Rủi ro lớn từ các vụ điều tra phòng vệ thương mại

Tại toạ đàm "Chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, duy trì dòng chảy xuất khẩu hàng hoá bền vững" ngày 1/11, do Vuasanca tổ chức, ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương cho biết, hiện các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam đang tăng từng ngày. Theo đó, đến hết tháng 9/2024 đã có 263 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại liên quan đến hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam, trong đó chiếm một nửa là các vụ điều tra chống bán phá giá, tự vệ, chống trợ cấp và chống lẩn tránh phòng vệ thương mại.

Đặc biệt, các vụ điều tra phòng vệ thương mại đang phủ rộng đến nhiều mặt hàng, nhất là mặt hàng kim loại (thép, nhôm), hoá chất, chất dẻo; các mặt hàng nông lâm sản, trong đó đáng chú ý là gỗ và sản phẩm gỗ. “Hầu hết các vụ điều tra đều liên quan đến mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu cao. Như vụ Hoa Kỳ điều tra chống lẩn tránh thuế tủ gỗ, bàn trang điểm - đây là mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ đạt 3,4-3,5 tỷ USD (năm 2023); hay vụ Hoa Kỳ điều tra chống bán phá giá pin năng lượng là mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu hơn 4 tỷ USD (năm 2023)”- ông Trung cho hay.

Số vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hoá xuất khẩu Việt Nam gia tăng từng ngày. Ảnh: Đức Duy/TTXVN

Đáng chú ý, theo lãnh đạo Cục Phòng vệ thương mại, trong thời gian gần đây, các quốc gia gia tăng các vụ điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại do sự dịch chuyển sản xuất cũng như các thị trường cáo buộc hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đang bị thị trường áp dụng với hàng hoá các quốc gia khác. "Nếu như trước đây, các vụ việc điều tra chống lẩn trảnh biện pháp phòng vệ thương mại tập trung vào gian lận, không khai báo đúng xuất xứ, thì hiện nay tập trung điều tra hàng hoá sản xuất có tạo ra nhiều giá trị gia tăng tại Việt Nam hay không hay chỉ thực hiện một số công đoạn sản xuất"- ông Chu Thắng Trung nói.

Hoa Kỳ hiện là thị trường khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại, điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại nhiều nhất đối với hàng hoá xuất khẩu Việt Nam. Ông Đỗ Ngọc Hưng – Tham tán thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cho biết, ngay trong tháng 10/2024 đã có 2 mặt hàng của Việt Nam bị nguyên đơn yêu cầu điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp. Theo đó, hàng hoá xuất khẩu Việt Nam đã đối diện với 4 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại trong chưa đầy 30 ngày từ thị trường Hoa Kỳ.

Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, Hoa Kỳ tăng điều tra phòng vệ thương mại do kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang thị trường này tăng mạnh, riêng 9 tháng 2024, xuất khẩu hàng hoá Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt hơn 88 tỷ USD; ngoài ra, hiện Hoa Kỳ chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường nên hàng hoá xuất khẩu thường bị vào tầm ngắm điều tra phòng vệ thương mại.

Bên cạnh đó, ông Đỗ Ngọc Hưng nói thêm, trong bối cảnh bầu cử Tổng thống tại Hoa Kỳ đang đến gần, tương quan ủng hộ, lực lượng giữa 2 ứng cử viên là rất sát nhau, các chính sách của chính quyền đều hướng về nội bộ nước Hoa Kỳ để hy vọng kiếm thêm được nhiều lá phiếu cử tri hơn nữa. "Một số nghiệp đoàn đại diện cho công nhân Hoa Kỳ lên tiếng ủng hộ chính quyền và đương nhiên các doanh nghiệp trong ngành đó mong muốn sự ủng hộ của họ phải xứng đáng và được đền đáp thông qua các biện pháp mang tính bảo hộ, bảo hộ kỹ thuật"- ông Hưng cho hay.

Hiện nay, tác động tiêu cực từ các vụ điều tra phòng vệ thương mại, nhất là các vụ điều tra chổng lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hoá xuất Việt Nam là rất lớn. Từ góc độ đại diện ngành gỗ, ông Ngô Sĩ Hoài - Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam chia sẻ, ngay giai đoạn khởi kiện doanh nghiệp đã bị thiệt hại và quá trình điều tra doanh nghiệp luôn trong trạng thái "đứng ngồi không yên". Nếu bị áp thuế với mức thuế cao, thì như bị “cấm vận” không có cách nào xuất khẩu hàng hoá. Đặc biệt, khi đã bị liệt vào “danh sách đen” điều tra phòng vệ thương mại thì xem như phải từ giã thị trường với các thiệt hại rất lớn.

