Theo báo cáo của UBND tỉnh Thanh Hóa, từ khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực (ngày 1/7/2014) đến nay, trên địa bàn hiện có 60 dự án thuê đất (chiếm 3,71%) đã đầu tư chậm tiến độ quá 24 tháng, vi phạm điểm i, khoản 1, Điều 64, Luật Đất đai 2013.

Được kỳ vọng là “điểm sáng” về kinh tế ở cửa ngõ miền Tây tỉnh Thanh Hóa, năm 2009, dự án Nhà máy Xi măng Thanh Sơn nằm trên địa bàn xã Thúy Sơn, huyện Ngọc Lặc (Thanh Hóa) được triển khai xây dựng. Tuy nhiên, cho đến nay dự án đã trở nên nhếch nhác, hoang hóa, nhiều nơi trong dự án trở thành bãi chăn trâu, bò của người dân.

Dự án của Công ty TNHH MTV Đầu tư phát triển Nguyễn Kim Thanh Hóa tại khu đô thị phía Nam TP Thanh Hóa với diện tích hơn 2,2 ha đất đã bị thu hồi

Theo báo cáo của UBND huyện Ngọc Lặc, dự án Nhà máy Xi măng Thanh Sơn đã dừng thi công, gây lãng phí nguồn lực đầu tư, quỹ đất sản xuất nông nghiệp và ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân khu vực, trong đó trực tiếp nhất là 206 hộ dân (thôn Vân Sơn 65 hộ, thôn Lương Sơn 99 hộ, thôn Hồng Sơn 29 hộ, thôn Thanh Sơn 13 hộ) đã bàn giao đất ở, đất nông nghiệp để giải phóng mặt bằng thực hiện dự án. Người dân không còn đất để canh tác và các thành viên trong gia đình từng đi học nghề để được làm việc trong nhà máy cũng không có việc làm nên phải tìm các công việc khác để sinh sống khiến cuộc sống khó khăn, thu nhập không ổn định.

Trước thực trạng trên, UBND huyện Ngọc Lặc đã có văn bản gửi UBND tỉnh Thanh Hóa kiến nghị có hướng xử lý, thu hồi dự án, đồng thời kêu gọi đầu tư các dự án công nghệ cao khác nhằm đảm bảo môi trường xung quanh, phù hợp với quy hoạch đô thị huyện Ngọc Lặc, tránh lãng phí tài nguyên đất đai.

Tương tự dự án Trung tâm dạy nghề y tá điều dưỡng quốc tế được UBND tỉnh Thanh Hóa chấp thuận chủ trương năm 2014 cho Công ty TNHH Xây dựng dịch vụ thương mại Sơn Thái Thành (nay là Công ty TNHH Tập đoàn Sơn Thái Thành) làm chủ đầu tư nằm ở vị trí đắc địa ngay trung tâm thị trấn Tân Phong (Quảng Xương, Thanh Hóa), có diện tích 5 ha.

Tuy nhiên, suốt nhiều năm sau khi được chấp thuận chủ trương, chủ đầu tư mới dựng được vài hạng mục nhỏ, cột bê tông trơ trọi và hiện trở thành nơi chăn thả trâu bò, nuôi vịt cho người dân.

Hay như, dự án Xây dựng nhà công vụ phục vụ vận hành và mở rộng cảng Nghi Sơn do Công ty CP Dịch vụ kỹ thuật PTSC Thanh Hóa (gọi tắt là PTSC Thanh Hóa) làm chủ đầu tư. Dự án được Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp (KKTNS&CKCN) cho thuê đất tại quyết định số 121/QĐ[1]BQLKKTNS&KCN ngày 17/6/2017 với diện tích 28.606m2, thời hạn thuê đất đến tháng 3/2064. Ngày 7/9/2020, UBND tỉnh Thanh Hóa đã gia hạn tiến độ sử dụng đất 24 tháng tại quyết định số 3649/QĐ[1]UBND cho PTSC Thanh Hóa để thực hiện dự án. Tuy nhiên, đến nay dự án vẫn chưa hoàn thành theo quy định.

