Trước làn sóng xuất khẩu thép ồ ạt từ nước này, thép giá rẻ của Trung Quốc hiện đang tràn ngập thị trường toàn cầu. Điều này đang đe dọa đến chính ngành thép nội địa của các nước nhập khẩu, đồng thời đẩy căng thẳng thương mại gia tăng.

Ngành thép Trung Quốc rơi vào khủng hoảng

Sau giai đoạn phục hồi vào cuối năm 2023, ngành thép của Trung Quốc, quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất và tiêu thụ thép, được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng trong năm nay. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy điều ngược lại. Ngành thép nước này hiện đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nghiêm trọng khi lĩnh vực bất động sản, nguồn cầu lớn nhất của các nhà sản xuất thép nước này, vẫn đang chìm sâu trong tình trạng suy thoái. Tập đoàn sản xuất thép lớn nhất thế giới China Baowu Steel đã cảnh báo rằng, ngành thép của Trung Quốc đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nghiêm trọng hơn nhiều so với các cuộc suy thoái năm 2008 và 2015.

Theo tính toán của Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc (CISA), trong nửa đầu năm nay, tiêu thụ thép ​​tại Trung Quốc chỉ đạt khoảng 478 triệu tấn, giảm 3,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, trong khi nhu cầu tiêu thụ còn ảm đạm, các nhà sản xuất thép nước này vẫn sản xuất rất nhiều thép với sản lượng đạt 531 triệu tấn trong nửa đầu năm. Điều này đã khiến ngành thép nước này luôn trong tình trạng dư thừa công suất, biên lợi nhuận nhà máy liên tục sụt giảm và đẩy giá thép giảm sâu.

Diễn biến giá thép HRC tại Trung Quốc và giá quặng sắt SGX

Hiện, giá thép cây dùng trong xây dựng tại Trung Quốc đang ở mức rẻ nhất kể từ năm 2017, giá thép cuộn cán nóng (HRC) đã giảm xuống mức 3.200 nhân dân tệ/tấn, thấp nhất 4 năm trở lại đây. Cuộc khủng hoảng thép cũng kéo theo sự sụt giảm trong nhu cầu quặng sắt, vật liệu chính để sản xuất thép. Lượng hàng tồn kho quặng sắt tại cảng của nước này thường giảm vào giữa năm do nhu cầu tăng theo mùa, nhưng thay vào đó, tồn kho liên tục tăng trong năm nay và hiện đã vượt 150 triệu tấn, mức cao nhất hai năm gần đây. Theo đó, giá quặng sắt cũng bị kéo giảm hơn 28% từ đầu năm đến nay và hiện đang chật vật để duy trì mốc 100 USD/tấn.

Đứng trước hiện trạng thừa thép và giá thành giảm sâu, các doanh nghiệp thép Trung Quốc đã chuyển hướng sang đẩy mạnh xuất khẩu ra các thị trường nước ngoài để tìm kiếm lợi nhuận. Tuy nhiên, điều này lại gián tiếp đe dọa đến ngành thép của các nước đi nhập khẩu, đồng thời làm gia tăng căng thẳng thương mại toàn cầu.

Làn sóng xuất khẩu ồ ạt từ Trung Quốc đe dọa đến ngành thép thế giới

Trong những năm 2000, Trung Quốc đóng góp khoảng 15% trong tổng sản lượng thép toàn cầu. Đến năm 2023, con số này tăng lên hơn 54% và Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu thép thành phẩm hàng đầu thế giới. Sang năm nay, theo ghi nhận của CISA, Trung Quốc đã xuất đi hơn 61 triệu tấn thép trong 7 tháng đầu năm và dự kiến tăng lên 127 triệu tấn trong cả năm nay, phá kỷ lục 110 tấn của năm 2015.

