Xã Y Tý nằm chênh vênh trên cực Bắc huyện Bát Xát, là vùng đất xa xôi và khó khăn nhất của huyện, nơi đây quanh năm thời tiết giá rét và mây mù nhiều hơn nắng. Trong cuộc sống hàng ngày, người dân tộc thiểu số Hmong trắng ở Y Tý tập trung vào trồng trọt và chăn nuôi.

Trình diễn "Kỹ năng thêu truyền thống” của người Hmong trắng ở xã Y Tý

Trang phục truyền thống của phụ nữ Hmong trắng ở Y Tý gồm có áo với phần cổ hình chữ nhật được trang trí tinh xảo, quần ngắn đến bắp chân, xà cạp trơn màu đen, khăn quấn nhiều lớp trên đầu và một chiếc tạp dề. Tạp dề được trang trí rất công phu, phần chính giữa được thêu ghép vải với một tấm hoa văn to hình chữ nhật ngang và hai miếng chữ nhật nhỏ nằm dọc hai bên. Phần thắt lưng nối với tấm tạp dề có ghép mỗi bên ba ô hình vuông được thêu rất cầu kỳ bằng kỹ thuật ghép vải trổ thủng với các hoa văn đa dạng hình xoắn ốc. Xen kẽ giữa các ô vuông này là các đoạn vải trơn màu đỏ, có thêm vài đường chỉ trắng thêu theo chiều dọc.

Hoa văn truyền thống trên trang phục của người Hmong trắng ở Y Tý được sáng tạo và lấy cảm hứng từ những vật dụng quen thuộc hàng ngày như chiếc lược chải tóc, lỗ của chiếc kim khâu, con ốc sên, bông hoa hay hạt dưa… Tuy các mẫu hoa văn truyền thống này luôn có tông màu trầm, không quá sặc sỡ với những mảng màu lớn, nhưng lại có sức lôi cuốn người nhìn đặc biệt bởi các đường nét thêu vô cùng tinh xảo, cầu kỳ…

Nghệ nhân Sùng Thị Sé- Tổ trưởng Nhóm may thêu thổ cẩm của xã Y Tý trình diễn kỹ thuật thêu đắp vải trổ thủng

Tại buổi trình diễn "Kỹ năng thêu truyền thống” của người Hmong trắng ở xã Y Tý do Công ty CP doanh nghiệp xã hội Craft Link tổ chức gần đây, nghệ nhân Sùng Thị Sé- Tổ trưởng Nhóm may thêu thổ cẩm của xã Y Tý chia sẻ: Để tạo ra một sản phẩm cần 5 công đoạn: Trên nền vải sẫm màu đặt một miếng vải trắng gập cạnh và khâu cố định; lớp vải trắng được khâu cố định các đường hoa văn bằng chỉ thưa; cắt thủng các đường nét hoa văn; vén cạnh vải rồi khâu bằng các mũi chỉ ngắn, giấu thật kín; sau khi viền xong các đường hoa văn trổ thủng, dùng chỉ màu thêu các đường mắt xích đè trên nền hoa văn trắng.

Để hoàn thiện mảnh thêu, người Hmong trắng dùng chỉ trắng khâu các mũi đột nhỏ li ti ở chính giữa các nét của phần nền sẫm còn lộ ra. Màu sắc được ưa chuộng nhất ở đây là đỏ, hồng sẫm, xanh lá cây.

Thành viên mới của Nhóm may thêu thổ cẩm của xã Y Tý Hầu Thị Dài

“Thời gian làm ra được một mảnh thêu rất lâu, nếu làm thường xuyên liên tục thì mất 4-5 ngày, làm tranh thủ mất cả 2 tuần mới xong”, chị Sùng Thị Sé nói.

Được biết, với sự tài trợ của Craft Link, sự hỗ trợ của Hội liên hiệp Phụ nữ tỉnh Lào Cai, huyện Bát Xát và xã Y Tý, nhóm Hmong trắng ở Y Tý đã được tham gia vào một dự án phát triển hàng thủ công từ năm 2014 – 2016 nhằm cải thiện đời sống kinh tế, giữ gìn nền văn hóa truyền thống và nâng cao nhận thức cho cộng đồng. Craft Link đã thực hiện các khóa tập huấn cho nhóm Hmong trắng trong các lĩnh vực: Khôi phục lại kỹ năng thêu, dạy may, dạy kỹ năng hoàn thiện sản phẩm khâu tay cho nhóm và dạy kỹ năng quản lý nhóm, quản lý sổ sách, kỹ năng tiếp thị cho Ban quản lý… Bộ sản phẩm mới được phát triển hoàn toàn dựa trên các hoa văn truyền thống trên trang phục của người Hmong tại đây và có giá trị sử dụng cao trong cuộc sống hàng ngày…

Với sự hỗ trợ trong thiết kế của Craft Link sản phẩm của Nhóm may thêu thổ cẩm của Y Tý không chỉ được tiêu thụ tại thị trường trong nước mà còn được xuất khẩu sang các thị trường Mỹ, Nhật Bản, EU.

Du khách thích thú với kỹ thuật thêu "khó"

Tuy vậy, theo chia sẻ của chị Sùng Thị Sé, từ sau khi dịch Covid-19 bùng phát tiêu thụ sản phẩm của nhóm suy giảm rõ rệt. Nguyên do, du khách quốc tế đến với Y Tý ít hơn, tiêu thụ trong nước cũng khó khăn hơn, khiến thu nhập của thành viên trong nhóm sản xuất giảm đáng kể.

Chị cũng mong muốn, Craft Link tiếp tục hỗ trợ nhóm sản xuất quảng bá sản phẩm nhiều hơn tới người tiêu dùng, mở rộng đầu ra cho sản phẩm của nhóm sản xuất. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương hỗ trợ cho nhóm địa điểm trưng bày và giới thiệu sản phẩm tại Y Tý.