Từ khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực (ngày 1/7/2014) đến nay, trên địa bàn tỉnh có 1.617 dự án được giao đất, cho thuê đất với tổng diện tích là 7.863,82 ha. Trong đó, có 1.195 dự án được cho thuê đất với diện tích 3.601,37 ha; 105 dự án được giao đất có thu tiền sử dụng đất, diện tích 823,69 ha; 317 dự án được giao đất không thu tiền sử dụng đất, diện tích 3.438,76 ha. Kết quả, có 1.102 dự án chiếm khoảng 68,15% đã hoàn thành đầu tư, đảm bảo tiến độ, đưa đất vào sử dụng đúng mục đích; 208 dự án chiếm 12,86% đang thực hiện đầu tư đảm bảo tiến độ; 247 dự án chiếm 15,28% thực hiện đầu tư chậm tiến độ, nhưng chưa quá 24 tháng, chưa vi phạm điểm i, khoản 1, Điều 64, Luật Đất đai 2013; 60 dự án thuê đất chiếm 3,71% đã đầu tư chậm tiến độ quá 24 tháng, vi phạm điểm i, khoản 1, Điều 64, Luật Đất đai 2013.

Ban Thường vụ tỉnh Thanh Hóa chỉ rõ nguyên nhân dự án chậm tiến độ là do pháp luật về đầu tư có quy định việc giãn tiến độ thực hiện dự án (theo quy định tại Điều 46 Luật Đầu tư năm 2014) và điều chỉnh tiến độ thực hiện dự án đầu tư (theo Khoản 4 Điều 41 Luật Đầu tư năm 2020), tổng thời gian giãn tiến độ đầu tư không quá 24 tháng, trường hợp bất khả kháng thì thời gian khắc phục hậu quả bất khả kháng không tính vào thời gian giãn tiến độ đầu tư. Do đó, nhiều nhà đầu tư đã lợi dụng “khoảng trống” giữa pháp luật về đầu tư và pháp luật về đất đai để thực hiện điều chỉnh tiến độ đầu tư nhằm chống chế với vi phạm chậm tiến độ đầu tư theo quy định pháp luật về đất đai (theo quy định tại điểm i, khoản 1, Điều 64, Luật Đất đai năm 2013, vi phạm tiến độ đầu tư được tính theo tiến độ ghi trong dự án đầu tư không quy định rõ dự án ban đầu hay theo tiến độ ghi trong dự án đầu tư đã được điều chỉnh).

Về chủ quan từ phía nhà đầu tư, một số dự án, nhà đầu tư không dự kiến thời gian thu hồi đất hoặc nhận chuyển nhượng gặp khó khăn, vướng mắc, bị kéo dài dẫn đến khi có quyết định giao đất, cho thuê đất của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì cơ hội đầu tư, huy động vốn, hoạt động theo mục đích thuê đất bị bỏ lỡ hoặc không còn hiệu quả nếu tiếp tục thực hiện dự án (cá biệt có dự án được giao đất theo Luật Đất đai năm 1993 nhưng đến nay chưa giải phóng mặt bằng xong). Một số dự án hoạt động gặp khó khăn về nguồn lao động, nguyên vật liệu, nguồn tiêu thụ sản phẩm dẫn đến phải tạm dừng; một số dự án có hạ tầng giao thông xung quanh thuộc trường hợp Nhà nước đầu tư nhưng đến thời điểm thanh tra thì hạ tầng vẫn chưa đầu tư; một số dự án mặc dù đã được bàn giao đất trên thực địa nhưng không thể đầu tư do ảnh hưởng của công trình xung quanh...

Tuy vậy, gần đây UBND tỉnh Thanh Hóa đã có động thái mạnh tay, ban hành quyết định thu hồi hơn 20 dự án chậm tiến độ, điển hình như: Dự án của Công ty TNHH MTV Đầu tư phát triển Nguyễn Kim Thanh Hóa tại khu đô thị phía Nam TP Thanh Hóa với diện tích hơn 2,2 ha đất; Dự án nhà máy sản xuất, lắp ráp ô tô Vinaxuki (ở xã Đại Lộc, huyện Hậu Lộc) của Công ty TNHH MTV ô tô Vinaxuki Thanh Hóa; Dự án của Công ty CP AE Toàn Tích Thiện (tại phường Đông Sơn, thị xã Bỉm Sơn)…

Có thể thấy, việc các dự án chậm tiến độ không những gây lãng phí tài nguyên đất mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường đầu tư và các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Ngoài ra, dự án treo, dự án chậm tiến độ cũng để lại nhiều hệ lụy lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, an sinh xã hội khiến người dân bức xúc...