Sáng ngày 7/8, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phối hợp với Bộ Công Thương, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tổ chức hội nghị trực tuyến về tình hình sản xuất, tiêu thụ lúa gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Giá giảm không phải do yếu tố cung - cầu

Nhận định chung tại cuộc họp cho thấy, lúa chưa thu hoạch trên đồng ruộng ở các địa phương còn rất nhiều, nhất là lúa vụ Hè Thu, đến nay mới chỉ thu hoạch hơn 600 nghìn ha trên tổng số gần 1,6 triệu ha gieo cấy. Thời điểm thu hoạch lúa Hè Thu và Thu Đông sớm sẽ tập trung trong các tháng: 8, 9 và 10, tuy nhiên khó khăn hiện nay là giá lúa giảm. Hiện, giá lúa gạo đang thấp hơn so với cùng kỳ khoảng 500 - 600 đồng/kg.

Theo ông Lê Thanh Tùng- Phó cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), hiện tại giá lúa gạo và các hàng nông sản khác giảm sâu, không phải do cung cầu mà là do đứt gãy nghiêm trọng chuỗi cung ứng. Các khách quốc tế vẫn có nhu cầu nhập khẩu gạo Việt Nam, nhưng các doanh nghiệp không giao hàng được. Trong khi Tân Cảng là cảng container chính ngưng nhận giao gạo xuất khẩu từ tháng 07/2021 và chưa rõ khi nào có thể tiếp tục thì lượng container ứ đọng tại cảng Cát Lái (TP.Hồ Chí Minh) lớn do chỉ còn 50% nhân sự làm việc.

Theo ông Lê Minh Hoan - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, để cắt đứt đà giảm của giá lúa gạo vụ hè thu 2021, cần tăng cường trách nhiệm của địa phương về khâu liên kết, lưu thông giữa các doanh nghiệp.

Ông Trần Anh Thư- Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang- cho rằng, theo thông lệ hàng năm, cứ thời điểm chính vụ giá lúa Hè Thu sẽ giảm hơn so với mặt bằng. Nguyên nhân do lúa Hè Thu chất lượng giảm, chi phí logistics, sấy tăng nên các doanh nghiệp có xu hướng giảm giá thu mua 1 chút. Đối với vụ mùa năm nay, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhiều địa phương thực hiện giãn cách xã hội, doanh nghiệp phải thực hiện "3 tại chỗ", năng lực sản xuất giảm khiến giá lúa giảm trong 2 tuần gần đây. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp đăng ký mua lúa cho nông dân song họ vẫn còn tâm lý chờ đợi, chờ cho giá xuống thấp để bắt đáy, có hiệu quả lợi nhuận cao hơn.

Liên quan đến vấn đề vận chuyển, ông Trần Anh Thư cho rằng, giữa các địa phương cần thống nhất việc kiểm soát phương tiện đi mua lúa, tạo điều kiện cho thương lái đi thu mua. Tình hình ùn tắc hàng hóa tại cảng Cát Lái, khi dung lượng dành cho hàng nhập chạm ngưỡng 100% công suất, lượng container tồn bãi gần hết công suất. Khiến nhiều tàu phải nằm chờ ở bên ngoài đợi vào lấy gạo, phải có phương án cho tàu vào lấy gạo thì doanh nghiệp mới tháo gỡ được gạo trong kho, sau đó mới đi mua tiếp cho nông dân. “Logistics tháo gỡ thì mới có thể tháo gỡ ách tắc gạo ở trong kho và dòng vốn của doanh nghiệp. Doanh nghiệp mới có thể thu mua lúa mới”, ông Trần Anh Thư nói.

Còn theo ông Phạm Thái Bình- Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An, trừ những diện tích lúa có ký hợp đồng với doanh nghiệp thì sẽ được bao tiêu, còn lại đa phần nông dân phụ thuộc vào thương lái. Do đó, nông dân - thương lái - doanh nghiệp là chuỗi mắt xích không thể tách rời trong chuỗi cung ứng lúa gạo. Do vậy, cần đẩy mạnh thu mua tạm trữ lúa của vụ hè thu, bởi nếu không khắc phục kịp sẽ ảnh hưởng đến sản lượng lúa vụ Thu Đông.

Từ thực tế đó, để giải phóng lượng lúa còn tồn đọng trong dân, đồng loạt các doanh nghiệp ngành lúa gạo đều kiến nghị các địa phương tạo điều kiện cho đội ngũ đi thu mua lúa, các ngân hàng có chính sách ưu đãi lãi suất để các doanh nghiệp tích cực thu mua lúa tạm trữ cho nông dân.

Nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong thu mua tạm trữ

Phát biểu tại cuộc họp, ông Đỗ Thắng Hải- Thứ trưởng Bộ Công Thương-nhận định, đối với vụ lúa Hè Thu, thông thường việc giá cả sẽ do yếu tố cung và cầu. Tuy nhiên, năm nay có đặc biệt đó là trong bối cảnh dịch Covid-19. Do đó, cần đánh giá tổng thể hơn và gắn với dịch Covid-19.

