Tình hình sản xuất lúa gạo 6 tháng đầu năm tương đối thuận lợi, bà con nông dân có thu nhập cao, trung bình đạt lợi nhuận từ 20 – 40 triệu đồng/ha.

Đến nay, cả nước đã thu hoạch được gần 400.000 ha lúa Hè Thu, với năng suất ước đạt 6,2 tấn/ha. Nguồn cung dồi dào, trong khi nhu cầu nhập khẩu gạo của thế giới đang tăng lên, khiến nhiều doanh nghiệp dự báo, xuất khẩu gạo sẽ khởi sắc vào cuối năm nay.

Cơ hội cho xuất khẩu gạo khởi sắc

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) ngày 23/7/2024, giá gạo xuất khẩu lọai 100% tấm ở mức 448 USD/tấn, giảm 12 USD/tấn; gạo tiêu chuẩn 5% tấm giữ vững ở mức 559 USD/tấn, giảm 1 USD; gạo 25% tấm ở mức 537 USD/tấn. Giá gạo xuất khẩu dù thấp hơn mức giá hồi đầu năm, nhưng so với cùng kỳ năm ngoái vẫn tăng khoảng 30 – 35%.

Hiện, các nước Philippines, Indonesia, Malaysia và Trung Quốc vẫn là những thị trường tiêu thụ chính của gạo Việt Nam. Nước ta đang tích cực mở rộng sang các thị trường mới là Trung Đông, châu Phi, Nam Mỹ, Hàn Quốc hay Nhật Bản.

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, trong 6 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 4 triệu tấn lúa gạo, thu về hơn 2 tỷ USD. Số liệu này tăng khoảng 10% so với cùng kỳ năm 2023, thể hiện sự tăng trưởng mạnh mẽ và ổn định của ngành xuất khẩu lúa gạo. Thành tựu này có được nhờ vào nỗ lực không ngừng của các doanh nghiệp xuất khẩu, chính sách hỗ trợ của nhà nước và sự cải tiến trong công nghệ sản xuất và chế biến.

Theo Tổng cục Hải quan, nửa đầu tháng 7/2024, Việt Nam xuất khẩu 290.035 tấn gạo với giá trị 177 triệu USD, tăng lần lượt 15% về lượng và 30% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Giá xuất khẩu gạo bình quân cũng tăng 12% so với cùng kỳ, đạt 612,3 USD/tấn.

Theo đánh giá, cơ hội cho xuất khẩu gạo khởi sắc trong nửa cuối năm rất lớn. Theo ông Phùng Văn Thành, Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Philippines, nhập khẩu gạo của Philippines tăng mạnh trong nửa đầu năm nay. Trong 6 tháng đầu năm 2024, tổng lượng gạo nhập khẩu của Philippines là 2,32 triệu tấn, tăng 24,7% so với cùng kỳ năm 2023.

Trong 2,32 triệu tấn gạo nhập khẩu, có tới 1,72 triệu tấn gạo từ Việt Nam. Như vậy, Việt Nam tiếp tục là nguồn cung gạo nhập khẩu lớn nhất cho Philippines và chiếm 74% tổng lượng gạo nhập khẩu của nước này. Tỷ trọng của gạo Việt Nam tuy có giảm so với năm 2023, nhưng vẫn ở mức áp đảo so với các nguồn cung khác. Đứng ngay sau Việt Nam là Thái Lan với 352.331 tấn, chiếm 15%.

Gạo Việt Nam được xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới (Ảnh minh họa).

Chú trọng chất lượng để cạnh tranh về giá

Việc xây dựng thương hiệu cho lúa gạo Việt Nam là cần thiết để tạo dấu ấn và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế. Các doanh nghiệp cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Đồng thời, cần đẩy mạnh các hoạt động quảng bá, tiếp thị nhằm giới thiệu sản phẩm lúa gạo Việt Nam đến với người tiêu dùng toàn cầu.

Một trong những yếu tố then chốt giúp lúa gạo Việt Nam ngày càng chiếm lĩnh thị trường quốc tế là chất lượng sản phẩm. Đại diện Công ty CP XNK gạo Ngọc Thiên Phú, tỉnh An Giang cho biết: "Chúng tôi đang đầu tư mạnh vào công nghệ chế biến, đóng gói, đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế. Đây là yếu tố then chốt giúp nâng cao giá trị gia tăng và cạnh tranh hiệu quả hơn".

