Vi phạm trên thương mại điện tử gia tăng cả về tính chất, mức độ

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc - Phó Trưởng Ban Thường trực ban Chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại (Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia) - cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2024, các lực lượng chức năng trong Ban Chỉ đạo đã phát hiện, xử lý hơn 64.000 vụ buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, giảm 2,82% so với cùng kỳ năm 2023; thu nộp ngân sách hơn 6.000 tỷ đồng, giảm 7,53%.

Trong tổng số các vụ việc trên, có 55.133 vụ gian lận thương mại và gian lận về thuế; 3.010 vụ hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ, lần lượt giảm 9,7% và tăng 8,55% so với cùng kỳ năm 2023.

Đáng chú ý, đối với hoạt động vi phạm trên môi trường thương mại điện tử, báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết, công tác chống buôn lậu trong thương mại điện tử gặp nhiều khó khăn do hệ thống quy định của pháp luật chưa theo kịp tốc độ phát triển của thương mại điện tử.

Nhiều đối tượng lợi dụng sàn thương mại điện tử, trang mạng xã hội (facebook, zalo, tiktok...), hoạt động quảng cáo, giới thiệu sản phẩm… để kinh doanh hàng lậu, hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng kém chất lượng; thông qua dịch vụ bưu chính, schuyển phát nhanh để cất giấu, mua bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu; thông qua hoạt động tạm nhập, tái xuất để vận chuyển hàng hóa có giá trị cao từ nước ngoài vào Việt Nam.

Tương tự, báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 thành phố Hà Nội cũng cho biết, trong 6 tháng năm 2024, hoạt động kinh doanh hàng hóa trên môi trường thương mại điện tử có xu hướng gia tăng cả về tính chất và mức độ.

“Các đối tượng lợi dụng thương mại điện tử, các trang mạng xã hội để kinh doanh hàng hóa xuất xứ nước ngoài nhập lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ngày một gia tăng. Thậm chí các đối tượng bán hàng livestream trên các trang mạng xã hội facbook, youtube ở một nơi nhưng kho hàng thì được tập kết ở một nơi khác và thường không cố định gây khó khăn trong công tác quản lý, kiểm tra, kiểm soát và xử lý vi phạm” - báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 thành phố Hà Nội nêu rõ.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, Quản lý thị trường Hà Nội - lực lượng tiên phong, nòng cốt trong công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của Ban Chỉ đạo 389 thành phố đã kiểm tra 822 vụ, xử lý 815 vụ vi phạm về thương mại điện tử.

Điển hình, ngày 25/12/2023, Đội Quản lý thị trường số 11 - Cục Quản lý thị trường thành phố Hà Nội phối hợp với Cục Nghiệp vụ - Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công an và Cục Thương mại điện tử và kinh tế số - Bộ Công Thương, Công an quận Hà Đông kiểm tra địa điểm kinh doanh, tập kết hàng hóa tại căn U04-L01 khu đô thị mới Dương Nội, phường Yên Nghĩa, quận Hà Đông, có hành vi sử dụng Facebook, Tiktok để đăng ảnh chụp, quay trực tiếp và chốt đơn bán hàng, có 126.603 sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm, hàng gia dụng do nước ngoài sản xuất không có hóa đơn chứng từ, giá trị hàng hóa tạm giữ ước tính khoảng 21 tỷ đồng.

Hay như, ngày 5/6/2024, Đội Quản lý thị trường số 10 phối hợp với Công an huyện Sóc Sơn phát hiện địa điểm kinh doanh của Công ty TNHH Thương mại và Quản lý chuỗi cung ứng quốc tế, tại địa chỉ số 4, Kho Lăng, quốc lộ 2, thôn Đoài, xã Phù Lỗ, Sóc Sơn, Hà Nội có khoảng 3.000 chiếc máy tính bảng, điện thoại di động các loại và các loại mặt hàng khác (thiết bị điện tử, đồ gia dụng, quần áo, mỹ phẩm…) do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn, chứng từ. Đây là vụ việc mà lực lượng chức năng mất thời gian dài theo dõi hàng hóa được đăng bán trên các nền tảng thương mại điện tử (Tiktop Shop), địa điểm kiểm tra là nơi tập kết hàng hóa trước khi vận chuyển đến tay người tiêu dùng.

