Tận dụng thời cơ nhưng phải tuân thủ quy luật thị trường

Kết luận chỉ đạo tại hội nghị Sơ kết tình hình xuất khẩu gạo 6 tháng đầu năm 2023, bàn phương hướng điều hành xuất khẩu những tháng cuối năm 2023, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo, thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất, đồng thời góp phần bình ổn giá thóc, gạo trong nước và bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, về quan điểm chỉ đạo, cần phải khẳng định rằng đây là thời cơ để đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo; và xuất khẩu trong điều kiện cho phép nhằm mang lại giá trị hiệu quả cao nhất cho người sản xuất, cho người kinh doanh. Đây cũng là thời cơ để chúng ta mở rộng, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và khẳng định được thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế, nhất là ở các thị trường mới.

Tuy vậy, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng lưu ý: Bên cạnh việc đẩy mạnh xuất khẩu gạo nhưng phải bảo đảm được an ninh lương thực cho đất nước trong mọi tình huống.

Về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm xuất khẩu gạo trong những tháng cuối năm, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị:

Đối với các thương nhân xuất khẩu gạo phải cùng với hệ thống dự trữ quốc gia, 02 Tổng Công ty lương thực miền Bắc và miền Nam phải bảo đảm duy trì mức dự trữ và thu mua lương thực theo quy định của Nhà nước để bảo đảm an ninh lương thực quốc gia trong mọi tình huống (giao cho Vụ Thị trường trong nước và Cục Xuất Nhập khẩu, Bộ Công Thương theo dõi, giám sát chặt chẽ việc thực hiện nhiệm vụ chính trị này).

Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo: Bên cạnh việc nghiêm túc thực hiện duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu và chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất theo yêu cầu của các cơ quan chức năng theo quy định cần: Tôn trọng những hợp đồng đã ký (để giữ uy tín với các đối tác); đồng thời, tập trung khai thác nguồn hàng, xây dựng, quảng bá thương hiệu và đàm phán, ký kết các hợp đồng mới với các đối tác truyền thống theo cơ chế giá phù hợp với tình hình thị trường; chú trọng phát triển các thị trường mới, có nhu cầu và còn nhiều tiềm năng. Chủ động theo dõi chặt chẽ tình hình thương mại gạo toàn cầu và tìm hiểu kỹ các đối tác trước khi ký hợp đồng, đặc biệt phải thận trọng trong giao, nhận và thanh toán các lô hàng (để tránh bị lừa đảo).

Muốn vậy, các doanh nghiệp cần phối hợp, liên hệ chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Việt Nam ở trong và ngoài nước (như: Cơ quan đại diện ngoại giao và hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài) để tham khảo thông tin và tranh thủ sự hỗ trợ khi cần thiết; đồng thời, thường xuyên trao đổi với Hiệp hội Lương thực Việt Nam để kịp thời báo cáo các bộ, ngành liên quan những vấn đề phát sinh và đề xuất các biện pháp xử lý.

Chủ động phối hợp với các địa phương để xác lập cơ chế liên kết, hợp tác, bảo trợ… với cơ sở, người sản xuất để bảo đảm nguồn hàng ổn định, chất lượng phù hợp nhu cầu thị trường và quy chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm của các nước nhập khẩu.

Đồng thời, chú trọng xác lập, duy trì, củng cố mối quan hệ hợp tác giữa các doanh nghiệp xuất khẩu với nhau để tránh tình trạng tranh mua, tranh bán, tranh thị trường, ép cấp, ép giá.

Đối với Hiệp hội Lương thực Việt Nam, Bộ trưởng đề nghị: Tăng cường phối hợp với các đơn vị của Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan để kịp thời cập nhật và chuyển tải các thông tin về tình hình cung cầu thóc/gạo, nhu cầu thị trường và các quy định, chính sách mới của các thị trường ngoài nước cho doanh nghiệp hội viên; Làm tốt công tác điều phối hoạt động của các doanh nghiệp hội viên trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh lương thực; đồng thời, chủ động phối hợp, tư vấn cho các địa phương trong công tác quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất theo các phương thức hiện đại, hợp chuẩn để bảo đảm điều kiện xuất khẩu chính ngạch.

“Phát huy vai trò tư vấn, phản biện chính sách, tích cực tham gia góp ý với các cơ quan chức năng trong quá trình xây dựng các cơ chế, chính sách liên quan đến sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo và tham gia xây dựng phương án đàm phán FTA với các đối tác nhằm bảo đảm tối đa lợi ích cho doanh nghiệp khi Hiệp định được ký kết, thực thi, qua đó giúp nâng cao vai trò của Hiệp hội thực sự vừa là tổ chức hỗ trợ, đồng hành cùng doanh nghiệp hội viên, vừa là cánh tay nối dài, giúp các cơ quan quản lý nhà nước nắm bắt thông tin, phản biện chính sách, tạo thuận lợi cho hoạt động của các doanh nghiệp”- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên lưu ý.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu chỉ đạo tại hội nghị

Theo dõi sát diễn biến thị trường

Đối với các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương, Bộ trưởng yêu cầu tiếp tục theo dõi sát tình hình thị trường thương mại gạo thế giới, động thái của các nước sản xuất, xuất khẩu lớn và kịp thời thông tin tới các bộ, ngành, Hiệp hội Lương thực Việt Nam, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo để chủ động, điều tiết hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo, bảo đảm phù hợp, hiệu quả.

Chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai các chương trình, hoạt động giao thương, quảng bá sản phẩm, xúc tiến thương mại gạo phù hợp với tình hình mới để nâng cao giá trị sản phẩm gạo của Việt Nam.

