Mới đây, cô giáo T.P.H., chủ nhiệm lớp 4/3 tại Trường Tiểu học Chương Dương (quận 1, TP. Hồ Chí Minh), đã kêu gọi phụ huynh đóng góp để mua laptop cho cá nhân mình. Khi một số phụ huynh không đồng ý về vấn đề này thì cô giáo tỏ ra khó chịu và đã nhắn tin trong nhóm Zalo của lớp với ý rằng sẽ không soạn đề cương ôn tập cho học sinh​.

Điều này khiến nhiều phụ huynh phẫn nộ, bởi quỹ lớp vốn dĩ chỉ dành cho các hoạt động phục vụ học sinh. Đồng thời, loại máy tính theo nhu cầu của cô là quá mức cần thiết. Ban đầu, cô đã thống nhất mua máy tầm giá 5 triệu đồng, tuy nhiên sau đó cô đã tự đổi ý qua mua laptop có giá 11 triệu đồng với chức năng quá dư thừa so với nhu cầu trong việc giảng dạy.

Đoạn tin nhắn trao đổi giữa cô giáo T.P.H và phụ huynh - (Ảnh chụp màn hình)

Các quy định về việc quản lý và sử dụng quỹ lớp học có cơ sở pháp lý rõ ràng trong hệ thống giáo dục Việt Nam. Theo các văn bản và quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, quỹ lớp được thiết lập để phục vụ lợi ích trực tiếp của học sinh, không được sử dụng cho mục đích cá nhân của giáo viên hay các cá nhân khác ngoài học sinh

Theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, việc quản lý và sử dụng quỹ lớp học được thực hiện theo quy định tại Thông tư 55/2011/TT-BGDĐT. Trong thông tư có quy định: “Các khoản đóng góp từ phụ huynh phải được công khai, minh bạch và chỉ được sử dụng cho các hoạt động phục vụ học sinh. Quỹ lớp không được sử dụng cho giáo viên hoặc các mục đích không liên quan trực tiếp đến học sinh”. Tuyệt đối không được lợi dụng danh nghĩa Ban đại diện cha mẹ học sinh để thu các khoản ngoài quy định tại Thông tư số 55/2011/TT-BGDĐT.

Cụ thể theo quy định tại điểm b, khoản 4, Điều 10 Thông tư 55/2011/TT-BGDĐT, ban đại diện cha mẹ học sinh không được thu các khoản sau: Bảo vệ cơ sở vật chất nhà trường; bảo đảm an ninh, trông coi phương tiện tham gia giao thông của học sinh; vệ sinh lớp - trường; Khen thưởng cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên nhà trường; mua sắm máy móc thiết bị đồ dùng dạy học cho trường, lớp, cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên; hỗ trợ công tác quản lý, tổ chức dạy học và các hoạt động giáo dục; sửa chữa, nâng cấp, xây dựng mới các công trình của nhà trường.

Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ (2018) cũng yêu cầu các trường học thực hiện nghiêm túc việc quản lý tài chính, đặc biệt là tránh các khoản thu không minh bạch và sai mục đích. Nó cũng nhấn mạnh về việc ngăn ngừa lạm thu và lạm dụng quỹ từ phụ huynh, đảm bảo rằng các khoản tiền phải được sử dụng hợp lý.

Trường tiểu học Chương Dương, quận 1, TP. Hồ Chí Minh.

Về biện pháp xử lý đối với các trường hợp vi phạm, Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn luật sư Hà Nội) cho biết: “Khi có vi phạm, phụ huynh có quyền yêu cầu hoàn trả lại các khoản tiền đã thu không đúng quy định. Nếu gây thiệt hại, Ban đại diện cha mẹ học sinh phải bồi thường theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, hiệu trưởng của trường cũng có trách nhiệm trong việc chấn chỉnh hoạt động của Ban đại diện cha mẹ học sinh nếu có hành vi vi phạm”.

Pháp luật Việt Nam có những quy định rõ ràng về hình phạt đối với hành vi lạm thu trong giáo dục. Cụ thể, các hình phạt có thể áp dụng gồm:

Xử phạt hành chính: Theo Nghị định 138/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục, tổ chức hoặc cá nhân lạm thu có thể bị phạt tiền từ 2.000.000 đến 5.000.000 đồng. Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị buộc phải hoàn trả lại số tiền đã thu trái phép​.

Kỷ luật: Cán bộ, giáo viên hoặc nhân viên trong trường học vi phạm quy định về thu chi có thể bị kỷ luật theo các quy định của ngành giáo dục. Các hình thức kỷ luật có thể bao gồm khiển trách, cảnh cáo hoặc sa thải tùy thuộc vào mức độ vi phạm​.

Trách nhiệm hình sự: Nếu hành vi lạm thu được coi là có tính chất nghiêm trọng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017). Cụ thể, điều 174 quy định về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản có thể được áp dụng nếu có đủ dấu hiệu tội phạm​.