Mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa nghề chằm nón ngựa Phú Gia (xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nghề chằm nón ngựa Phú Gia là nghề thủ công truyền thống được người dân thôn Phú Gia, xã Cát Tường gìn giữ gần 300 năm nay. Sản phẩm nón ngựa Phú Gia mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của miền đất võ Bình Định.

Nón ngựa Phú Gia và không gian sinh hoạt làng nghề nón ngựa trở thành sản phẩm du lịch độc đáo của Bình Định. Ảnh quynhontourist

Ngoài thôn Phú Gia, những thôn lân cận của xã Cát Tường, như: Kiều Đông, Xuân Quang cũng làm các công đoạn liên quan đến nghề chằm nón, nhưng tập trung nhiều nhất vẫn là ở thôn Phú Gia.

Để làm nên một chiếc nón ngựa, đòi hỏi các nghệ nhân tỉ mỉ thực hiện nhiều công đoạn, từ lúc chuẩn bị nguyên liệu, vật dụng, đến làm mê, làm sườn, lợp lá, chằm chỉ, thêu hoa văn, làm vành, làm quai, chóp nón…

Hiện nay, chiếc nón ngựa Phú Gia đã trở thành mặt hàng thủ công mỹ nghệ độc đáo với nguyên vẹn cốt cách ban đầu. Nón ngựa Phú Gia là loại nón mang vẻ đẹp mạnh mẽ của con nhà võ, thường được thêu hoa văn theo các đề tài Long Lân Quy Phụng, Lưỡng Long Tranh Châu, Mai Lan Cúc Trúc hoặc cảnh vật trên nang sườn nón. Ở vùng đất võ Bình Định, những chiếc nón có bịt bạc, chạm trổ hình rồng phượng trên đỉnh nón, được giới quan lại, địa chủ dùng để đội khi cưỡi ngựa chính là lý do chiếc nón Phú Gia được gọi là nón ngựa.

Nón ngựa Phú Gia được xem là “kiệt tác” của nón lá, là một sản phẩm có giá trị mỹ thuật cao. Ảnh quynhontourist

Nón ngựa nơi đây không chỉ có giá trị về mỹ thuật, là di sản văn hóa độc đáo mà còn là sản phẩm đặc trưng của văn hóa trang phục miền đất võ, trời văn Bình Định.

Đến nay, Phú Gia có gần 300 hộ làm nón. Nhiều hộ gia đình làm nghề chằm nón trên 200 năm và được truyền đời này sang đời khác. Làng nghề nón ngựa Phú Gia đã được UBND tỉnh Bình Định công nhận làng nghề truyền thống.

Được công là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đây là niềm vui với người dân ở Phú Gia. Từ đây, việc bảo tồn và phát triển nghề truyền thống chằm nón ngựa Phú Gia được quan tâm, đầu tư và phát huy tốt hơn giá trị của di sản.