Đáng lưu ý, năm 2015 cũng chính là năm gần nhất mà thị trường chứng kiến việc xuất khẩu thép của Trung Quốc tăng kỷ lục. Vào thời điểm này, nhóm các nước G7 và G20 đã phải thảo luận về việc chấm dứt tình trạng dư thừa công suất và thành lập Diễn đàn Toàn cầu về Công suất thép dư thừa (GFSEC). Tuy vậy, vào năm 2019, Trung Quốc đã rút khỏi GFSEC, tuyên bố rằng họ đã hoàn thành nhiệm vụ. Kể từ đó, công suất sản xuất thép của nước này, vốn đã giảm từ năm 2016 đến năm 2018, đã bắt đầu tăng trưởng trở lại.

Xuất khẩu thép của Trung Quốc

Tới năm nay, nỗi lo Trung Quốc liên tục “bơm” thép ra thế giới đe dọa đến ngành thép toàn cầu lại một lần nữa quay trở lại. Dòng chảy xuất khẩu thép giá rẻ tăng mạnh từ quốc gia châu Á này đang gây áp lực đáng kể lên ngành thép ở nhiều quốc gia. Doanh số bán thép của các doanh nghiệp nội địa bị đánh mất thị phần vào thép nhập khẩu của Trung Quốc, qua đó làm gia tăng hoạt động cạnh tranh không lành mạnh và gây thêm áp lực giá lên thép nội địa. Tính riêng thép HRC, giá HRC tại Mỹ đã giảm khoảng 40% so với đầu năm nay, hiện neo ở mức 630 – 650 USD/tấn, thấp nhất kể từ tháng 9/2023. Tại châu Âu, giá đã giảm khoảng 11% về mức 620 Euro/tấn. Giá thép HRC tại khu vực Bắc Mỹ cũng giảm khoảng 7% trong tháng 7 và là tháng giảm thứ ba liên tiếp.

Do đó, để bảo hộ cho ngành thép nội địa trước làn sóng xuất khẩu thép ồ ạt của Trung Quốc, các quốc gia nhập khẩu thép của Trung Quốc đã lên kế hoạch áp thuế đối với thép nhập khẩu từ nước này. Nhiều quốc gia Mỹ Latinh đang nối tiếp Mỹ và châu Âu áp thuế quan lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, trong đó có thép. Vào giai đoạn tháng 4 – tháng 5 năm nay, Mexico, Chile và Brazil đã tăng thuế quan, thậm chí có trường hợp tăng hơn gấp đôi, đối với các sản phẩm thép Trung Quốc.

Riêng tại nước ta, thị phần thép của Trung Quốc trong tổng cơ cấu nhập khẩu thép chiếm khoảng 70%. Do vậy, để tránh nguy cơ bị mất thị trường vào tay thép nhập khẩu từ nước này, trong thời gian gần đây, các doanh nghiệp thép trong nước cũng đã yêu cầu Bộ Công Thương mở cuộc điều tra chống bán phá giá đối với thép Trung Quốc.

Ông Dương Đức Quang, Phó Tổng giám đốc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV)

Theo ông Dương Đức Quang, Phó Tổng Giám đốc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), dự thảo Chiến lược phát triển ngành thép Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đang được Bộ Công Thương xây dựng với mục tiêu thúc đẩy ngành thép Việt Nam phát triển cân đối, hiện đại, bền vững sẽ từng bước khắc phục được những hạn chế của ngành thép trong thời gian qua.

Hiện nay, Việt Nam đứng thứ 12 thế giới và đứng đầu ASEAN về sản xuất thép thô nhưng ngành thép nước ta vẫn còn hạn chế về công nghệ, nguyên liệu, năng lực sản xuất và chủng loại sản phẩm nên các doanh nghiệp thép vẫn phải nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc. Do còn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu nên thường dẫn đến tình trạng bị động về giá, đặc biệt khi giá nguyên liệu đầu vào biến động, giá thép trong nước cũng phải điều chỉnh theo.