Ngành xuất khẩu lúa gạo không chỉ cạnh tranh với các quốc gia sản xuất lớn như Thái Lan, Ấn Độ mà còn đối mặt với sự gia tăng sản lượng từ các nước mới nổi. Để duy trì vị thế, Việt Nam cần tiếp tục nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất và cải tiến quy trình chế biến. Ông Phạm Thái Bình, Giám đốc công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, thông tin: "Chúng tôi đang áp dụng nhiều biện pháp kỹ thuật tiên tiến nhằm nâng cao năng suất, chất lượng lúa gạo và giảm chi phí sản xuất. Đây là cách duy nhất để chúng tôi cạnh tranh hiệu quả trên thị trường quốc tế."

Nhờ vào việc áp dụng các công nghệ tiên tiến và quy trình sản xuất hiện đại, lúa gạo Việt Nam không chỉ đảm bảo về mặt chất lượng mà còn giữ được hương vị đặc trưng, tạo nên sự khác biệt trên thị trường.

Các doanh nghiệp xuất khẩu lúa gạo Việt Nam cũng đang tích cực mở rộng sang các thị trường mới như châu Phi và Trung Đông. Ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam nhận định: "Sự tăng trưởng này phản ánh nhu cầu lúa gạo trên thị trường thế giới vẫn rất lớn. Các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Philippines, Indonesia vẫn là những đối tác nhập khẩu chính của Việt Nam. Bên cạnh đó, chúng tôi đang tích cực mở rộng sang các thị trường mới như châu Phi và Trung Đông".

Việc đa dạng hóa thị trường không chỉ giúp giảm bớt rủi ro do phụ thuộc vào một vài thị trường lớn mà còn mở ra nhiều cơ hội tăng trưởng mới cho ngành xuất khẩu lúa gạo.

Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) Nguyễn Như Cường cho biết, việc Ấn Độ gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo sẽ tác động mạnh mẽ đến các nước xuất khẩu, trong đó có Việt Nam. Theo đó, giá và lượng gạo Việt xuất khẩu sẽ chịu tác động nên các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần chủ động giải pháp khi thị trường Ấn Độ xuất khẩu trở lại. Ngoài ra, sản xuất lúa gạo trong nước cũng đối diện hạn mặn xâm nhập.

Từng bước tháo gỡ khó khăn

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, ngành xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay đối với ngành xuất khẩu lúa gạo là chi phí logistics ngày càng tăng cao. Việc vận chuyển lúa gạo từ các vùng sản xuất đến cảng biển, sau đó xuất khẩu ra nước ngoài đòi hỏi một hệ thống logistics hiệu quả.

Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng và dịch vụ logistics tại Việt Nam còn nhiều hạn chế, gây khó khăn cho việc xuất khẩu. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự đầu tư mạnh mẽ từ cả phía nhà nước và các doanh nghiệp vào cơ sở hạ tầng logistics, cải tiến quy trình vận chuyển và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Ngoài ra, hợp tác quốc tế cũng là yếu tố quan trọng giúp ngành xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam mở rộng thị trường và tiếp cận các công nghệ mới. Các doanh nghiệp cần tích cực tham gia vào các hiệp định thương mại tự do, tìm kiếm đối tác chiến lược và thiết lập mối quan hệ hợp tác bền vững với các đối tác quốc tế. Điều này không chỉ giúp tăng cường khả năng cạnh tranh mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển mới.

Cùng với đó, nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ kịp thời và hiệu quả nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu lúa gạo. Các chính sách này bao gồm việc cải thiện cơ sở hạ tầng, hỗ trợ tài chính, giảm thuế và phí, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vay vốn và đầu tư vào công nghệ. Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác quản lý, giám sát nhằm đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh và minh bạch.

Xuất khẩu lúa gạo là ngành kinh tế trọng điểm của Việt Nam, đóng góp lớn vào sự tăng trưởng và phát triển của ngành nông nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung. Với những nỗ lực và định hướng phát triển đúng đắn, ngành xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam sẽ tiếp tục gặt hái được nhiều thành công trong thời gian tới.