Đây là thông tin được ông Nguyễn Phúc Nam, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương)- cho biết tại “Hội nghị đánh giá kết quả xuất khẩu gạo năm 2023, quý I năm 2024 và bàn định hướng xuất khẩu gạo trong thời gian tới”, do Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ủy ban nhân dân Thành phố Cần Thơ tổ chức ngày 26/4 tại TP. Cần Thơ.

Xuất khẩu gạo tiếp đà tăng trưởng

Theo ông Nguyễn Phúc Nam, với dân số hơn 6,5 tỷ người, khu vực thị trường Á - Phi là một thị trường rộng lớn và quan trọng của xuất khẩu gạo. Trong tổng lượng xuất khẩu 8,1 triệu tấn, khu vực thị trường châu Á - châu Phi là 7,34 triệu tấn (chiếm 90%), tương đương giá trị xuất khẩu hơn 4,1 triệu USD. Đây là khu vực xuất khẩu gạo quan trọng hàng đầu của Việt Nam với hàng loạt những thị trường lớn như: Philippines, Indonesia, Trung Quốc, Ghana, Bờ Biển Ngà.

Trong thời gian vừa qua, hoạt động thương mại gạo của Việt Nam với các thị trường thuộc khu vực châu Á - châu Phi tiếp tục được mở rộng. Trong quý I/2024, kim ngạch xuất khẩu gạo Việt Nam sang các thị trường chính tiếp tục có tín hiệu tốt và ghi nhận tăng trưởng. Trong đó, Philippines tǎng 44% về giá trị, Indonesia tăng 30%, Malaysia tǎng 29%. Đặc biệt, khu vực Tây Á - châu Phi tǎng tới 87%. Giá xuất khẩu gạo sang các thị trường khu vực châu Á - châu Phi tiếp tục neo ở mức cao, thuận lợi cho Việt Nam.

“Dự báo trong thời gian tới, xuất khẩu gạo sang thị trường châu Á - châu Phi tiếp tục thuận lợi nhờ nhu cầu cao từ các nước. Theo báo cáo của USDA, trong niên vụ 2023/2024, sản luợng gạo toàn cầu sẽ ở mức 515,5 triệu tấn, trong khi nhu cầu là 521,3 triệu tấn, lượng gạo thiếu hụt sẽ là 5,8 triệu tấn”- ông Nam thông tin.

Về cụ thể, theo ông Nam, sản lượng của Ấn Độ sẽ giảm xuống còn 134 triệu tấn (giảm 1,8 triệu tấn so với niên vụ2022/2023), Trung Quốc giảm xuống còn 144,6 triệu tấn (giảm 1,3 triệu tấn), Thái Lan 900 ngàn tấn xuống còn 20 triệu tấn, Indonesia giảm xuống 33 triệu tấn. Trong khi đó, Ấn Độ - nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới vẫn đang áp dụng lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng kể từ tháng 7/2023. Mới đây, vào ngày 15/3/2024, quốc gia này thông báo sẽ tiếp tục gia hạn lệnh cấm xuất khẩu.

Mặc dù có nhiều thuận lợi, song ông Nam cũng lưu ý: Xuất khẩu sang các thị trường Á - Phi vẫn đang đối mặt với một số khó khăn do kinh tế thế giới vẫn biến động khó lường; giá cước vận tải tăng cao; cùng với sự đa dạng hóa thị trường từ các nước nhập khẩu.

Điển hình như tại thị trường Trung Quốc, hiện nay xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc đang có sự canh tranh ngày càng khốc liệt. Theo đó, các sản phẩm gạo có mặt trên thị trường Trung Quốc đều có chất lượng tương đối cao. Bên cạnh đó, các nước xuất khẩu ngày càng chú trọng vào khâu đóng gói bao bì. Điển hình như Thái Lan, đóng gói bao bì của quốc gia này rất chắc chắn, bắt mắt và phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng Trung Quốc.

Đối với các thị trường xuất khẩu tại châu Phi, Trung Đông, mặc dù đây là thị trường có nhiều tiềm nǎng, song cũng tiềm ẩn những thách thức và rủi ro. Để hạn chế rủi ro, ông Nam khuyến cáo doanh nghiệp tiếp tục duy trì, tận dụng các tập đoàn trung gian đa quốc gia để đảm bảo cho khâu thanh toán và duy trì thị trường. Đồng thời, tích cực liên hệ, trao đổi với các thương vụ trước khi tiến hành các hoạt động giao thương để được tư vấn, cung cấp thêm thông tin về đối tác nhập khẩu. Ngoài ra, khi giao dịch cần lưu ý các vấn đề về phương thức thanh toán, điều khoản về giao hàng, vận tải, bảo hiểm, điều khoản giải quyết tranh chấp, tăng cường sử dụng các hệ thống thông tin, giám sát container, tàu hàng trực tuyến... để nắm thông tin về tình hình vận chuyển hàng hóa qua Biển Đỏ hoặc các tuyến đường vận tải đi qua, gần khu vực có giao tranh.

Tích cực hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu gạo

Để tiếp tục đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu gạo, ông Nguyễn Phúc Nam kiến nghị các địa phương ưu tiên phân bổ kinh phí xúc tiến thương mại cho ngành gạo, tạo điều kiện cho các đoàn công tác đi tìm hiểu thị trường, xúc tiến xuất khẩu gạo tại các thị trường tiềm năng.

Đồng thời, các địa phương, Hiệp hội Lương thực và các doanh nghiệp xuất khẩu gạo đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, quảng bá các sản phẩm gạo Việt thông qua các hội chợ, triển lãm.

Về phía các doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, các yêu cầu liên quan đến đăng ký mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc... của Việt Nam cũng như của các thị trường xuất khẩu. Song song đó, chú trọng công tác xây dựng thương hiệu, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu cho gạo Việt tại các thị trường nhập khẩu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, từ đó nâng cao giá trị xuất khẩu.

Về phía Vụ Thị trường châu Á - châu Phi, ông Nam cho biết thời gian qua đơn vị đã tích cực triển khai thực hiện các chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Công Thương, cụ thể là Chỉ thị 07/CT-BCT về tǎng cường công tác thông tin thị trường, xúc tiến thương mại, phát triển thị trường xuất khẩu gạo và bình ổn thị truờng trong nước và Chỉ thị số 03/CT-BCT ngày 25/3/2024 về đẩy mạnh hoạt động triển khai thị trường, xúc tiến thương mại, thúc đẩy lưu thông, tiêu thụ mặt hàng gạo trong tình hình mới.

Ngoài ra, Vụ thị trường châu Á - châu Phi cũng đã tích cực phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan như Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hiệp hội Lương thực xây dựng, hoàn thiện các khuôn khổ pháp lý để tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khấu gạo như: Thúc đẩy ký kết biên bản ghi nhớ về hợp tác thương mại gạo cấp Chính phủ với Bangladesh; Bản ghi nhớ về hợp tác thương mại gạo với Mông Cổ, bản ghi nhớ về hợp tác thương mại gạo với Philippines.

Hiện Vụ Thị trường châu Á - châu Phi đang xây dựng kế hoạch để xúc tiến đàm phán, ký kết một số Bản ghi nhớ hợp tác thương mại gạo với các đối tác nhự Indonesia, Singapore và một số nước châu Phi. Đồng thời, phối hợp với hệ thống thương vụ, tích cực triển khai các hoạt động cung cấp, phố biến thông tin, hướng dẫn tiếp cận thị trường, tận dụng các cơ hội của các Hiệp định FTA để đa dạng hóa, mở rộng thị trường xuất khẩu gạo.