Phối hợp với Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khai tác tốt cơ chế ưu đãi của các FTA mà nước ta là thành viên để chủ động đàm phán với các đối tác nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, chiếm lĩnh các thị trường mới, tiềm năng và nâng cao tính cạnh tranh cho ngành hàng gạo Việt Nam.

Chủ động phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương và đơn vị liên quan rà soát, hoàn thiện Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh, xuất khẩu gạo nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi cho các thương nhân.

Tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, kết hợp linh hoạt, hiệu quả giữa các hình thức thương mại truyền thống và trực tuyến nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác về thương mại gạo với các thị trường truyền thống (như Philippines, Indonesia, khu vực Châu Phi, Trung Quốc) và khai thác các thị trường ngách với chủng loại gạo thơm, gạo chất lượng cao mà ta đã thâm nhập được trong các năm vừa qua (như EU, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, khu vực Bắc Mỹ…).

Phối hợp với Hiệp hội Lương thực Việt Nam tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của thương nhân về những quy định của các cơ chế hợp tác đa phương và song phương mà nước ta đã ký kết để tận dụng tối đa lượng hạn ngạch thuế quan dành cho Việt Nam.

Tổ chức triển khai thực hiện tốt Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030 (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 583 ngày 26/5/2023).

Các đại biểu tham dự hội nghị triển khai công tác điều hành xuất khẩu gạo

Đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa gạo theo hướng nâng cao chất lượng

Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ trường Nguyễn Hồng Diên đề nghị đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Làm tốt công tác định hướng quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất, cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác, ứng dụng công nghệ trong sản xuất, thu hoạch, bảo quản…, bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện xuất khẩu chính ngạch; đồng thời, tăng cường quảng bá nâng cao thương hiệu gạo Việt Nam nhằm tạo nguồn hàng có chất lượng, nâng cao khả năng cạnh tranh cả về sản lượng và giá trị sản phẩm gạo trong nước.

Tiếp tục hoàn thiện các cơ chế chính sách để thu hút đầu tư, tạo nguồn lực đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển giống lúa năng suất, chất lượng cao phù hợp với yêu cầu thị trường; đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả các chính sách khuyến khích, hỗ trợ xây dựng vùng nguyên liệu và tăng cường liên kết sản xuất, tạo nguồn cung gạo ổn định, chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu. Đồng thời, chú trọng xây dựng các tiêu chuẩn về sản xuất, chế biến và chất lượng sản phẩm phù hợp với yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế để sản phẩm gạo Việt Nam mở rộng và tiếp cận được các thị trường xuất khẩu đòi hỏi cao về tiêu chuẩn chất lượng.

Chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan theo dõi, đàm phán, tháo gỡ các rào cản về kỹ thuật và kiểm dịch thực vật của các quốc gia, vùng lãnh thổ đối với thóc, gạo nhập khẩu; Chủ động đàm phán, ký kết các hiệp định với các quốc gia, vùng lãnh thổ về kiểm dịch thực vật, quy định kỹ thuật về chất lượng thóc, gạo để mở rộng thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Với Bộ Tài chính, đề nghị căn cứ nhiệm vụ được giao tại Nghị định số 107 ngày 15/8/2018 của Chính phủ để chủ động, kịp thời đề xuất các biện pháp hỗ trợ cho người trồng lúa và thương nhân sản xuất, xuất khẩu gạo; cân đối hợp lý giữa xuất khẩu và tiêu dùng nội địa nhằm góp phần tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất và nâng cao hiệu quả xuất khẩu gạo; đồng thời, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và bình ổn giá thóc, gạo trong nước.

Làm tốt công tác quy hoạch vùng trồng

Bộ trưởng cũng đề nghị UBND các tỉnh, thành phố: Chỉ đạo làm tốt công tác quy hoạch vùng trồng lúa theo định hướng của ngành nông nghiệp và điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của từng địa phương; đồng thời, đẩy mạnh chỉ đạo sản xuất lúa theo quy hoạch và kế hoạch hàng năm; chủ động, linh hoạt trong điều hành sản xuất thóc, gạo theo hướng nâng cao chất lượng gạo để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

Tạo điều kiện hỗ trợ các doanh nghiệp mở rộng cơ sở hạ tầng, kho bãi, đầu tư nâng cấp trang thiết bị để nâng cao năng lực chế biến, cất trữ, vận chuyển, lưu thông, phục vụ kinh doanh gạo ở thị trường trong nước và xuất khẩu.

Chỉ đạo tăng cường giám sát, kiểm tra hoạt động sản xuất, lưu thông và tiêu thụ thóc, gạo và duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu của các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo trên địa bàn theo quy định; phòng, chống hiện tượng đầu cơ, găm hàng làm ảnh hưởng đến thị trường tiêu thụ nội địa và nguồn hàng phục vụ xuất khẩu.

Kịp thời báo cáo định kỳ hoặc đột xuất theo yêu cầu của Chính phủ và các bộ, ngành liên quan về sản lượng, chủng loại thóc, gạo hàng hóa tồn đọng và dự kiến năng suất, sản lượng thu hoạch thóc, gạo theo từng chủng loại, mùa vụ sản xuất trên địa bàn để phục vụ công tác điều hành xuất khẩu gạo.

Chủ động nắm bắt tình hình, thông tin mới, ứng phó kịp thời với các tình huống phát sinh tại địa phương để thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu gạo.

Với những kiến nghị, đề xuất của thương nhân tại hội nghị, Bộ trưởng đề nghị các Bộ, ngành liên quan tiếp tục phối hợp, xem xét, giải quyết theo thẩm quyền để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu gạo, bảo đảm hiệu quả, bền vững.