CôngThương - Điều này đã gây khó khăn lớn cho các DN cà phê trong nước bởi hiện tại nhiều DN mới chỉ thu mua, xuất khẩu được khoảng 30 đến 35% kế hoạch niên vụ 2010-2011.

Khó khăn ngay trên “sân nhà”.

Việc các DN 100% vốn nước ngoài liên tục đi thu mua nguyên liệu tại các tỉnh Tây Nguyên trong vòng mấy tuần trở lại đây đã đẩy giá cà phê trong nước ở mức cao kỷ lục và gây không ít khó khăn cho các DN XK cà phê nước ta. Hiện tại, giá cà phê XK (FOB TP.HCM) ở mức 2.130 USD/tấn, giá cà phê nhân xô tại Tây Nguyên ở mức 43.700đồng/kg. Đây là mức cao kỷ lục trong vòng hơn 10 năm qua.

Để giải quyết những khó khăn mới này, vừa qua Câu lạc bộ 20 DN XK cà phê hàng đầu Việt Nam (chiếm 80% số lượng và giá trị XK cà phê của cả nước) đã có cuộc họp bàn về tình hình kinh doanh, XK cà phê trong thời điểm hiện nay. Tại cuộc họp này, nhiều ý kiến cho rằng việc các DN 100% vốn nước ngoài đang tổ chức mạng lưới thu mua cà phê trực tiếp trong dân đã khiến các DN cà phê của Việt Nam lâm vào cảnh hết sức khó khăn và gây bất ổn cho thị trường cà phê trong nước. Có ý kiến còn cho rằng việc các DN nước ngoài thành lập mạng lưới thu mua cà phê trong dân là trái với qui định của Nhà nước. Vì theo các qui định tại Mục 2.2, Thông tư số 09/2007/TT-BTM, ngày 17-7-2007 thì quyền XK của các DN nước ngoài không bao gồm quyền tổ chức mạng lưới mua gom hàng hoá tại Việt Nam để XK.

Ngay sau khi các DN XK cà phê trong nước nhóm họp, Hiệp hội Cà phê-Ca cao Việt Nam (Vicofa) đã có văn bản gửi các sở, ngành các tỉnh trồng cà phê, kiến nghị xem xét xử lý các DN nước ngoài đang tổ chức mạng lưới thu mua cà phê trực tiếp trong dân. Theo nội dung văn bản này, Vicofa cho rằng Việt Nam chỉ khuyến khích các DN nước ngoài đầu tư sâu vào việc chế biến, kỹ thuật phát triển cà phê sạch theo quy định GAP, 4C, cân bằng cà phê thân thiện với môi trường vì hiện nay ngành cà phê Việt Nam mới chỉ có 4 DN chế biến cà phê hoà tan với công suất khoảng 35.000 – 40.000 tấn tương đương 100.000 tấn cà phê nhân, chiếm khoảng 10% lượng cà phê. Việc các DN nước ngoài tổ chức cơ sở thu mua cà phê trong dân, theo Vicofa là sai quy định và cần nhanh chóng dỡ bỏ các cơ sở thu mua.

Tuy nhiên, nếu xem xét các qui định tại Thông tư số 09/2007/TT-BTM thì có thể thấy việc chỉ cho phép các DN nước ngoài mua hàng hoá của thương nhân, đại lí cà phê là chưa công bằng với họ. Thực tế, ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều DN kinh doanh cà phê được cấp phép nhưng không có cơ sở chế biến và khối lượng hàng hóa họ bán ra đôi khi không bằng một nông hộ sản xuất. Nếu các DN nước ngoài chỉ được mua hàng thông qua đại lý, DN kinh doanh, không được phép lập mạng lưới thu mua trực tiếp trong dân thì sẽ dẫn tới sự độc quyền, ép giá vì người dân chỉ có thể bán, ký gửi cà phê cho các đại lí, các công ty trong nước, còn không thể bán cho DN nước ngoài dù giá có lên cao và họ vào tận vườn tìm mua.

Doanh nghiệp nội cần liên kết

Trong khi chờ đợi các cơ quan chức năng có ý kiến chỉ đạo thì các DN XK cà phê trong nước cần có sự gắn kết chặt chẽ. Hiện nay ở Việt Nam, cà phê là mặt hàng có giá trị lớn, mỗi tháng XK vào khoảng 10.000 tấn, do đó nguồn tiền phải cung ứng tương đương 400 tỉ đồng. Đại đa số DN trong nước hiện nay do khó khăn về tài chính nên phải dựa vào ngân hàng, trong khi đó ngân hàng muốn rót tiền thì phải bảo đảm nguyên tắc bảo toàn vốn. Do vậy bắt buộc các DN XK cà phê phải cơ cấu lãi vay vào giá vốn khiến giá thu mua thường thấp. Do không mạnh về vốn nên các DN cũng luôn phải bán theo kỳ hạn chấp nhận trừ lùi.

Theo ông Đỗ Hà Nam-Tổng Giám đốc công ty cổ phần XNK Intimex, hiện đại bộ phận các DN XK cà phê Việt Nam đều thiếu nguồn vốn ổn định để kinh doanh, vì vậy nhóm CLB 20 DN XK cà phê hàng đầu Việt Nam đề nghị Vicofa kiến nghị Chính phủ xem xét để ổn định vốn cho ngành cà phê nói chung và các DN XK cà phê nói riêng thông qua các hình thức như tạm trữ, hạn mức vốn… Ngoài ra, CLB cũng đề nghị các nhà cung ứng tập trung bán cà phê cho các DN XK cà phê lớn của VN, ngược lại, các DN VN sẽ đảm bảo lợi ích và quyền lợi cho người bán bằng hoặc cao hơn khi cung ứng cho các DN nước ngoài.

Ông Lương Văn Tự-Chủ tịch Vicofa, cho rằng để giảm bớt rủi ro, thiệt hại trong bối cảnh XK có nhiều biến động phức tạp, các DN nên từng bước thay đổi điều kiện giao hàng. Cụ thể, thay vì XK cà phê bán FOB (giao hàng đến tận tàu và phải lập xong bộ chứng từ mới lấy được tiền, vừa rủi ro, bị ép giá, mất phí bảo hiểm, vừa mất thời gian), các DN nên bán hàng trực tiếp tới kho và lấy tiền ngay. Về lâu dài, một chuyên gia ngành cà phê cho rằng, các DN XK cà phê Việt Nam muốn lớn mạnh thì Nhà nước phải điều hành bằng biện pháp kinh tế, sàng lọc các DN để cho vay ít nhất là 40% tổng giá trị cà phê XK bằng phương thức ưu đãi ngắn hạn trong lúc giá cà phê lên cao và cho vay ưu đãi dài hạn trong lúc giá cà phê xuống thấp, kiến quyết loại bỏ những DN yếu kém nợ nần bao quanh.

Thùy Dương