Ông Đỗ Thắng Hải - Thứ trưởng Bộ Công Thương phát biểu tại cuộc họp

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nhận định, logistics các nước, đặc biệt từ Việt Nam đi đến các thị trường xuất khẩu chắc chắn bị ảnh hưởng. Container thiếu, giá cả vận tải tăng, do đó, nhiều doanh nghiệp không dám ký các hợp đồng vì lo ngại không đáp ứng được. Tuy nhiên, tín hiệu tốt là thị trường Trung Quốc đang có nhu cầu nhập gạo của Việt Nam.

Một vấn đề khác được Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải đề cập là việc nhiều tỉnh làm chặt trong công tác phòng chống dịch dẫn đến việc thu hoạch của nông dân nhiều địa phương gặp khó, thương lái cũng gặp khó trong thu mua. Trong khi vai trò của thương lái hết sức quan trọng. Các doanh nghiệp cũng gặp khó khăn trong việc đi thu mua hàng hóa, giữa địa phương này với địa phương khác dẫn đến giá lúa gạo khó. Các nhà máy sản xuất, chế biến lúa gạo đang bị ảnh hưởng lớn về nhân lực và vận tải, chi phí cao lên, việc này quay ngược trở lại sẽ ảnh hưởng đến giá lúa.

Do đó, các địa phương cần có chính sách nhất quán. Lãnh đạo các địa phương phải lập tức vào cuộc tháo gỡ khó khăn trong lưu thông hàng hoá, vận tải. "Một số địa phương làm chặt quá khiến thương lái không thu mua được, ảnh hưởng đến giá lúa, do vậy các địa phương phải có phương án tạo điều kiện lưu thông an toàn" -Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nói.

Về tháo gỡ khó khăn trong lưu thông hay vấn đề quá tải ở cảng Cát Lái, hiện, các bộ, ngành liên quan trực tiếp đã có những chỉ đạo sát sao và bước đầu đã cơ bản được giải quyết. Tuy nhiên, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cũng khẳng định, việc này không thể “ngày một, ngày hai”.

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cũng lưu ý các địa phương, doanh nghiệp thu mua lúa gạo, thay vì đưa hàng lên TP.Hồ Chí Minh, lên cảng Cát Lái mới đóng container, thì nên làm trước việc này tại ngay các địa phương, doanh nghiệp. Việc này giúp giảm tải cả về nguồn nhân lực, địa điểm, diện tích đóng container tại cảng Cát Lái.

Liên quan đến dự trữ gạo quốc gia hay tạm trữ gạo tại doanh nghiệp. Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho rằng, hai phương án này đều quan trọng, nhưng cần ưu tiên phương án tạm trữ gạo đối với doanh nghiệp. Bởi doanh nghiệp tháo gỡ được thì người nông dân, thương lái cũng sẽ tháo gỡ được. Nếu tiếp tục khó khăn thì cần tính đến dự trữ gạo quốc gia.

Tăng cường trách nhiệm liên kết doanh nghiệp và địa phương

Ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam- khẳng định, chính sách ưu tiên vốn tín dụng cho ngành hàng lúa gạo đã có. Thời gian qua, hạn mức tín dụng chung của cả vùng đồng bằng sông Cửu Long tăng 17% chủ yếu để thu mua lúa gạo, các ngân hàng thương mại cũng khẳng định nguồn vốn không thiếu. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng đã chỉ đạo các ngân hàng thương mại cơ cấu lại nợ, lãi đến hạn của các doanh nghiệp lúa gạo do tác động của dịch chưa trả được.

Theo ông Lê Minh Hoan - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, để cắt đứt đà giảm của giá lúa gạo vụ hè thu 2021, cần tăng cường trách nhiệm của địa phương về khâu liên kết, lưu thông giữa các doanh nghiệp. Các địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long phải tạo điều kiện cho doanh nghiệp, thương lái đi thu mua, vận chuyển lúa; tích cực hỗ trợ cho các doanh nghiệp đảm bảo"3 tại chỗ".

Ông Lê Minh Hoan đề nghị Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long chỉ đạo Sở NN&PTNT, chính quyền địa phương thành lập các Tổ công tác hỗ trợ thúc đẩy sản xuất, kết nối tiêu thụ nông sản; thiết lập đường dây nóng để tiếp nhận thông tin, tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc phát sinh cho tổ chức, cá nhân trong sản xuất, thu hoạch, vận chuyển nông sản, vật tư nông nghiệp. Các doanh nghiệp cần chủ động hơn 1 bước nữa để tự gỡ cho mình và gỡ cho địa phương. Ngân hàng hỗ trợ lãi suất để doanh nghiệp tăng cường mua lúa cho dân.