Gần đây nhất, anh Trần Đình Đạt, nhà đầu tư chứng khoán mở tài khoản giao dịch tại CTCK ACB (ACBS) đã có đơn thư khiến nghị liên quan đến việc ACBS giảm mạnh tỷ lệ đánh giá giao dịch ký quỹ. Luật sư Trương Thanh Đức, Công ty cổ phần Luật Basico cho biết, hiện nay, việc thực hiện margin là theo Luật Chứng khoán, tuy nhiên, dựa trên danh mục được phép cho vay, tùy vào từng thời điểm, mỗi CTCK lại có cách áp dụng tỷ lệ cho vay riêng, dựa trên hợp đồng của CTCK với nhà đầu tư (tuy nhiên vẫn phải nằm trong giới hạn tỷ lệ theo đúng quy định của luật).

Nếu trong hợp đồng có điều khoản các CTCK được thực hiện hạ tỷ lệ margin khi nhận thấy cổ phiếu cho vay tiềm ẩn nhiều rủi ro thì các CTCK sẽ thực hiện theo điều khoản đã quy định.

Trong một số trường hợp, CTCK công bố cắt margin cổ phiếu, nhà đầu tư sẽ phải lựa chọn một trong hai cách, bán cổ phiếu để xóa nợ hoặc đóng thêm tiền để giữ cổ phiếu. Thời gian để nhà đầu tư xử lý margin thường phụ thuộc theo hợp đồng thỏa thuận giữa CTCK và nhà đầu tư.

Căn cứ hợp đồng mở tài khoản giao dịch ký quỹ đã được ký giữa khách hàng Đạt với ACBS, giá trị chứng khoán ký quỹ trên tài khoản ký quỹ của khách hàng, dùng để xác định tài sản thực có và các tỷ lệ ký quỹ, sẽ được tính theo giá ACBS chấp nhận, cụ thể là lấy giá tham chiếu của ngày giao dịch nhân cho tỷ lệ chấp thuận do Công ty công bố.

Như ACBS đã có công văn phúc đáp nhà đầu tư, đối với các cổ phiếu mang tính rủi ro cao và có khả năng biến động lớn trong thời gian ngắn, mức giá chấp thuận sẽ thấp hơn đáng kể so với giá thị trường nhằm bảo đảm khả năng thu hồi cho khoản vay giao dịch ký quỹ, trong trường hợp thị trường có biến động mạnh. Cụ thể, các cổ phiếu mà nhà đầu tư Đạt đã chọn đầu tư thuộc nhóm các cổ phiếu được ACBS đánh giá có độ rủi ro cao ở thời điểm hiện nay.

Do đặc thù riêng, giá cổ phiếu phụ thuộc vào diễn biến thị trường, cũng như nhiều yếu tố cả khách quan và chủ quan. Hợp đồng sử dụng margin của nhà đầu tư ký với CTCK thường có nhiều quy định chi tiết về việc cắt margin, nên khi CTCK tiến hành theo các điều khoản này, nhà đầu tư rất khó “đổ lỗi” cho CTCK.

Chia sẻ với Đầu tư Chứng khoán, nhà đầu tư Hoàng Hiệp tại CTCK Đông Á cho biết, việc đột ngột cắt giảm margin thường sẽ đánh vào tâm lý thị trường và khiến cho cổ phiếu “trong cuộc” giảm, tuy nhiên sẽ sớm hồi phục lại khi tâm lý ổn định.

Theo nhiều nhà đầu tư, để bảo đảm không bị ảnh hưởng đột ngột do sự thay đổi tỷ lệ chấp thuận margin, các CTCK nên có thông báo trước đến khách hàng về lộ trình giảm tỷ lệ chấp thuận đối với các mã chứng khoán rủi ro.

Thực tế, bản thân các CTCK cho biết, trước khi giảm tỷ lệ margin đối với một cổ phiếu, các CTCK đều có thông báo cho khách hàng, thời gian áp dụng thường dao động từ 3 đến 7 ngày cho nhà đầu tư chuẩn bị. Trong trường hợp khách hàng bị yêu cầu bổ sung tài sản do vi phạm tỷ lệ ký quỹ, theo đúng quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, khách hàng có tối đa 2 ngày để thực hiện yêu cầu.

Theo tìm hiểu của Đầu tư Chứng khoán, nhiều CTCK vẫn thực hiện cắt margin đối một số cổ phiếu tại những thời điểm “nhạy cảm”, sau đó lại cho phép sử dụng margin trở lại là điều bình thường. CTCK có lý do để nói rằng, khi nghi ngờ cổ phiếu có khả năng tạo ra rủi ro, họ có quyền thực hiện những động thái không trái pháp luật để hạn chế rủi ro. Trong một số trường hợp, sau khi nhà đầu tư xử lý tài khoản margin của mình, giá cổ phiếu tăng trở lại, khiến nhà đầu tư bức xúc.

Thực tế, nếu CTCK duy trì tỷ lệ ký quỹ khi nhà đầu tư sử dụng margin theo đúng quy định và có chọn lọc, thì việc giải chấp, nếu có, thường khá êm thấm. Nhưng, mâu thuẫn ở chỗ, nhà đầu tư mong muốn được sử dụng margin với các cổ phiếu “hot”, cổ phiếu đầu cơ, trong khi đây là những cổ phiếu tiềm ẩn nhiều rủi ro, hay nằm trong danh mục bị CTCK giải chấp.