Dù vậy, ông Chu Xuân Kiên - Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Hà Nội - cho rằng, công tác đấu tranh, phòng chống các hành vi vi phạm trên địa bàn Hà Nội đang còn nhiều vướng mắc. “Đối với các website thương mại điện tử bán hàng có đuôi “.vn” có thể tra cứu được chủ sở hữu tên miền và đơn vị quản lý, tuy nhiên các website có tên miền quốc tế với các đuôi như “.com", ".us", ".net"... còn gặp khó khăn trong quá trình xác định thông tin về chủ sở hữu, sử dụng website để làm căn cứ xử lý vi phạm” - Cục trưởng Chu Xuân Kiên dẫn chứng cụ thể và cho biết thêm, hiện nay vi phạm tại các trang mạng xã hội như zalo, facebook và các ứng dụng di động khó chứng minh vi phạm và không xác thực được đối tượng vi phạm trừ khi đối tượng thừa nhận vi phạm. Hiện nay chưa có đơn vị quản lý nhà nước chịu trách nhiệm về các thông tin chủ sở hữu của các tài khoản mạng xã hội, ứng dụng di động nên còn gặp khó khăn trong việc xác định đối tượng vi phạm.

Ngoài ra, việc thực hiện xử lý vi phạm đối với các doanh nghiệp gian lận rất khó khăn do việc thực hiện kiểm tra, truy tìm được những doanh nghiệp “ảo” không đơn giản. Các trang website thương mại điện tử không cung cấp địa chỉ, cung cấp địa chỉ không đúng, có nhiều địa chỉ là nhà dân, là chung cư...

Xây dựng đội ngũ chuyên trách, chống hàng giả trên môi trường mạng

Đưa ra các giải pháp ngăn chặn, phòng chống hàng giả và các hành vi vi phạm trên môi trường thương mại điện tử, Cục trưởng Chu Xuân Kiên cho rằng, cần tăng cường, bổ sung các chế tài xử phạt, xử lý như: Đình chỉ hoạt động hoạt động kinh doanh, buộc thu hồi tên miền của website thương mại điện tử vi phạm, khóa tài khoản mạng xã hội, buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp... Bởi nếu chỉ phạt tiền thì không mang tính chất răn đe, ngăn ngừa vi phạm, đặc biệt là đối với những cá nhân nổi tiếng thực hiện việc livestream bán hàng qua mạng trong một số vụ việc bị xử lý điển hình.

Song song đó, có sự hướng dẫn rõ quy định đăng ký kinh doanh về thương mại điện tử, đặc biệt là đối với cá nhân kinh doanh trên thương mại điện tử.

Đáng chú ý, Cục trưởng Chu Xuân Kiên cho rằng, cần một đội ngũ chuyên nghiệp được tập huấn đầy đủ, bài bản về chuyên môn, nghiệp vụ. Không cần thành lập đơn vị mới mà chỉ cần quyết định bổ sung thêm cho các Đội Quản lý thị trường cơ động về chống buôn lậu và gian lận thương mại chức năng nhiệm vụ về chống gian lận thương mại trên môi trường internet, thương mại điện tử trên cơ sở cơ cấu tổ chức và nhân lực sẵn có.

Liên quan đến các giải pháp phòng chống các hành vi vi phạm trên thương mại điện tử, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang - Trưởng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia - cũng đề nghị các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số để kịp thời phát hiện và xử lý những hành vi, thủ đoạn buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ; tăng cường hợp tác quốc tế, tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.

Cùng đó, các lực lượng chức năng quyết liệt hơn, phối hợp tốt hơn trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, trong đó phải nêu cao vai trò của người đứng đầu. Các bộ, ngành, địa phương phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để kịp thời phát hiện những lổ hổng về pháp lý, sai sót để nhắc nhở các lực lượng chức năng trong việc thực thi đạo đức công vụ; thường xuyên quan tâm, nâng cao năng lực của các lực lượng chức năng, nhất là năng lực ứng dụng công nghệ thông tin.

Mặt khác, đổi mới hình thức tuyên truyền nhằm nâng cao ý thức người dân trong phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên môi trường thương mại điện tử.