Thủ tục tốn nhiều thời gian này làm cho việc vận chuyển hàng hóa bằng đường biển được các doanh nghiệp ưa chuộng hơn vì họ có thể di chuyển các container mà không bị gián đoạn như vậy cho đến khi hàng hóa đến đích cuối cùng. Trong khi đó, EU đã triển khai Hệ thống quá cảnh điện tử mới (NCTS) cho phép vận chuyển hàng hóa từ điểm này sang điểm khác một cách trơn tru hơn.

Với các thủ tục được đơn giản hóa, bao gồm một tờ khai quá cảnh điện tử duy nhất trong khu vực, đã tạo ra sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế của các nhà khai thác và các yêu cầu của hải quan. Sự kết nối nâng cao này đã tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại giữa các quốc gia láng giềng bằng cách giảm chi phí kinh doanh trong khi cho phép các chính phủ duy trì an ninh và an toàn xã hội bằng cách áp dụng các biện pháp kiểm soát tự động đối với việc di chuyển hàng hóa.

Để giải quyết bất kỳ điểm nghẽn nào, các thành viên của ASEAN đã bắt đầu thảo luận về việc thành lập Hệ thống Quá cảnh Hải quan ASEAN (ACTS) vào năm 2007, với ý tưởng như hệ thống thành công của EU để phục vụ nhu cầu và bối cảnh của khối. Hơn một thập kỷ sau vào năm 2020, sáu thành viên ASEAN, bao gồm Campuchia, Lào, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Việt Nam, đã triển khai các hoạt động trực tiếp trên ACTS.

Hệ thống này nhằm hỗ trợ cam kết của ASEAN trong việc giảm chi phí vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ giữa các quốc gia thành viên ASEAN bằng cách đẩy nhanh và đơn giản hóa các thủ tục kiểm soát chính thức của chính phủ bằng cách sử dụng một hệ thống kỹ thuật số hiện đại thực hiện một khai báo kỹ thuật số, tự động hóa quy trình và trao đổi thông tin theo thời gian thực.

Người dùng doanh nghiệp có thể nộp các tờ khai quá cảnh kỹ thuật số trực tiếp với cơ quan hải quan ASEAN thông qua ACTS và theo dõi việc vận chuyển hàng hóa từ khi xếp hàng tại điểm khởi hành đến khi dỡ hàng tại điểm đến. Khi các nhà khai thác không còn cần phải khai báo hải quan tại biên giới, ACTS giúp tiết kiệm chi phí và hành chính, đồng thời mở ra các tuyến thương mại nội khối mới và cạnh tranh hơn.

Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã gây ra sự gián đoạn chưa từng có đối với chuỗi cung ứng trên toàn cầu. Các quốc gia vội vàng áp đặt các hạn chế để giữ an toàn cho dân cư, tạo ra những thách thức mới đối với lĩnh vực giao thông vận tải trong khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực vận chuyển hàng hóa. Do đó, ACTS mới được thành lập chỉ có một số lượng người dùng khiêm tốn vào năm 2020 và 2021.

Để cải thiện tỷ lệ sử dụng, ASEAN đã tăng cường tiếp cận khu vực tư nhân vào năm 2022, dẫn đến 32 chuyến vận chuyển ACTS đã hoàn thành từ tháng 1 đến tháng 7. Các cuộc thảo luận gần đây với khu vực tư nhân đã tiết lộ một số rào cản về lý do tại sao ACTS chưa được sử dụng đầy đủ.

Thứ nhất là bảo lãnh ngân hàng không bắt buộc trong các chế độ quá cảnh quốc gia của các thành viên ASEAN tham gia như Campuchia và Việt Nam, nhưng chúng vẫn được yêu cầu trong các giao dịch ACTS. Những khó khăn trong việc xin bảo lãnh từ một ngân hàng dường như đã thúc đẩy một số đơn vị tư nhân trì hoãn việc sử dụng ACTS trong các hoạt động vận tải thông thường của họ.

