhẹ dạ cả tin, thiếu hiểu biết pháp luật của tội phạm và người dân trong các giao dịch dân sự của một số trường hợp còn hạn chế nên đã tìm đến tín dụng đen vào mục đích bất hợp pháp. Mặt khác, các văn bản quy phạm pháp luật còn bất cập chưa đủ sức mạnh, đủ sức răn đe để phòng ngừa vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen. Một bộ phận người dân chưa tiếp cận thuận lợi với các dịch vụ của các tín dụng hợp pháp.

Hội thảo "Nhận diện tín dụng đen dưới góc nhìn pháp luật và các giải pháp phát triển tín dụng khu vực nông thôn"

Ông Nguyễn Đình Tiến - Phó Chánh Tòa hình sự, Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội cho biết: quá trình xử lý các vụ việc liên quan đến tín dụng đen rất khó khăn trong việc phát hiện, thu thập, củng cố chứng cứ, bởi các đối tượng thường cất giấu hợp đồng ở những nơi kín đáo, dễ tiêu hủy, sử dụng mạng xã hội để chốt hợp đồng. Hơn nữa, các đối tượng còn sử dụng nhiều “chiêu trò” lách luật như: Thu tiền gốc trước, nếu người vay trả hết gốc thì chuyển lãi thành gốc nên khi bị phát hiện không thể kết luận các đối tượng thu lời từ lãi; hoặc sử dụng thủ đoạn trong lập hợp đồng vay: Không thể hiện lãi suất, thế chấp bằng giấy tờ tùy thân; lợi dụng công nghệ thông tin, phần mềm, ứng dụng điện thoại để cho vay…

“Các thủ đoạn này khá đa dạng và mới mẻ khiến cho người dân có nhu cầu vay vốn không hình dung và lường trước hậu quả. Ngoài ra, các tội phạm tín dụng thông qua không gian mạng thường có tổ chức và được điều hành hết sức tinh vi và chuyên nghiệp” - ông Nguyễn Đình Tiến nhấn mạnh.

Đồng tình với ý kiến của đại diện Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội, ông Nguyễn Văn Tất, Phó Vụ trưởng Vụ Thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, án trật tự xã hội- Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cho rằng: Việc phát hiện các đối tượng cho vay tín dụng đen rất khó khăn. Chỉ khi xuất hiện các hành vi vi phạm pháp luật hình sự khác như, bắt giữ người trái phép luật, cướp tài sản, cố ý gây thương tích thì lực lượng chức năng mới phát hiện được vụ việc. Đặc biệt, hiện nay các đối tượng cho vay lãi nặng đã chuyển sang sử dụng công nghệ cao, cho vay tiền qua website, vay tiền qua các ứng dụng và sử dụng số thuê bao không chính chủ rất khó quản lý, khó phát hiện.

Cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các cấp, các ngành

Để góp phần cùng các cấp, các ngành đấu tranh, ngăn ngừa, hạn chế tín dụng đen, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho hay, ngành ngân hàng đã rất tích cực, nỗ lực trong việc cung ứng vốn vay, đẩy mạnh kênh cung ứng tín dụng chính thức.

Thống đốc NHNN Đào Minh Tú: Để đẩy lùi tín dụng đen, cần có sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các cấp, các ngành

Theo đó, tính đến ngày 19/11/2021, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt trên 10 triệu tỷ đồng, tăng 9,52% so với cuối năm 2020. Tín dụng đối với các lĩnh vực ưu tiên có mức tăng trưởng tốt, dư nợ cho vay lĩnh vực nông nghiệp nông thôn đạt trên 2,5 triệu tỷ đồng với hơn 14 triệu khách hàng, chiếm trên 25,11% tổng dư nợ tín dụng nền kinh tế, tăng 10,21% so với cuối năm 2020 và tăng 34,5% so với thời điểm trước khi ban hành Chỉ thị 12/CT-TTg; trong đó dư nợ cho vay trên địa bàn nông thôn đạt 1,92 triệu tỷ đồng, chiếm 76,5% tổng dư nợ nông nghiệp nông thôn. Đặc biệt, các tổ chức tín dụng cũng đẩy mạnh cho vay phục vụ nhu cầu đời sống, cho vay tiêu dùng, toàn hệ thống có 78 tổ chức tín dụng tham gia cho vay với dư nợ chiếm 19,6% trong tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế.

Tuy nhiên, theo Phó Thống đốc Đào Minh Tú, để đẩy lùi tín dụng đen, cần có sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các cấp, các ngành, trong đó có việc đẩy nhanh tiến độ kết nối thông tin giữa cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với các ngành, lĩnh vực của Bộ Công an, đây là cơ sở để tổ chức tín dụng có đầy đủ thông tin, rút ngắn được quy trình thẩm định, giải ngân cho vay; sự tham gia tích cực của các cơ quan báo chí, truyền thông để truyền tải thông tin cơ chế chính sách, chương trình, sản phẩm, tín dụng ngân hàng tới người dân để người dân biết và hiểu được lợi ích của các kênh tiếp cận vốn chính thức, thấy được hậu quả của tín dụng đen.

Đồng quan điểm, Thiếu tướng Trần Ngọc Hà kiến nghị: UBND các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ngành có liên quan kịp thời giải quyết các vấn đề về an sinh xã hội trong và sau thời gian dịch bệnh Covid-19. Đồng thời, kịp thời phối hợp với các tổ chức chính trị, xã hội nắm bắt khó khăn, vướng mắc trong tiếp cận nguồn vốn để có giải pháp tháo gỡ, góp phần hạn chế người dân có nhu cầu vay tiền chính đáng, phục vụ sản xuất, kinh doanh phải tìm đến “tín dụng đen”.

Còn theo ông Nguyễn Văn Tất cần có giải pháp trước mắt và lâu dài. Trước mắt, cần tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân về "tín dụng đen", nhất là hệ lụy của nó gây ra. Các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác quản lý hoạt động của các tổ chức, cá nhân hoạt động tín dụng núp bóng công ty, cửa hàng hỗ trợ tài chính. “Tăng cường công tác truyền thông, xử lý nghiêm minh vụ việc do tín dụng đen gây ra. Cùng với đó, nên có chính sách hỗ trợ phù hợp cho người lao động trực tiếp được tiếp cận nguồn vốn linh hoạt nhanh chóng nhằm xóa bỏ loại hình cho vay biến tướng theo kiểu tín dụng đen” - Nguyễn Văn Tất nói.