- Thiếu và yếu

Hiện nay, nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số, đặc biệt đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số được đào tạo chuyên môn và trình độ cao ngày càng đông về số lượng và cao hơn về chất lượng. Đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số được đào tạo hầu hết các ngành nghề thuộc các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuy nhiên, theo kết quả điều tra, khảo sát của Ủy ban Dân tộc,  nguồn nhân lực vùng dân tộc và miền núi chủ yếu chưa qua đào tạo vẫn chiếm trên 86%; tỷ lệ lao động trong các lĩnh vực có chuyên môn nghiệp vụ cao rất thấp. Tỷ lệ người dân tộc thiểu số được đào tạo đại học, cao đẳng và sau đại học rất thấp. Đội ngũ cán bộ người dân tộc thiểu số, không chỉ thiếu về số lượng mà còn phân bổ không đồng đều giữa các dân tộc, giữa các vùng miền…

Công tác đào tạo, bồi dưỡng còn nhiều bất cập. Số lượng học sinh dân tộc thiểu số được tuyển sinh vào các trường đại học, cao đẳng (nguồn đào tạo nhân lực dân tộc thiểu số chất lượng cao) rất hạn chế. Tổng số học sinh dân tộc thiểu số được đào tạo thông qua hình thức cử tuyển, dự bị đại học và thi đỗ thẳng bình quân những năm gần đây chỉ chiếm khoảng 5- 6%. Đây là nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn cán bộ dân tộc thiểu số có trình độ cao.

Trình độ học sinh dân tộc thiểu số sau khi tốt nghiệp đại học, cao đẳng, nhất là học sinh hệ cử tuyển thấp hơn trình độ học sinh hệ chính quy. Sinh viên dân tộc thiểu số trong các trường đại học, cao đẳng rất ít có điều kiện để học tập và nghiên cứu về văn hóa dân tộc, về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng dân tộc và miền núi, về công tác dân tộc và chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ta...

Nguyên nhân và cách khắc phục 

Những hạn chế, yếu kém trên có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu vẫn là những nguyên nhân chủ quan sau: Thứ nhất, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển nguồn nhân lực cho vùng dân tộc và miền núi, nhất là đội ngũ cán bộ có trình độ đại học trở lên chưa được quán triệt và tổ chức thực hiện tốt. Nhận thức của các cấp, các ngành về công tác này chưa đầy đủ, chưa đánh giá đúng vai trò của nguồn nhân lực, nhất đội ngũ cán bộ có có trình độ cao trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc và miền núi. Thứ hai, giáo dục phổ thông và cơ chế tuyển sinh đại học cao đẳng đối với học sinh dân tộc thiểu số còn nhiều hạn chế. Học sinh vùng dân tộc thiểu số tuy có điểm ưu tiên nhưng không đủ để bù đắp chênh lệch về trình độ giữa các vùng miền. Thứ ba, các cơ sở phát triển nguồn cán bộ dân tộc thiểu số chưa hình thành một hệ thống đồng bộ. Hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú là một kênh quan trọng trong giáo dục phổ thông vùng dân tộc và miền núi, nhưng vẫn còn nhiều bất cấp, quy mô nhỏ chưa đáp ứng được nhu cầu của vùng dân tộc và miền núi. Mặt khác các trường phổ thông dân tộc nội trú chưa có sự liên thông giữa các cấp học, quy mô của trường trung học phổ thông dân tộc nội trú cấp tỉnh quá nhỏ. Thứ tư, các trường đại học khu vực như Tây Bắc, Đông Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ được thành lập nhằm mục tiêu chính là đào tạo nguồn cán bộ cho các khu vực nói trên, nhưng thực tế những năm qua các trường khu vực này đều tuyển sinh cả nước, do vậy hạn chế nhiều cơ hội cho học sinh dân tộc thiểu số trúng tuyển vào các trường đại học và cao đẳng khu vực. Thứ năm, hiện nay học sinh dân tộc thiểu số được tuyển sinh vào các trường đại học đều được học một chương trình chung của trường. Các trường đại học trong cả nước hiện nay không có viện nghiên cứu về công tác dân tộc, chính sách dân tộc và các viện nghiên cứu chuyên ngành có tính đặc thù cho vùng dân tộc và miền núi như: Thổ nhưỡng, trồng trọt, chăn nuôi... cũng không có khoa chuyên ngành về công tác dân tộc, chính sách dân tộc. Do vậy học sinh dân tộc thiểu số sau khi tốt nghiệp đại học về công tác ở vùng dân tộc và miền núi nhưng lại thiếu hiểu biết những kiến thức mang tính đặc thù để phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Để phát triển nhanh và bền vững vùng dân tộc và miền núi, điều kiện tiên quyết là nhanh chóng phát triển nguồn nhân lực nói chung và nguồn cán bộ dân tộc thiểu số có trình độ đại học trở lên nói riêng cho vùng dân tộc và miền núi. Vấn đề đặt ra là một mặt phải khẩn trương rà soát, sửa đổi, bổ sung chính sách đào tạo cho vùng dân tộc và miền núi trong những năm tới, đồng thời phải tổ chức nghiên cứu, xây dựng Học viện Dân tộc - một yêu cầu tất yếu của việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng dân tộc và miền núi.

Hồng Hạnh