Thứ hai là sự vắng mặt của các cơ quan hải quan nội địa ở một số thành viên ASEAN tham gia, điều này dường như không khuyến khích các thương nhân và nhà khai thác logistics sử dụng chương trình ACTS.Thứ ba là sự nhầm lẫn trong việc giải thích và ưu tiên áp dụng các luật và quy định của khu vực và quốc gia.

Những hạn chế này làm nảy sinh rào cản đối với sự tham gia của khu vực tư nhân. Thứ tư là thông tin hạn chế về cách đăng ký làm đại lý trong ACTS và bất kỳ yêu cầu bổ sung nào mà họ phải đáp ứng để vận chuyển hàng hóa bằng ACTS. Nhiều công ty viện dẫn việc thiếu thông tin từ các cục hải quan địa phương và cơ quan quản lý vận tải.

Để tăng cường sử dụng ACTS, một số sáng kiến ​​đã được đưa ra. Một chương trình tiếp cận khu vực tư nhân đã được triển khai nhằm nâng cao nhận thức và cung cấp hỗ trợ tại chỗ cho những người quan tâm. Các cuộc họp thường xuyên giữa cơ quan hải quan và cơ quan vận tải của các thành viên ASEAN tham gia giúp giải quyết mọi mâu thuẫn liên quan đến hoạt động và đơn giản hóa các yêu cầu đối với việc gia nhập và vận chuyển hàng hóa theo ACTS. Một chương trình thí điểm quá cảnh hai nước giữa Campuchia và Việt Nam cũng đang được tiến hành.

Trong khi các cuộc tham vấn trong nước đang diễn ra để giải quyết tất cả các vấn đề đã xác định, các thành viên ASEAN sẽ thúc đẩy các chương trình tiếp cận khu vực và quốc gia để nâng cao nhận thức tốt hơn về ACTS. Các cơ quan hải quan và vận tải sẽ chủ động hơn trong việc tiếp cận với các bên liên quan, bao gồm thương nhân, công ty hậu cần, nhà khai thác vận tải, ngân hàng, nhà môi giới hải quan và những bên khác, để cung cấp thông tin và đào tạo nhằm giúp họ tham gia và sử dụng ACTS.

Với các cam kết về số hóa thông qua ACTS, ASEAN có cơ hội duy nhất để đóng vai trò là mô hình tích hợp kỹ thuật số và thúc đẩy cộng đồng thương mại kỹ thuật số. Vì vậy, ACTS cần được ưu tiên hàng đầu để tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa xuyên biên giới giữa các thành viên ASEAN.

Về kế hoạch dài hạn, Tổng thư ký ASEAN Dato Lim Jock Hoi cho biết một nghiên cứu khả thi về việc thực hiện ACTS dọc theo Hành lang Borneo liên quan đến Brunei Darussalam, Indonesia (Kalimantan), Malaysia (Sabah và Sarawak) và Philippines đã được tiến hành để tăng cường kết nối trong khu vực.

Hơn nữa, các cuộc thảo luận đang được tiến hành với sự ủng hộ mạnh mẽ của các bên liên quan về khả năng đưa các phương thức vận tải khác vào ACTS, chẳng hạn như đường sắt, điều này sẽ giúp ASEAN tận dụng các cơ hội mới nổi từ các phương thức vận tải khác để phát triển mạng lưới giao thông bền vững trong khu vực.

Tóm lại, ASEAN vẫn còn dư địa để cải thiện thuận lợi hóa thương mại, đơn giản hóa thủ tục hải quan và vận tải, đồng thời cắt giảm chi phí thương mại bằng cách áp dụng cách tiếp cận chủ động để đáp ứng nhu cầu của khu vực tư nhân.

Sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan hữu quan của các thành viên ASEAN cả trong nước và khu vực, cũng như thường xuyên tham vấn với khu vực tư nhân, sẽ tăng cường hỗ trợ cho mục tiêu tham vọng tăng gấp đôi thương mại nội khối ASEAN trong khu vực vào năm 2025.