Số liệu từ Tổng Cục Thống kê cho thấy, tháng 1/2024, xuất khẩu giày dép đạt 1,85 tỷ USD, tăng tới 35% so với cùng kỳ.

Năm 2023 dù tốc độ tăng trưởng giảm khoảng 10% so với năm 2022 nhưng sản lượng xuất khẩu giày dép của Việt Nam chỉ đứng sau Trung Quốc, ước tính chiếm 10% thị phần của thế giới và có mặt ở 150 thị trường.

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam, đối với thị trường xuất khẩu, ngành da giày vẫn tập trung vào 5 thị trường chính: Mỹ chiếm tỷ trọng lớn nhất khoảng 35%, tiếp đến là EU 26%, Nhật Bản và Hàn Quốc. Riêng Trung Quốc hiện chiếm 9% tỷ trọng và kim ngạch ngày một lớn, đây cũng là thị trường giúp ngành da giày có dư địa cho tăng trưởng xuất khẩu trong năm 2024.

Năm 2024, theo phân tích của nhiều chuyên gia, các nền kinh tế lớn cũng là thị trường xuất khẩu tiềm năng của ngành da giày Việt Nam có khởi sắc. Bên cạnh đó, Việt Nam có một số lợi thế cạnh tranh đáng kể so với các quốc gia sản xuất, xuất khẩu mặt hàng giày dép, túi xách khác.

Xuất khẩu giày dép khởi sắc “sớm”

Cụ thể, 15 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết với lộ trình giảm thuế ngắn tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp da giày trong nước phát triển thị trường; chất lượng nguồn lao động tốt với kỹ năng hơn 30 năm sản xuất giày dép cùng uy tín thương hiệu giày dép made in Việt Nam đã được khẳng định.

Những yếu tố trên, giúp ngành da giày Việt Nam có cơ sở để cải thiện kim ngạch lấy lại đà tăng trưởng xuất khẩu. Theo đó, trong năm 2024 bên cạnh thị trường có các FTA, ngành da giày Việt Nam tiếp tục mở rộng và đa dạng hoá thị trường, cùng đó chú trọng duy trì thị trường truyền thống như Mỹ, EU bởi sức mua và dung lượng thị trường lớn.

Về phân khúc sản phẩm, Việt Nam được đánh giá có thể sản xuất được những sản phẩm giày dép có chất lượng từ trung bình trở lên và sản phẩm có độ khó cao. Trong thời gian tới, ngành không định hướng sản xuất sản phẩm có giá trị thấp bởi lợi nhuận thấp, lãng phí nguồn lực mà tiếp tục tập trung vào phân khúc sản phẩm trung và cao cấp.

Với một số tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững như chính sách về sản phẩm sinh thái, trách nhiệm mở rộng với nhà sản xuất, truy xuất chuỗi cung ứng... có thể được các thị trường nhập khẩu giày dép lớn của Việt Nam áp dụng ngay trong năm 2024 và một vài năm tới sẽ tác động tới xuất khẩu của ngành, bà Xuân cho rằng, việc tuân thủ là bắt buộc. Khi tuân thủ các quy định này doanh nghiệp phải thực hiện rất nhiều hoạt động nhằm nâng cấp năng lực nội tại. Việc nâng cấp phải từ công nghệ, quản lý, cùng đó chi phí đầu vào ngày càng tăng trong khi chi phí đầu ra tăng rất thấp, đó là sức ép cực kỳ lớn đối với doanh nghiệp.

“Tuy nhiên, trong một thế giới cạnh tranh bình đẳng nếu chúng ta muốn tham gia thành công vào chuỗi cung ứng bắt buộc phải tuân thủ”, lãnh đạo Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam nhấn mạnh.

Riêng với Cơ chế định giá carbon (CBAM) đang gây lo lắng hiện nay, bà Xuân kiến giải, giày dép là ngành được đánh giá trong quá trình sản xuất gây ra phát thải lớn, do vậy cũng nằm trong số đối tượng chịu tác động từ CBAM. EU hiện là thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam khoảng 6 tỷ euro mỗi năm việc chuẩn bị để thay đổi và ứng phó với quy định này là cần thiết.

Việc thay đổi không chỉ đơn giản là 1 phần trong quá trình sản xuất mà gần như phải thay đổi toàn bộ hệ thống sản xuất của toàn bộ nhà máy. Để làm được điều này, đầu tiên doanh nghiệp phải tìm hiểu cặn kẽ thông tin, quy trình để đáp ứng và tuân thủ CBAM. Cùng đó, cần chuẩn bị sẵn nguồn lực lớn về con người và công nghệ, tài chính để tiến tới đáp ứng CBAM.

Với những thuận lợi và khó khăn đã nhận diện, bà Xuân khuyến cáo, doanh nghiệp không thể đơn lẻ khi ra biển lớn mà cần phải cùng tham gia vào hoạt động mạng lưới tốt hơn để nắm bắt thông tin, có kế hoạch chuẩn bị sâu hơn, tốt hơn, đồng thời học hỏi và rút kinh nghiệm mới có thể thành công đáp ứng các quy định và tham gia chuỗi cung ứng.

Tiếp nữa, doanh nghiệp cần ứng dụng chuyển đổi số trong công tác quản lý để dòng chảy dữ liệu trong nhà máy liên tục giúp người lãnh đạo cập nhật thông tin, ra quyết định kịp thời. Đặc biệt, doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng bộ phận tuân thủ. Bộ phận này cập nhật thông tin về các yêu cầu của khách hàng để chuyển về hệ thống sản xuất một cách chính xác.

"Đó là những hoạt động doanh nghiệp phải chuẩn bị sẵn sàng, với vai trò kết nối cộng đồng doanh nghiệp ngành da giày, Hiệp hội Da giày- Túi xách Việt Nam sẽ là đơn vị cầu nối trung gian giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn lực tài chính để có dòng tiền cho ổn định sản xuất kinh doanh; hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới, ứng dụng khoa học công nghệ; tiệm cận những chương trình được hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế để nâng cao năng lực về quản lý, kỹ thuật, đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng cao của các thị trường xuất khẩu", bà Xuân nói.