Một quả sầu riêng thường có kích thước bằng một quả bóng bầu dục và có mùi hương đặc trưng đến mức nó bị cấm ở hầu hết các khách sạn. Tuy nhiên, Trung Quốc là thị trường có nhu cầu rất lớn đối với sầu riêng. Năm ngoái, giá trị xuất khẩu sầu riêng từ Đông Nam Á sang Trung Quốc là 6,7 tỷ USD, tăng gấp 12 lần so với 550 triệu USD vào năm 2017.

Theo dữ liệu của Liên hợp quốc, Trung Quốc mua gần như toàn bộ sầu riêng xuất khẩu của thế giới. Nước xuất khẩu lớn nhất cho đến nay là Thái Lan; Malaysia và Việt Nam là những nước bán chạy nhất mặt hàng này.

Cơ hội lớn cho sầu riêng Đông Nam Á tạo cơn sốt ở thị trường Trung Quốc

Ngày nay, các doanh nghiệp đang mở rộng nhanh chóng và một số nông dân trồng sầu riêng đã trở thành triệu phú. Nông dân ở các vườn sầu riêng ở Đông Nam Á đã thực sự ấn tượng với cơn sốt sầu riêng ở Trung Quốc. Sự gia tăng xuất khẩu sầu riêng là thước đo sức mạnh của người tiêu dùng Trung Quốc trong nền kinh tế toàn cầu, mặc dù theo các thước đo khác, nền kinh tế đại lục đang gặp khó khăn.

Khi một quốc gia ngày càng giàu có với 1,4 tỷ dân thích thú với một thứ gì đó, toàn bộ khu vực châu Á sẽ được định hình lại để đáp ứng nhu cầu. Diện tích vườn sầu riêng ở Thái Lan đã tăng gấp đôi trong thập kỷ qua. Ở Malaysia, rừng rậm trên những ngọn đồi bên ngoài Raub đang bị san bằng để nhường chỗ cho những đồn điền phục vụ cho nhu cầu sầu riêng của Trung Quốc…

Trung Quốc không chỉ là người mua. Đầu tư của Trung Quốc đã chảy vào hoạt động kinh doanh hậu cần và đóng gói sầu riêng của Thái Lan. Theo Aat Pisanwanich, một chuyên gia Thái Lan về thương mại quốc tế, hiện tại, lợi ích của Trung Quốc đã kiểm soát khoảng 70% hoạt động kinh doanh bán buôn và hậu cần sầu riêng. Các công ty bán buôn sầu riêng của Thái Lan có thể có nguy cơ bị thâu tóm trong tương lai gần. Trái sầu riêng đã trở thành một trong những loại đắt nhất hành tinh.

Tùy thuộc vào giống, một quả sầu riêng có thể được bán với giá từ 10 USD đến hàng trăm USD. Nhưng nhu cầu của Trung Quốc, vốn đã đẩy giá lên gấp 15 lần trong thập kỷ qua, đã khiến người tiêu dùng Đông Nam Á thất vọng khi sầu riêng đang chuyển từ một loại trái cây dồi dào và sẵn có ở các địa phương trở thành một mặt hàng xa xỉ dành cho xuất khẩu.

Các quốc gia đang xuất khẩu một loại trái cây vốn là một phần không thể thiếu trong bản sắc và văn hóa của họ, đặc biệt là ở Malaysia, nơi đây là biểu tượng quốc gia thống nhất giữa nhiều dân tộc. Loại trái cây này thậm chí còn được đưa vào từ vựng tài chính của đất nước: Từ tiếng Mã Lai có nghĩa là một vận may bất ngờ là sầu riêng runtuh, một thuật ngữ mô tả hình ảnh của những quả sầu riêng rơi xuống đất.

Sự gia tăng nhu cầu của Trung Quốc đang định hình lại chuỗi cung ứng sầu riêng. Việc vận chuyển trái cây ở phía sau xe tải đến các điểm đến trong khu vực như Kuala Lumpur, Singapore hoặc Bangkok tương đối dễ dàng. Nhưng việc vận chuyển nó đến Quảng Châu, Bắc Kinh và xa hơn nữa, đặc biệt là khi trái cây đã chín và có hương vị đậm đà nhất, có thể rất nguy hiểm. Mùi mạnh của trái cây có thể giống như rò rỉ khí gas.

Một trong nhiều ví dụ về các trường hợp khẩn cấp do sầu riêng gây ra là vào năm 2019, khi một máy bay chở khách Boeing 767 cất cánh từ Vancouver, British Columbia, với một lô hàng sầu riêng trong hầm hàng. Theo báo cáo của cơ quan quản lý Canada, các phi công và phi hành đoàn “nhận thấy mùi nồng nặc khắp máy bay” ngay sau khi cất cánh.

Lo sợ máy bay gặp sự cố, các phi công đeo mặt nạ dưỡng khí và nói với kiểm soát viên không lưu rằng họ cần hạ cánh khẩn cấp. Khi hạ cánh xuống mặt đất, quả sầu riêng được phát hiện là thủ phạm gây ra mùi nồng nặc. Malaysia đã cố gắng giải quyết vấn đề vận chuyển bằng cách đông lạnh trái cây trước khi vận chuyển. Việc đông lạnh không chỉ làm giảm mùi của trái cây mà còn kéo dài thời hạn sử dụng của trái cây.

Ngày nay, ở ngoại ô Kuala Lumpur đã có các công ty chuyên xuất khẩu sầu riêng đông lạnh cũng như bánh mochi và các sản phẩm sầu riêng khác. Ngược lại, Thái Lan đã vận chuyển sầu riêng tươi trong container đông lạnh trong nhiều năm. Ngành sầu riêng Thái Lan tập trung ở tỉnh Chanthaburi, gần biên giới với Campuchia.

Vào mùa thu hoạch cao điểm, vào tháng 5 và tháng 6, những đống sầu riêng chất đống khắp nơi. Khoảng 1.000 container vận chuyển sầu riêng rời khỏi các nhà đóng gói khắp Chanthaburi mỗi ngày, tạo ra tình trạng ùn tắc giao thông sầu riêng sánh ngang với các giao lộ nhộn nhịp ở Bangkok. Một số container được chất lên cái mà truyền thông Thái Lan gọi là Tàu Durian, một dịch vụ đường sắt chở hàng nối Thái Lan và Trung Quốc bằng cách sử dụng đường ray mà Trung Quốc xây dựng cho đường sắt cao tốc.

Do nhu cầu từ Trung Quốc quá lớn, các container thường trở về Thái Lan rỗng – để nhanh chóng được chất thêm sầu riêng sang Trung Quốc. Speed ​​Inter Transport, một công ty có trụ sở tại Bangkok chuyên sử dụng container lạnh do Mỹ sản xuất để vận chuyển sầu riêng, cho biết 2/3 số container trở về trống rỗng. Tại cơ sở đóng gói, sầu riêng được chuyển qua tia laser để khắc số sê-ri lên vỏ mỗi quả. Các nhà bán lẻ ở Trung Quốc muốn có khả năng truy xuất nguồn gốc bất kỳ loại trái cây nào.