Ông Chu Thắng Trung cũng nêu rõ, nếu như trước đây, các vụ điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại xem xét phát hiện hành vi gian lận, chuyển tải bất hợp pháp, những hành vi này thường chỉ do một vài doanh nghiệp gây ra. Tuy nhiên, đến nay hệ thống quy định chống lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại của các nước được hoàn thiện, không chỉ tập trung điều tra, xử lý mà chuyển sang ngăn chặn.

“Theo đó, phạm vi áp dụng biện pháp chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại sẽ lớn hơn rất nhiều, có thể ảnh hưởng đến cả một ngành chứ không đơn lẻ một vài doanh nghiệp. Đặc biệt, trong quá trình điều tra, doanh nghiệp không chủ động cung cấp thông tin và thông tin không nhất quán sẽ bị chịu mức thuế cao hơn rất nhiều”- ông Trung nhấn mạnh.

Toạ đàm "Chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, duy trì dòng chảy xuất khẩu hàng hoá bền vững". Ảnh: Quốc Chuyển

Trong nguy có cơ

Hiện nay, song hành với tiến trình tự do hóa và toàn cầu hóa, chính sách bảo hộ xuất hiện trở lại ở nhiều nước dưới các hình thức khác nhau. Các nước phát triển càng ngày càng quan tâm nhiều đến các vấn đề an toàn cho người tiêu dùng, phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu. Từ đó, dựng lên những tiêu chuẩn và quy định mới liên quan đến chuỗi cung ứng, nguyên liệu, lao động, môi trường đối với các sản phẩm nhập khẩu. Đặc biệt, nhiều thị trường gia tăng điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại, điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại. Bối cảnh này đang đặt ra nhiều khó khăn, thách thức nhiều hơn đối với hoạt động xuất khẩu của Việt Nam

Chia sẻ về vấn đề này, ông Ngô Sĩ Hoài cho rằng, trước “làn sóng” điều tra phòng vệ thương mại, doanh nghiệp là chủ thể quan trọng, cần có sự chuẩn bị trang bị kiến thức, kỹ năng phòng vệ. Đặc biệt, khi bị điều tra, cần có sự hợp tác, khai báo thông tin đầy đủ với cơ quan điều tra một cách cẩn thận, đặc biệt không thể “khoán trắng” cho luật sư trong vụ việc. “Doanh nghiệp có kỹ năng phòng vệ thương mại thì có thể vượt qua ngoạn mực và nguy cơ bị liệt vào danh sách đen là không nhiều. Theo đó, trong nguy có cơ, nếu tăng cường quản trị doanh nghiệp, thực hành trách nhiệm giải trình, sản xuất minh bạch thì chúng ta có cơ hội phát triển triển thị trường, xuất khẩu bền vững”- ông Hoài nói.

Thời gian tới, để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp, cũng như đảm bảo hoạt động xuất khẩu bền vững, ông Chu Thắng Trung cho biết, Cục Phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục đồng hành với các doanh nghiệp xuất khẩu xử lý các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài thông qua các chương trình, hoạt động trọng tâm. Trong đó, Cục sẽ tăng cường nâng cao năng lực cho doanh nghiệp, triển khai các hoạt động cảnh báo sớm, phân tích đánh giá các mặt hàng có nguy cơ, rủi ro cao về điều tra phòng vệ thương mại từ các thị trường. Đồng thời, Cục sẽ triển khai các hoạt động tham mưu Bộ Công Thương, Chính phủ để có chính sách ứng phó hiệu quả với các vụ điều tra phòng vệ thương mại từ thị trường nước ngoài.

Về phía cơ quan Thương vụ, ông Đỗ Ngọc Hưng cũng thông tin, ở góc độ tại thị trường, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cam kết luôn luôn ủng hộ quyền và lợi ích chính đáng của doanh nghiệp xuất khẩu, hỗ trợ trong phạm vi chức năng nhiệm vụ để các doanh nghiệp có thể đạt được kết quả tốt nhất trong vụ kiện. Đồng thời, Thương vụ sẽ luôn, và tiếp tục theo dõi số liệu xuất nhập khẩu, thu thập thông tin từ nhiều bên liên quan để có thể cảnh báo sớm các vụ kiện có thể xảy ra. Đặc biệt là thắt chặt quan hệ với các công ty luật có nhiều kinh nghiệm hỗ trợ doanh nghiệ trong các vụ việc.

“Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cũng sẽ tận dụng các kênh thông tin để trao đổi, làm việc với đối tác, cơ quan liên quan của Hoa Kỳ, tăng cường tham vấn, bày tỏ quan điểm, lập luận trên cơ sở chỉ đạo của Bộ Công Thương. Thương vụ cũng báo cáo Đại sứ và phối hợp với các đơn vị liên quan của Đại sứ quán để vận động, trao đổi ở các cấp khác nhau để có thể hỗ trợ quá trình xử lý vụ việc”- ông Hưng cho hay.